Fiskifréttir - 17.12.1999, Blaðsíða 30

30
FISKIFRETTIR 17. desember 1999
Stórir fiskar
Skata gýtur pétursskipi um borð í Árna Friðrikssyni. Mynd/Fiski-
fréttir: Heiðar Marteinsson.
Skatan var
halalaus og
alsett kýlum
— segir Jón Bogason sem
veiddi risastóra skötu í Breiöa-
firöi fyrir rúmri háifri öíd
— Það vantaði ekki að skatan
var geysistór en ekki var hún
falieg. Það vantaði á hana hal-
ann og hún var öll í kýlum. Satt
best að segja var hún lítið ann-
að en brjóskið og ég held að hún
hafi verið komin að því að drep-
ast, segir Jón Bogason um stór-
skötuna sem hann veiddi vestur
af skerinu Klofningi á Breiða-
firði árið 1946 eða 1947.
Jón Bogason fæddist í Flatey
árið 1924 og þar ólst hann upp.
Hann fór ungur til sjós en síðustu
20 ár starfsævinnar vann hann
sem rannsóknamaður hjá Haf-
rannsóknastofnun, mest við botn-
dýrarannsóknir og aldursákvarð-
anir á þorskfiskum. Hann safnaði
um árabil helstu botndýrum hér
við land og er safn Jóns, sem sam-
anstendur af um 2000 botndýrum,
nú varðveitt á Náttúrufræðistofn-
un Islands.
Jón var liðlega tvítugur að aldri
þegar hann fór í hinn eftirminni-
lega róður frá Flatey og var ferð-
inni heitið á miðin við Klofning
sem er um eina mflu vestan við
Flatey.
— Eg átti smá dekkpung á
þessum árum en vélin var biluð
og því fór ég í róðurinn á litlum
árabáti. Það tók mig rúman
klukkutíma að róa frá Flatey á
miðin en á þessum slóðum hafði
ég oft fengið góðar lúður á hand-
færin. Þegar ég setti í skötuna þá
hélt ég fyrst að ég hefði sett í stór-
lúðu. Fiskurinn lá þungt í og
hreyfði sig lítið og ég var að velta
því fyrir mér hvort ég ætti að kalla
á menn sem voru á bátum ekki
langt undan. Mjög stórar lúður
geta hæglega velt svona litlum
jullum og ég var kominn á frems-
ta hlunn með að kalla á aðstoð
þegar ég sá að fiskurinn var skata
en ekki lúða. Það þarf að hafa sér-
stakt lag á að innbyrða svona
stóra fiska og það þýðir ekkert að
taka þá beint inn fyrir borðstokk-
inn því þá hvolfa þeir bátnum.
Mér tókst þó að innbyrða þessa
skepnu og þegar hún var komin
um borð þá sá ég að halann vant-
aði á hana og að hún var alsett
kýlum og greinilega að dauða
komin. Ég sá strax að það yrði
aldrei hægt að nýta þennan fisk
og því henti ég honum, segir Jón
en hann áætlar að lúðan hafi ver-
ið um tveir metrar á breidd. Sam-
kvæmt því hefur hún örugglega
verið þriggja metra löng ef halinn
er talinn með og ekki munu vera
dæmi um að stærri skata hafi
veiðst hér við land.
Þess má geta að stærstu lúð-
urnar sem Jón veiddi á litlu jull-
unni voru um 60 pund að þyngd
en hann sagðist oft hafa fengið
mun stærri lúður á haukalóð að
haustlagi en lúðan gengur yfirleitt
út úr Breiðafirðinum á tímabilinu
frá september og fram í desem-
ber. Jón segir að lúðugengd hafi
verið farin að minnka í Breiða-
firði um þetta leyti og það hafi
þótt gott að fá eina væna lúðu á
dag. Hann minnist þess að þegar
hann var bam að aldri hafi Flatey-
ingar oft verið að fá 10 til 15 lúð-
ur eftir daginn og mesti lúðuafli,
sem hann hafi heyrt um í Breiða-
firði, sé um 100 lúður eftir dag-
inn. Þann afla fékk Víkingur AK
á svæðinu frá Flatey og inn undir
Svefneyjar.
Framhald af bls. 29
á línu í Miðnessjó í apríl 1941.
