Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2002, Blaðsíða 13

í landnámi Freysteins fagra
Það var eitt sinn í janúarmánuði að við Guðmundur rerum snemma morguns í
logndrífu. Lóðirnar lögðum við í Norðfjarðarflóanum á milli Barðsness og Nípu. Er við
höfðum nýlagt, rauk hann upp með ofsa norðaustan roki. Svo snögglega kom þetta, að
ekki var viðlit að ná upp aftur spotta af nýlögðum lóðunum.
Ekki hafði ég haft tilkenningu fyrir vondu veðri er við lögðum á djúpið um morgun-
inn. Guðmund mun þó hafa grunað veðurguðinn um að sitja á brellráðum við sig, en
því komst ég að í huga mínum seinna, því hann hafði verið óvenju hæglátur og lítið
ágengur við flösku sína um morguninn, aðeins skolað hálsinn einu sinni eftir bænina
þennan morgun. Guðmundur var því ófullur þegar veðrið skall á.
Það var sem fast efni rynni með ómœlishraða eftir sjávarfletinum og breytti hafinu í
löðursúlur - þar sem vindsveipir fóru og sameinuðu lög og loft. A nokkrum augna-
blikum var allt hafið umhverfis orðið að freyðandi sári. Engu var tjaldað - báturinn fór
sem ör, en vald Guðmundar virtist mér ómennskt á kænunni. Þar sem báturinn fór var
sem veðurgapinn næði ekki að bjóða afl sem annars staðar. Örugg var hönd Guðmund-
ar og augun horfðu í freyðandann ókvik og athugul. I Sveinsstaðalendingu náðum við
um kvöldið.
Þar lentu líka tveir bátarfrá Norðfirði því veðurofsinn hafði ekki leyft þeim landtöku
í heimahöfn.
Úr: Örlaganornin að mér réð, ævisaga Þorsteins Kjarval. Jón G. Jóhannesson skráði.
V __________________________________^ ____________________________________J
asti ábúandinn var Daníel Símonarson.
Sveinsstaðir fóru í eyði sama ár. Þar var þá
tvíbýli og voru síðustu ábúendur hjónin
Sveinbjörn Jóhannesson og Þórunn Björns-
dóttir og Júlíus Jóhannesson og systir hans
Margrét Jóhannesdóttir. A Sveinsstöðum
byggðist búseta oftast meira á sjósókn en
landbúnaði og þar er að finna ýmsar minjar
sem vitna um sjósókn íyrr á tíð. Munnmæli
herma að á Uellisíjarðarnesi undir Götu-
hjalla hafi Héraðsmenn haft útræði, að tal-
ið er Skriðdælingar. Við fornleifaskráningu
1995 fundust þar engin merki tótta en í
þætti Sigfúsar Sigfússonar þjóðsagnaritara
kemur fram að afi hans og amma Ingunn
Davíðsdóttir og Oddur Jónsson hafi kynnst
þegar Oddur var til sævar þar í neðra svo
ætla má að Héraðsmenn hafi eitthvað stund-
að að fara til vers til Norðíjarðar.5
Öld eftir öld reru aflaklær til fiskjar á
smákænum úr Sveinsstaðavör og háðu
harða og tvísýna baráttu við náttúruöflin. I
ævisögu Þorsteins Kjarval, Örlaganornin
að mér réð, er að finna frásögn sem greinir
frá erfiðum róðri og mikiu norðaustan
áhlaupi í janúar 1898. Þorsteinn var þá und-
ir tvítugu og var vinnumaður hjá Gísla Sig-
urðssyni sem flutti frá Múla í Álftafirði í
Björnshús árið 1897 og var Þorsteinn
vinnumaður hjá honum fyrsta búskaparárið.
Gísli hafði lítinn bústofn en sjórinn var
sóttur fast og reri Þorsteinn við annan
mann, Guðmund Magnússon frá Tandra-
stöðum í Norðfirði.
Segir Þorsteinn Guðmund hafa verið
með afbrigðum veðurglöggan og sjóvitran
en töluvert hallann undir Bakkus og fór
Guðmundur sjaldan eða aldrei á sjó án þess
að hafa með sér lögg á glasi (sjá frásögn
hér að ofan).
I byrjun 20. aldarinnar hófu Norðmenn
nýtt landnám í Hellisfirði. í manntalinu
1901 er getið heimilis á Sveinsstaðaeyri þar
sem Andreas Evensen matsgerðarmaður og
Sveitir ogjarðir í Múlaþingi III bls. 56 - 58 og Fomleifaskrá Norðljarðar bls 53.
11