Morgunblaðið - 13.05.2021, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN 39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. MAÍ 2021
BÍLABÚÐ BENNA
KOLEFNISJAFNAR OPEL benni.is
Bílasala Suðurnesja
Reykjanesbæ
Njarðarbraut 9
Sími: 420 3330
Ib bílar
Selfoss
Fossnes A
Sími: 480 8080
Bílabúð Benna
Reykjavík
Krókháls 9
Sími: 590 2020
NÝ MOKKA
100% RAFMAGN KYNNT Á NÆSTUNNI
BIÐIN STYTTIST
Virðisaukaskattur
á veitingar er 11% á
Íslandi og er því við
fyrstu sýn fremur lít-
ill ávinningur að því
að selja veitingar
fram hjá kassakerfi,
eða með öðrum orð-
um að selja veitingar
svart, því þessu fylgir
óneitanlega umstang
og áhætta.
Þrátt fyrir til-
tölulega lágt skatthlutfall er
nokkuð um að þetta sé stundað
og er þetta mein í samfélagi okk-
ar.
Hugsum okkur dæmi um veit-
ingamann sem er með 110 millj-
óna króna skattskylda veltu og
ætti að öllu eðlilegu að vera með
launakostnað upp á 40 milljónir.
Hvað gerist þegar hann
ákveður að stinga undan virðis-
aukaskatti af 10 milljónum króna
af þessari veltu?
Hann hefur nú snuðað sam-
félagið um 1,1 milljón í virðis-
aukaskatt en situr uppi með 10
óskilgetnar milljónir í höndunum
og allt í seðlum. Einhverjum gæti
þótt það ansi vel af sér vikið, en
málið er ekki svona einfalt því
það er ekki hægt að gera hvað
sem er með þessa fjármuni.
Það er til að mynda ekki hægt
að kaupa sér eldhúsinnréttingu
eða nýjan bíl með seðlum án þess
að það veki eftirtekt, en sölu-
aðilar hafa tilkynningaskyldu séu
háar upphæðir greiddar með
reiðufé og eins er ekki hægt að
leggja háar upphæðir inn á reikn-
inginn sinn án skýringa.
Veitingamaðurinn situr sem sé
uppi með fulla vasa fjár sem hann
getur ekki nýtt sér með góðu
móti.
Ein leið sem nokkuð virðist
vera stunduð er að velta þessum
peningum áfram í svarta hagkerf-
inu. Það sem menn gera þá er að
ráða til sín í vinnu fólk sem ein-
hverra hluta vegna sér sér ekki
hag í að vera á launaskrá. Þetta
geta verið aðilar í meðlagsskuld,
aðilar sem eru án atvinnuréttinda
í landinu, aðilar sem þiggja at-
vinnuleysisbætur eða mögulega
aðrar bætur, svo
eitthvað sé nefnt.
Báðir aðilar sjá
sér hag í þessu
fyrirkomulagi, en
veitingamaðurinn
sleppur við öll
launatengd gjöld,
auk þess sem hann
er að borga langt
undir taxtalaunum.
Hann þarf ekki að
borga lágmarks-
útkall, tryggingar-
gjald, uppsagn-
arfrest, veikindi,
orlof, vaktaálag, yfirvinnu, stórhá-
tíðartaxta eða aðra umsamda liði
sem sannarlega hafa verulegan
kostnaðarauka í för mér sér; í
stuttu máli hefur hann í raun
engar skyldur gagnvart mótaðila
sínum, sem er algerlega réttlaus
komi eitthvað upp. Starfsmað-
urinn verður hins vegar ekki fyrir
neinni skerðingu á þeim bótum
sem hann þiggur, auk þess sem
hann sleppur við að greiða tekju-
skatt, sem er umtalsverður á Ís-
landi.