Einu upplýsingarnar um þennan
stórþorsk er að finna á gömlu
mæliblaði sem talið er að sé frá
Árna Friðrikssyni fiskifræðingi.
Ekkert er vitað um þyngd þorsks-
ins en ekki er ósennilegt að hann
hafi verið nálægt 60 kflóum að
þyngd. Það má annars vegar
byggja á því að árið 1926 er sagt að
tæplega tveggja metra langur
þorskur, sem vó 73 kíló, hafi veiðst
á Nýfundnalandsmiðum. Hins veg-
ar er vitað um nokkra 167 sentí-
metra langa þorska af íslandsmið-
um sem voru 40 til 45 kfló. Þar af
veiddist einn í Berufjarðarál árið
1991 og vó hann 45 kfló, slægður
og gellulaus.
Stærsta ýsan á Islandsmiðum
var 109 sentímetra löng og veiddist
hún á línu út af Arnarfirði árið
1991. Nefnir Gunnar að lengsta
ýsa sem sögur fara af í heiminum
hafi verið 112 sentímetra löng. Það
var áhöfnin á Geysi BA frá Bíldu-
dal sem fékk stóru ýsuna út af Arn-
arfirði en Ársæll Egilsson, sem var
skipstjóri á Geysi á þeim tíma, seg-
ist ekkert muna eftir þessum stóra
fiski enda mun ýsan hafa verið
komin inn í frystihúsið á Bíldudal
þegar menn veittu því athygli að
þessi fiskur bar höfuð, hnakka-
stykki og eyrugga hátt yfir aðrar
ýsur sem menn höfðu séð. Jakob
Kristinsson, sem var framkvæmda-
stjóri útgerðarinnar og fiskvinnsl-
unnar, man eftir umræðunni um
stóru ýsuna en henni var þó ekki
haldið til haga heldur var hún flök-
uð og fryst fyrir erlendan markað.
Sennilega myndi rúmlega metra
löng ýsa vekja miklu meiri eftirtekt
í dag en fyrir átta árum enda hefur
meðalþyngd ýsunnar farið lækk-
andi og uppistaðan í aflanum nú er
ýsa sem er 1,0 til 1,8 kfló að
þyngd.
Vill enginn mæla
karfann?
Stærsti ufsinn veiddist í Miðnes-
sjó árið 1971. Hann var 132 sentí-
metra langur og ekki segist Gunnar
vita til þess að aðrar upplýsingar
hafi verið varðveittar um þann fisk.
Stærsta keilan var veidd í utan-
verðu Háfadjúpi árið 1987 og var
hún 120 sentímetra löng. Engar
upplýsingar virðast vera til um
stærstu lönguna en vitað er um 153
sentímetra blálöngu þótt upplýs-
ingar um ár og stað vanti.
Gríðarstór steinbítur veiddist
árið 1996 við Vestmannaeyjar og
var hann 124 sentímetrar að lengd.
Frændi hans hlýrinn virðist hins
vegar dafna betur því árið 1992
veiddist 142 sentímetra hlýri á
Papagrunni.
Af einhverjum ástæðum hafa
menn lítið gert af því að slá mál-
bandi á karfa en í skjölum Haf-
rannsóknastofnunar eru upplýsing-
ar um mjög stóran litla karfa sem
veiddist SV af Reykjanesi árið
1991. Sá var 38 sentímetra langur.
Það ætti því að vera verðugt
verkefni fyrir sjómenn að mæla
virkilega stóra karfa og hver veit
nema að þeir kæmust í metaskýrsl-
ur Hafrannsóknastofnunar fyrir
vikið.
85 sentímetra skarkoli!
Af flatfiskum veiðast margar
tegundir hér við land. Stærsta stór-
kjaftan veiddist í Háfadjúpi árið
1992 og var hún 65 sentímetra
löng. Lengsta langlúran var hins
vegar einum sentímetra lengri og
veiddist hún í Hornafjarðardjúpi
árið 1996. Stærsta skrápflúran var
hins vegar 52 sentímetrar að lengd
og hún mætti örlögum sínum á
Papagrunni árið 1993. Vitað er um
49 sentímetra langan sandkola sem
veiddist á Grindavíkurleir árið
1993 og lengsta þykkvalúran mun
hafa verið 55 sentímetra löng. Til
að finna heimildir um stærsta skar-
kolann þarf að leita í smiðju til
ekki ómerkari manns en Bjarna
Sæmundssonar en í gögnum hans
eru upplýsingar um 85 sentímetra
langan skarkola frá árinu 1926.
