Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2002, Blaðsíða 70

Múlaþing
Blár og Sandar, glampar á Þerrisbjarg austan í Ytri Múlakollinum. Ljósm. SGÞ.
Hól, allt austur að Jórvíkurklettum, og orðið
þar eitt vatnsfall með Selfljótinu; það sýnir
mölin sem er í skurðbotnum á milli As-
grímsstaða og Klúku. Hvernig blóðblönd-
un þessara höfuðfljóta Héraðsins var háttað,
þegar mannskepnan gerðist aðili að lífríki
landsins, verður ekkert fullyrt en ætla má að
megnið af rennsli Lagarfljóts og Jöklu hafi
þá enn fallið austur þar sem nú heitir Aur
framan við Hól (Aurvegur í sumum landa-
merkjabréfum), síðan til suðausturs eftir
mjög krókóttum farvegi, Jökullæk, og í
Selfljót á mörkum Hrollaugsstaða og eyði-
býlisins Engilækjar norður af Jórvík.
Sé þetta rétt fer margt að verða auð-
skilið, sem hefur vafist fyrir mönnum í
fornum sögum og sögnum. Svo sem að
Selfljót renni í Lagarfljót (Fljótsdœla) en
þama norður af Jórvíkinni gæti þetta ein-
mitt hafa gerst, enda mun það nokkuð ráð-
andi málvenja um það, er tvö vatnsfoll sam-
einast, að það sem minna er, falli í það
stærra. I Landnámu segir að Uni hafi num-
ið land sunnan Lagarfljóts. Einnig er skráð
í bækur að menn riðu austur eftir Héraðinu
neðan vatna (Njála og Fljótsdæla). Svo
segir nafnið á landsvæðinu utan Jökullækjar
og Selfljóts, þ.e. Eyjar, líka sína sögu. Þær
eru einmitt utan vatna (norðan fljótsins) og
hafa verið sundur klofnar af kvíslum úr jök-
ulvötnunum með ýmsu móti í gegnum ald-
irnar. Enda gildir nafngiftin alveg fjalla
milli, sbr. Húsey og Eyjar í Hlíðinni. Mál-
venja okkar Héraðsmanna að láta austur og
norður standast á er nú líka skiljanlegri því
hvoru tveggja er rétt þegar sagt er austan og
norðan Fljóts. Gaman er líka að því úrræði
til glöggvunar að skipta norðanáttinni í
þrennt. þ.e. þvernorður hánorður og útnorð-
ur.
Vafalaust hefur Jökla verið að hrella
nábúa sína með nýjum og nýjum kvíslum,
án þess menn fengju rönd við reist, fyrr en
að menn sögðu hingað og ekki lengra og
stífluðu Geirastaðakvísl fyrir miðja 20.
öldina. Nú bíða hennar sennilega geypi-
legri örlög, sem ýmist hrella eða gleðja
nábúa hennar, þ.e.a.s. að hún verði rænd
öllu sínu jökulvatni og héti þá varla Jökla
lengur, en það er önnur saga.
Snúum aftur að breytingum á vatnafari
um blár og „eyjar“ á sögulegum tíma.
68