Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2002, Page 72

Múlaþing
Við norðaustur odda á Sandbrekkunesi fellur Bjarglandsá í fljótið,Hrafnarbjargarnes og Jökulsá þar
áustan við. Brú hjá Heyskálum rétt vinstra megin við miðja mynd. Ljósm. SGÞ.
líka liggur frá fljótinu, eru þrjú nokkuð stór
hólf áföst honum. Við skoðun á þessum
minjum kom mér í hug röð af smáhýsum
sem ég sá á minjasafni í Alasundi í Vestur-
Noregi. Okkur var tjáð að hvert hreysi hefði
tilheyrt ákveðnum býlum sem fluttu þangað
afurðir sínar þegar leiði gafst og biðu þær
þar flutnings. Kem ég síðar að hliðstæðum
viðskiptaháttum á síðustu öld.
En, - hvenær slitnaði uppúr ástasam-
bandi fljótanna okkar? Björn J. Björnsson
jarðfræðingur tjáir mér að athugun sín á
öskulögum í jarðvegi meðfram Lagarfljót-
inu á sl. sumri leiði í ljós að upp úr miðri 12.
öld hafi það enn í einhverjum mæli runnið á
vit Selfljótsins, en 1262 hafi leiðin verið
lokuð.
Eitt er það sem mikinn svip setur á þessi
bláarlönd en það eru klettarnir sem að þeim
liggja. A nokkru belti frá Dölum og norður
um, allt að Lagarfljóti, utanvert í Ásgríms-
staða- og Móbergslandi, eru stuðlabergs-
myndanir mjög einkennandi, s.s. í Kóreks-
staðavíginu, Þórarinsholtum og Bjarnar-
kletti sem er við Lagarfljótið sunnan Stein-
boga. I þessum klettum eru stuðlarnir víða
gildir og reglulegir (fer-, fimm- eða sex-
strendir). Norðan Jórvíkur liggja þessir
klettar að Selfljóti og eru svipmiklir (sjá
mynd á bls. 69).
Farvegur, umhverfl og nytjar
Það vekur næstum furðu hvað breidd
Fljótsins er jöfn. Allt frá Fljótskletti og út
að Gagnstöð mun það óvíða vera yfir 80 m.
eða undir 40 m á breidd. Botninn er mest af
þremur gerðum, sandur, jökulleir eða torf.
Þar sem það hefur náð að myndast er víða
mikill gróður sem ég kann lítil skil á.
Algengir eru með 60 - 90 sm háir stönglar
með kransstæðum laufblöðum og mun heita
lófótur. Helgi Hallgrímsson náttúrufræð-
ingur hefur tjáð mér að hann telji fljótið
meðal gróðurríkustu vatnsfalla á Islandi,
70