Morgunblaðið - 15.05.2021, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. MAÍ 2021
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
A
ð einhverju leyti er þetta
saga minnar eigin
æsku. Sitthvað sem ég
reyndi sem barn kemur
fram í bókinni; bæði
einstaka atvik og sú löngun að hitta
föður minn sem ég vissi lítið um.
Reyndar var sú löngun ekki svo
sterk að hún yfirskyggði flest annað,
eins og hjá Helga litla. Eitthvert
þema verður nú að vera í svona
sögu,“ segir Guðni Kolbeinsson ís-
lenskufræðingur. Á næstu dögum er
væntanleg í verslanir ný útgáfa af
bókinni Mömmustrákur, sem Guðni
skrifaði og kom upphaflega út síðla
árs 1982. Þá um sumarið hafði Guðni
í Morgunstund barnanna í Ríkis-
útvarpinu lesið söguna, sem árið eftir
fékk Barnabókaverðlaun Fræðslu-
ráðs Reykjavíkur. Allt gerðist þetta í
aðstæðum þegar efni flutt á einu út-
varpsrás landsins varð hverju
mannsbarni þekkt.
Eðlileg leit og spurningar
Þótt bráðum 40 ár séu liðin frá
útgáfu hefur bókin þó ekki gleymst,
þótt ófáanleg sé. Því var Guðni áfram
um endurútgáfu sögunnar sem
Bókafélagið réðst í. Formleg útgáfa
verður 28. maí, en þá verður höfund-
urinn 75 ára.
Guðni Kolbeinsson er þjóð-
þekktur maður fyrir skrif, kennslu
og fjölmiðlastörf. Sem barn fór hann
víða um landið með móður sinni, Ás-
dísi Sigurðardóttur, sem var í vistum
hér og þar, svo sem austur í Holtum
og norður í Mývatnssveit. Þetta var
um miðbik síðustu aldar, þegar börn
léku sér með legg og skel og mót-
uðust í samfélagi, sem er að öllu leyti
gjörólíkt því sem nú er.
„Ég vissi á þessum tíma lítið um
föður minn annað en að hann væri
maður í Reykjavík,“ segir Guðni. „Í
Mývatnssveit þekkti ég allt heim-
ilisfólk á einstaka bæjum og gerði
mér sem barn ekki grein fyrir að
Reykjavík væri margfalt stærri stað-
ur og fólkið fleira. Þegar ég var svo
kominn til höfuðborgarinnar og var
þar á ferð í strætisvagni með móð-
ursystur minni spurði ég hana hvort
þessi eða hinn maðurinn væri pabbi
minn. Fyrir mér var þetta eðlileg leit
og spurningar. Frænka kunni hins
vegar ekki að meta þetta og fór með
mig úr vagninum áður en við komum
þangað sem fara átti. Frá þessu segir
meðal annars í bókinni.“
Láta engan eiga
neitt inni hjá sér
Fimm ára fluttist Guðni með
móður sinni austur í Laugardal. Ás-
dís móðir hans giftist Ragnari Jóns-
syni og þau hófu búskap á bænum
Hólabrekku, skammt innan við
Laugarvatn. Þar ólst Guðni upp,
Ragnar gekk honum í föðurstað og
lífið í sveitinni var gott. Myndir dag-
anna voru fjölbreyttar og mótuðu
ungan dreng, sem var lítill eftir aldri
og enginn bógur í líkamlegum átök-
um. Það reyndi hann að bæta upp
með því að tala aðra krakka í kaf og
láta engan eiga neitt inni hjá sér. Eða
svo segir Guðni, nú um það bil 70 ár-
um síðar.
„Eftir stúdentspróf fór ég að
kenna, meðal annars vestur á Pat-
reksfirði þar sem ég kynntist Lilju
Begsteinsdóttur, konu minni, og við
eignuðumst okkar fyrsta barn. Ein-
hverju sinni þegar ég kom í bæinn í
frí datt mér í hug að banka upp á hjá
föður mínum, sem ég vissi þá orðið
hvar var að finna. Sá, Kolbeinn
Grímsson offsetljósmyndari og þjóð-
kunnur stangveiðimaður, tók vel á
móti mér og Hilmi Snæ, syni mínum
sem þá var á fyrsta árinu. Upp frá
þessu myndaðist gott samband með
okkur pabba sem varði og hélt.“
Barnabörnin vildu bókina
En aftur að bókinni Mömmu-
strákur, þar sem segir frá ýmsum
skemmtilegum smáatvikum í lífi
barnsins þótt bókin hafi undirtón og
boðskap. Þó að ytra umhverfið sé allt
annað segist Guðni telja fullvíst að
margt sé það sama nú „[…] og veldur
börnum einstæðra mæðra hugarangi
eða vekur þeim kæti. Ég vona því að
mömmustrákurinn eigi enn erindi við
börn – og jafnvel fullorðna líka,“ eins
og segir í eftirmála nýrrar útgáfu.