Risastór grálúða, heilir 122 sentí-
metrar, veiddist á grálúðuslóðinni
vestan Víkuráls í maí árið 1992 og
var Sturlaugur H. Böðvarsson AK
í
y'
Dr. Gunnar Jónsson. Mynd/
Fiskifréttir: Sigurjón Ragnars-
son.
þar að verki. Virðast menn ekki
hafa veitt þessum stóra fiski sér-
staka athygli fyrr en hann var kom-
inn inn á gólf á Faxamarkaði þar
sem hann var sleginn hæstbjóð-
anda. Næst stærsta grálúðan mun
vera 115 sentímetra löng og veidd-
ist hún á Ölæðisbankanum. Árið
1996 er svo færður til bókar 134
sentímetra skötuselur. Hann veidd-
ist á Öræfagrunni og vó hvorki
meira né minna en 26,9 kíló. Á
sama grunni veiddist svo 125 sentí-
metra langur sædjöfull í mars
1994. Stærsta lúða, sem vitað er til
að veiðst hafi á Islandsmiðum, var
heilir 3,65 metrar að lengd og
fékkst sá happadráttur árið 1935
undan Norðurlandi. Stærsta skatan,
sem reyndar er vitnað til annars
staðar í þessari samantekt, veiddist
á Breiðafirði árið 1946 eða 1947
og var áætluð lengd hennar um þrír
metrar. Mesta mæld lengd á skötu
er hins vegar 2,52 metrar og veidd-
ist sú skepna við Vestmannaeyjar
árið 1910.
Rétt í blálokin á þessari upptaln-
ingu má svo nefna að stærsti háfur-
inn mun hafa verið 114 sentímetrar
að lengd og veiddist sá vestur af
Selvogsbankatá árið 1971. Heim-
ildir um lengstu síldina eru hins
vegar mun eldri því árið 1955
Hoffell SU fékk risaþorsk í trolliö í maí 1991:
Þorskurinn var næstum því
eins langur og skipstjórinn
— Ég gleymi þessum þorski
seint. Hann skar sig vel úr öðr-
um afla í trollinu enda var hann
næstum því eins langur og ég.
Við létum Hafrannsóknastofn-
unina strax vita af þessum fiski
og kokkurinn lét þau skilaboð
fylgja að gellan ein hefði dugað
í mat fyrir aðra vaktina um
borð.
Þetta segir Högni Skaftason,
fyrrum skipstjóri á ísfisktogaran-
um Hoffelli SU frá Fáskrúðsfirði,
en áhöfnin á Hoffellinu fékk
óvenju stóran þorsk í trollið í
Berufjarðarálnum í maímánuði
1991. Þorskurinn reyndist vera
167 sentímetrar á lengd og slægður
og gellulaus vó hann 45 kíló. Við
frekari rannsóknir á kvörnunum úr
þorskinum, sem var hængur, kom í
ljós að hann var 18 ára gamall.
Að sögn Högna var strax gert að
þorskinum eins og öðrum afla.
Hins vegar þótti þetta það merki-
legur fengur að ákveðið var að hafa
samband við Hafrannsóknastofn-
unina. í framhaldinu var hægt að
aldursgreina þorskinn og auk þess
fékk stofnunin nákvæmar upplýs-
ingar um það hvar viðkomandi hol
var tekið. í veiðidagbók skipsins
var færð staðsetningin 64°24"60 N
og 13°46'30 V.
— Við fengum aldrei aftur jafn
stóran þorsk en hins vegar var
ekki óalgengt að rekast á mjög
væna þorska. Við vorum af og til
að reka í eitt og hol af mjög stór-
um þorski og ég man sérstaklega
eftir átta til tíu tonna holi á
Gauraslóðinni, sem er utan við
botninn á Berufjarðarálnum, en í
því var aðeins stórþorskur. Mér
þótti það eftirtektarvert að við
fengum aldrei tvö hol í röð með
þessum stóra þorski. Það var eins
og að hann héldi sig út af fyriur
sig á mjög afmörkuðu svæði, seg-
ir Högni Skaftason.