Fréttablaðið - 13.11.2021, Blaðsíða 6

Katrín Ólafsdóttir rann-
sakar gerendur ofbeldis,
skrímslavæðingu og hvernig
ofbeldi þrífst og er viðhaldið í
nútímasamfélagi.
lovisa@frettabladid.is
SAMFÉLAG Skrímsli, skrímslavæðing
og ofbeldi, er efni nýlegrar greinar
sem Katrín Ólafsdóttir doktors-
nemi á Menntavísindasviði skrifar
með leiðbeinanda sínum, Önnudís
Grétu- og Rúdólfsdóttur.
Katrín segir þá hugmynd sem
samfélagið hefur skapað um kyn-
ferðisof beldi og of beldi í nánum
samböndum, hafa mikil áhrif á
skilning fólks og skynjun. „Það
er gömul saga að þessi mýta um
skrímslið er ekki sönn og slær ryki
í augun á okkur, en í undirmeð-
vitundinni hefur það svo mikil
áhrif hvernig við bæði skiljum og
skynjum,“ segir hún.
Katrín tók viðtöl við íslenska
karlmenn sem hafa beitt of beldi
og gengist við því. Hún segir það
stéttbundið hvernig menn vinna
úr hugmyndum um ofbeldi og um
skrímslið. „Það fyrsta sem sló mig
var hvernig þeir skilgreindu sín verk
og hvernig sjálfsmyndin breyttist
við það að máta sig við skrímslið.“
Katrín segir að út frá þessum hug-
myndum hafi hún skoðað gögnin
og viðtölin og hafi komið í ljós þrjú
tilbrigði af „skrímslinu“ og að allir
viðmælendur hennar hafi á ein-
hvern hátt mátað sig við hugtakið.
„Sumir töluðu beinum orðum um
skrímsli og skrímslavæðingu, en
aðrir notuðu önnur orð en voru að
vísa í hugmyndina um skrímslið.
Þeir töluðu ýmist um sjálfa sig sem
skrímsli eða ekki, eða vísuðu í hug-
myndirnar um það,“ segir Katrín.
Flestir hafi þeir verið sammála
um að vilja ekki vera skrímsli og
lögðu mikla áherslu á að þeir væru
ekki illa innrættir menn. En þegar
það er talað um skrímsli, þá eru þau
illa innrætt. „Þeir sögðu mér hvern-
ig þeir eru góðar manneskjur og
hvernig, þrátt fyrir þetta atvik sem
þeir gengust við, séu þeir samt góðir
einstaklingar og ekki skrímsli.“
Við þetta myndist togstreita hjá
þeim um hvernig þeir geti verið
bæði góðir menn og skrímsli og að
það verði svo flókið fyrir þá að sam-
þætta þessar hugmyndir. „Þannig að
þeir reyna að spyrna á móti og tala
um hvað það sé erfitt að tala um
ofbeldisbrot og að gangast við þeim,
vegna þess að þá sértu dæmdur sem
skrímsli og auðvitað vill enginn
vera skrímsli.
„Þetta er gott dæmi um hve
ógagnleg skrímslavæðingin er fyrir
þolendur líka. Aðalatriðið er auð-
vitað að gerendur gangist við sínum
brotum og taki á þeim. Ef við sem
samfélag höldum áfram að hrópa
skrímsli erum við að gera þessum
einstaklingum mjög erfitt að stíga
fram,“ segir Katrín.
Hún segir að mennirnir máti
sig við hugtök sem eru notuð um
of beldisbrot og að mörgum finn-
ist erfitt að máta sig við hugtakið
nauðgun, vegna þess að það lýsir
hegðun sem skrímsli myndi fram-
kvæma. Þeir hafi kallað eftir öðrum
hugtökum til að tala um ofbeldi og
talið að þannig væri auðveldara
fyrir þá að gangast við verkunum.
„En þarna myndast auðvitað flók-
in umræða um það hversu langt á að
ganga í að búa til nýja orðræðu, sem
vissulega er þörf á, því skrímsla-
væðing virkar ekki, en á sama tíma
er ekki hægt að hætta að nota orð
eins og nauðgun, því það eru orðin
sem að lýsa því sem átti sér stað.“
Hún segir að það sé að hluta
komið fram hvernig þolendur eigi að
bera sig að, hvernig þeir geta stigið
fram og hvernig eigi að bregðast við.
Það sé til handrit að því. Það sem
vanti sé álíka handrit fyrir gerendur.
„Það sem okkur vantar er samtal
um það hvernig gerendur geta tekið
ábyrgð og unnið sig til baka frá því
að vera gerandi, í að vera gerandi
sem við erum tilbúin að hlusta á og
getur verið þátttakandi í samfélag-
inu. Ef við viljum að þeir nái bata
verðum við að veita þeim aðstoð.“
Hópurinn sé jafn ólíkur og hópur
þolenda og úrræðin þurfi að vera
ólík og fjölbreytt eftir því. „Leiðin er
alltaf í gegnum ábyrgð og auðmýkt,
en er svo kannski ólík eftir því hvert
brotið er og hver gerandinn er.“ n
Ef við sem samfélag
höldum áfram að
hrópa skrímsli erum
við að gera þessum
einstaklingum mjög
erfitt að stíga fram.