Hana taldi Guðni þarfa, boðskapur
hennar eigi vissulega erindi við sam-
félagið en aðalástæðan segir hann að
sé þó trúlega sú að barnabörn þeirra
Lilju hafi viljað eignast bókina, sem
svo lengi hefur verið ófáanleg. Þá
hefur Kristín Berta, dóttir þeirra
hjóna, teiknað nýjar myndir í bókina,
sem er 156 blaðsíður og snoturlega
gerð á alla lund.
Og svona rétt í blálokin. Sá sem
þetta skrifar var ellefu ára sumarið
1982 þegar Guðni las útvarpssöguna
– og gleymir henni sennilega aldrei.
Æskuminningin er einkar ljúf. Í dag
á ég svo frændsystkini sem búa aust-
ur í Laugardal, nærri heimahögum
Guðna. Þau eru kátir, uppá-
tækjasamir krakkar og stundum
gerir greinarhöfundur sér til gamans
að máta ýmis atvik í þeirra lífi við það
sem segir frá í Mömmustrák. Sumt
af því bergmálar við söguna, sem lifir
vel þótt árin líði.
Mömmustrákur á erindi við börn nútímans
Æskuminningar. Sumar-
sagan frá 1982 nú endur-
útgefin. Mömmustrákur
Guðna Kolbeinssonar,
sem verður 75 ára síðar
í mánuðinum. Leit að
föður og líf í sveitinni.
Barnabörnin vildu bók.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Höfundur Sitthvað sem ég reyndi sem barn kemur fram; bæði atvik og löngunin til að hitta föður minn, segir Guðni,
hér við heimili sitt í Reykjavík. Í baksýn er kúpullinn á Landshöfðingjahúsinu sem kóróna á höfði Guðna.
Bók Mömmustrákur frá 1982 til vinstri og svo nýja útgáfan sem kemur í versl-
anir eftir nokkra daga með nýjum myndum Kristínar Bertu Guðnadóttur.
Ítrekað hefur þurft að fresta Júl-
íönu – hátíð sögu og bóka í Stykk-
ishólmi sem var fyrst fyrirhuguð í
febrúar síðastliðnum. Þá var hátíðin
færð fram í maí en nú er áformað að
hún verði í haust. Fyrir dagskrá
vordaga var samið við Halldór Lax-
ness Halldórsson, Dóra DNA, um að
koma og vinna með nemendum í
Grunnskóla Stykkishólms að skap-
andi skrifum. Árangur samstarfsins
verður kynntur á hátíðinni í haust.
Einnig var búið að auglýsa ljóða-
samkeppni og þegar skilafrestur
rann út 31. mars höfðu borist 160
ljóð.
Í dómnefnd keppninnar sátu Sig-
þrúður Silju- og Gunnarsdóttir rit-
stjóri, sem var formaður, Lilja Sig-
urðardóttir rithöfundur og Anna
Jóna Lýðsdóttir bókasafnsfræð-
ingur. Vegna fjölda ljóðanna var úr
vöndu að ráða. Nefndin náði sam-
eiginlegri niðurstöðu um þrjú efstu
sætin sem verðlaun hlutu. Vegna
mikillar þáttöku og margra fram-
bærilegra ljóða var ákveðið að veita
að auki tíu höfundum sérstaka við-
urkenningu. 1. verðlaun fékk ljóðið
Það er ljóð sem mig langar að yrkja
eftir Ægi Þór Jahnke. 2. verðlaun
hlaut Ég get alveg farið eftir plani
eftir Birnu Hjaltadóttur. Sigrún
Björnsdóttir er höfundur ljóðsins
Samgróningar sem fékk 3. verð-
laun.
Afhending verðlauna var í Amts-
bókasafninu í Stykkishólmi 6. maí sl.
Júlíana er búin að festa sig í sessi
og mun verða haldin í október og
verður það í níunda sinn, segir í til-
kynningu. Í undirbúningsnefndinni
eru í ár Gréta Sigurðardóttir for-
maður, Nanna Guðmundsdóttir,
Sunna Guðný Högnadóttir og Þór-
unn Sigþórsdóttir.
Góð þátttaka í ljóðasamkeppni Júlíönu í Stykkishólmi
Fjöldi frambærilegra ljóða
Samkeppni F.v.: Sigþrúður Silju- og Gunnarsdóttir formaður og verðlauna-
hafarnir Ægir Þór Jahnke, Birna Hjaltadóttir og Sigrún Björnsdóttir.