Niðurstaðan er þá sú, að þegar
upp er staðið hafa þessar 10 millj-
ónir sem stungið var undan
mögulega þrefaldast að verðgildi
sem svört laun. Með öðrum orð-
um: Í stað þess að hafa þurft að
bera launakostnað upp á 30 millj-
ónir í uppgefnum launum fara
þessar 10 svörtu milljónir í að
dekka svarta launakostnaðinn.
Þannig að í stað þess að greiða
40 milljónir í laun greiðir hann 10
milljónir uppgefnar auk 10 millj-
óna í svört laun.
Hagnaður veitingamannsins við
þennan gerning er 20 milljónir í
ógreidd laun auk 1,1 milljónar
sem ekki var greidd í virðis-
aukaskatt, alls 21,1 milljón, sem
er ágætisávöxtun á því að stinga
undan skatti 10 milljónum.
Rekstur fyrirtækisins, sem
mögulega var í járnum, er allt í
einu orðinn þó nokkuð arðbær.
Þetta gefur viðkomandi færi á
að styrkja rekstur sinn á marg-
víslegan hátt. Hann getur til að
mynda boðið upp á mun betri
þjónustu en aðrir með fleiri
starfsmönnum á vakt, eða selt
vörur sínar á lægra verði en þeir
sem gefa allt upp til skatts, greitt
niður öll sín lán, eða bara greitt
sér út ríkulegan arð, sem nú er
orðinn hvítþveginn.
Tap samfélagsins er margþætt.
Það verður af 1,1 milljón í virðis-
aukaskatt auk skatttekna af upp-
gefnum launum. Stéttarfélög fara
á mis við ógreidd félagsgjöld, líf-
eyrissjóðir á mis við ógreidd ið-
gjöld, starfsmennirnir fara á mis
við umsamin kjör en keppinautar
sem ekki hafa geð í sér til að
standa í þessu þurfa mögulega að
lúta í gras.
Þá er ótalið samfélagslegt og
siðferðislegt krabbamein sem
fylgir því fyrir launþega að taka
þátt í þessu.
Órjúfanlegur fylgifiskur svartra
viðskipta er reiðufé. Þetta á jafnt
við um veitingar sem fíkniefni,
vændi og annað það sem ekki þol-
ir dagsljósið. Því minna reiðufé í
umferð, því erfiðara er að stunda
svört viðskipti.
Benedikt Jóhannesson fyrrver-
andi fjármálaráðherra benti á það
á sínum tíma, og hlaut þá bágt
fyrir, að það væri í raun engin
þörf fyrir 10.000 króna seðilinn.
Hann nýttist í raun ekki neinum
nema þeim sem væru með óhreint
mjöl í pokahorninu. Við sem sam-
félag ættum að ganga enn lengra
en Benedikt stakk upp á á sínum
tíma og miða við að 1.000 króna
seðillinn væri verðmesta einingin
sem væri í boði sem reiðufé á Ís-
landi.
Einfaldasta leiðin til að gera
þeim erfitt fyrir sem ekki kjósa
að taka þátt í að leggja sitt til
samfélagsins er einfaldlega að
hætta algerlega að nota reiðufé.
Að lokum skal það tekið skýrt
fram að þessi grein er ekki meint
sem áfellisdómur yfir veit-
ingamönnum, sem langflestir eru
með allan sinn rekstur til fyr-
irmyndar.
Skattsvik í veitingarekstri
og víðtæk áhrif þeirra
Eftir Þórarin H.
Ævarsson » Veitingamaðurinn
situr sem sé uppi
með fulla vasa fjár sem
hann getur ekki nýtt sér
með góðu móti.
Þórarinn H.
Ævarsson
Höfundur er veitingamaður.
Fólk á förnum vegi í
Suðurkjördæmi víkur
gjarnan tali að frum-
varpi um miðhálendis-
þjóðgarð og þjóðgarðs-
stofnun, sem umhverf-
isráðherra vill ólmur
lögfesta fyrir lok kjör-
tímabilsins, og spyr
um afstöðu mína til
málsins. Svarið er
skýrt, ég er algjörlega
andvíg áformum um
að búa til þetta stjórnsýslubákn
sem ætlað er að fara með forræði
alls miðhálendisins. Við erum að
tala um ríkisstofnun sem á að
stjórna umferð og aðgerðum á hátt
í 40% flatarmáls Íslands, hvorki
meira né minna!
