Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2002, Qupperneq 43

Skrúður og landnúm á Austfjörðum
Hólmar í Reyðarfirði. Leiðarhöfði landfastur lengst til hœgri, þá Landhólmi, Hraukhólmi, Flathólmi,
Stórhólmi og Ystihólmi. Ljósm. SGÞ.
um í Reyðarfirði, og er hún reyndar til í
nokkrum afbrigðum. í einni útgáfunni sáu
sjómenn til Skrúðsbónda þar sem hann kom
út og veifaði höndunum og gerði þá há-
vaðaveður. Hann setti síðan fjöl á sjóinn
sem rann inn ijörðinn að Hólmum. Þaðan
kom prestsdóttir hlaupandi til sjávar, steig á
ijölina sem brunaði til baka út í Skrúð, og
hvarf hún með bónda inn í hellinn.
Dvalarstaður Skrúðsbónda var langt inni
í hellinum á bak við járngrindur. Grindurnar
sjást ekki lengur, segir sagan, því þær eru
huldar skriðu sem hann hleypti á „18 oflát-
unga“ sem vildu brjótast inn til hans eða
dóttur hans. Ætla má að í sögunni felist
táknmál: grindurnar gætu táknað hlið ann-
ars heims, en talan 18 hefur sterka tengingu
við landmælingafræðin fornu. Eitt sinn biðu
sjómenn af sér veður í hellinum. Einn þeirra
var ágætur kvæðamaður og tók að kveða
Maríurímur. Þá ávarpaði hellisbúinn þá og
sagði að nú væri að vísu konu hans skemmt,
en ekki sér. Fékk hann að þá heyra Andra-
rímur, sem eru heiðnari í anda, og líkaði það
betur. Launaði hann fyrir skemmtunina með
mat.
Þótt greinilega komi fram í sögunum að
bóndinn sé heiðinn, á hann töluverða samúð
hjá sögumönnum. Til dæmis á hann að hafa
misst konu sína prestsdótturina af barnsför-
um nokkru seinna, flutt hana heim til greftr-
unar og grátið beisklega utan garðs við
jarðarförina. Þá segir hjá Jóni Ámasyni að
Guðmundur biskup góði hafi verið þar
eystra í yfirreið og gist á Hólmum. Bað
prestur hann að vígja Skrúðinn. Um nóttina
dreymdi hann að til hans kæmi mikill og
skrautbúinn maður og segði: „Farðu ekki að
vígja Skrúðinn, því að ég hef mikið að flytja
og á erfitt með flutninga, enda muntu ekki
fleiri ferðir fara, farir þú til byggða minna
að gera mér mein.“ Þá hætti biskup við
vígsluferðina. Þannig gefur þjóðsagan til
kynna að bóndi búi enn í Skrúðnum. Lík-
41