Katrín Ólafsdóttir, doktorsnemi
bth@frettabladid.is
JAFNRÉTTI Eysteinn Jónsson, fimm
barna faðir sem hefur setið í barna-
og unglingaráði t veggja ung-
mennafélaga og verið fararstjóri
barna í íþróttaferðum innanlands
og erlendis, segir að kerfisbylting
verði að eiga sér stað hvað varðar
aðgengi barna að tómstundastarfi.
Þetta segir Eysteinn vegna frétta-
skýringar Fréttablaðsins í vikunni
þar sem fram kom að aðeins hluti
barna og ungmenna hefur efni á
að sinna þeim tómstundum sem
hugur þeirra stendur til.
Frístundakortið hrökkvi hvergi
nær r i t il í ý msum tilv ik um.
Eysteinn segir að þjónustan sem
samfélagið veiti verði fyrst og
fremst að taka mið af þörfum
barnanna. Þannig sé það ekki í dag.
Skipulag dagsins hjá börnunum
sé sundurslitið. Börnum sem hafi
áhuga á f leiri en einni íþrótt eða
tómstundaiðju, sé nánast gert
ókleift að stunda meira en eitt
áhugamál.
Allur kostnaður sem fylgi því að
æfa íþróttir eða sinna ýmsu öðru
tómstundastarfi sé allt of hár.
Æfingagjöld í íþróttum séu aðeins
hluti kostnaðarins, eins og fram
hafi komið í fréttaskýringunni.
Eysteinn segir að skoða þyrfti
hvort íþróttir, tómstundir og frí-
stundaþjónusta ættu að verða
stærri hluti af námsskrá í grunn-
skólum.
„Við værum þá að tala um að
skólinn veitti þessa þjónustu fyrir
alla, án endurgjalds,“ segir Eysteinn.
Hjálmar Sveinsson, borgarfull-
trúi í Reykjavík, segir um hugmynd
Eysteins að hún sé góðra gjalda verð.
Margs konar menningarstarf mætti
einnig efla innan skólanna.
„Það að taka íþróttir og menningu
meira inn í skólana, gæti verið ágætt
að hugsa um,“ segir Hjálmar. n
Kallar eftir kerfisbyltingu í tómstundastarfi barna
Eysteinn
Jónsson, fimm
barna faðir,
segir að sam-
félagið taki ekki
mið af þörfum
barnanna.
MYND/AÐSEND
Það vantar handritið fyrir gerendur
Katrín tekur viðtöl við, og rannsakar, gerendur ofbeldis. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
KLETTAGÖRÐUM 8—10 / HÁTÚNI 2A / SUÐURHRAUNI 2B / LYNGHÁLSI 2
TÍMAPANTANIR Á KLETTUR.IS OG Í SÍMA 590 5100
Bókaðu
dekkjaskiptin
á klettur.is
benediktboas@frettabladid.is
DÝRAHALD Helmingur landsmanna
er hlynntur lausagöngu katta í sveit-
arfélögum sínum, að því er fram
kemur í nýrri könnun Prósents sem
gerð var dagana 5. til 11. nóvember.
Af svarendum voru um 36 prósent
hlynnt lausagöngu katta, um 14 pró-
sent voru frekar hlynnt, um nálega
40 af hundraði voru frekar eða mjög
andvíg lausagöngunni.
Könnunin sýnir enn fremur að
íbúar höfuðborgarsvæðisins eru
hlynntari lausagöngu katta en íbúar
landsbyggðarinnar, svo og yngra
fólk fremur en það eldra. n
Yngra fólk hlynnt
lausagöngu katta
benediktboas@frettabladid.is
SAMGÖNGUR Bannað verður að
leggja við vesturkant Frakkastígs,
milli Hverfisgötu og Laugavegar, og
bílastæði aflögð, samkvæmt nýjum
tillögum frá skrifstofu samgöngu-
stjóra og borgarhönnunar, sem
tekið var fyrir í Skipulags- og sam-
gönguráði í vikunni.
Frakkastígur markar upphaf
núverandi göngugötuhluta Lauga-
vegar og því er allri umferð af
Laugavegi beint norður Frakkastíg.
Í götunni myndast oft mikil þrengsli
og ítrekaðar ábendingar hafa borist
frá lögreglunni og sorphirðu um
vandamál sökum þeirra. Því er lagt
til að stæði vestan megin í götunni
verði fjarlægð og eingöngu heimilað
að leggja ökutækjum við austari
kant götunnar. n
Bannað að leggja
á Frakkastíg
6 Fréttir 13. nóvember 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