Einn af aðstandendum ferða-
þjónustunnar í Kerlingarfjöllum
vakti athygli á því á dögunum að
þar hefðu eigendur og starfsfólk
rekstrarins varið þúsundum vinnu-
stunda við umhverfis- og nátt-
úruvernd á svæðinu með því að
tína rusl, leggja og merkja göngu-
stíga og göngubrýr, lagfæra sár
eftir utanvegaakstur og svo fram-
vegis. Nú skal frumkvæðið tekið af
þeim sem sinnt hafa þarna land-
verndarverkefnum að eigin frum-
kvæði og á sinn kostnað og forræði
mála flutt suður. Er einhver glóra í
því?
Þegar betur er að gáð er áform-
um um miðhálendisþjóðgarð greini-
lega stefnt gegn möguleikum í
framtíðinni til að virkja frekar
vatnsafl á hálendinu til raforku-
framleiðslu. Ef litið er til orku-
skipta og spár um mannfjöldaþróun
næstu þriggja áratuga má gera ráð
fyrir því að tvöfalda þurfi raf-
orkuframleiðsluna til að komandi
kynslóðir búi við hliðstæð lífsgæði
og okkur þykja sjálfsögð nú. Nær
fjórðungur útflutningstekna lands-
manna byggist á því að nýta græna
orku, aflið í vatninu. Eigum við að
hafa vit fyrir þeim sem landið
byggja að okkur gengnum og
ákveða fyrir þeirra hönd að nóg sé
komið af því að beisla orku fall-
vatna? Auðvitað ekki.
Sporin hræða. Ýmsum brá eðli-
lega í brún þegar Vatnajökuls-
þjóðgarður tók upp á því að skerða
almannarétt með því
að takmarka aðgengi
að Vonarskarði. Nú er
talað um að þjóðgarður
á hálendinu öllu muni
höfða til ferðafólks en
samt fylgir ekki sögu
hvernig eigi að standa
að ferðaþjónustu á
svæðinu. Það eru ekki
mörg orð um rekstur
og rekstraraðila í
frumvarpstextanum!
Vert er að hafa líka í
huga að þeir sem harð-
ast ganga fram í baráttu fyrir
miðhálendisþjóðgarði hafa lagst
gegn því árum saman að stofnvegir
á hálendinu séu lagfærðir þannig
að teljast megi ökuhæfir að sumar-
lagi.
Kjarni máls er sá að sjálf um-
sýsla miðhálendisins er í góðu lagi
og ekki vitað til þess að þar séu
slík vandamál uppi að kalli á mið-
stýringu og tilheyrandi stofnana-
bákn. Forræðinu er áfram best fyr-
ir komið hjá sveitarstjórnendum,
bændum og fyrirtækjum sem hags-
muni hafa af því að ástand hálend-
isins sé í jafnvægi. Hugmyndir um
þjóðgarðsstofnun falla hins vegar
vel að pólitískum hugarheimi fólks
sem nærist mest og best á forræð-
ishyggju af öllu tagi en það er önn-
ur saga. Ég er mjög langt frá slíkri
hugsun í tilverunni.
Eflum Suðurkjördæmi!
Miðhálendisþjóð-
garður? – nei, takk
Eftir Guðrúnu
Hafsteinsdóttur
» Við erum að tala um
ríkisstofnun sem á
að stjórna umferð og að-
gerðum á hátt í 40%
flatarmáls Íslands.
Guðrún
Hafsteinsdóttir
Höfundur er frambjóðandi í
1. sæti í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins
í Suðurkjördæmi.
Allt um sjávarútveg