Fréttablaðið - 28.12.2021, Blaðsíða 8

gar@frettabladid.is
COVID-19 Sannkallaður kóróna­
veirustormur gengur nú yfir Spán
að sögn dagblaðsins El País. Omík­
ron­af brigðið hefur dreift sér hratt
um jólin, fáar sóttvarnahömlur séu
í gildi og ónæmi fólks hafi gefið
eftir.
„Hið nýja af brigði veirunnar
skapar óreiðutilfinningu hjá borg­
urum í ljósi hárra smittalna,“ segir
El País. Nýgengi smita hafi í þessari
sjöttu bylgju faraldursins hækkað í
911 smit á hverja 100 þúsund íbúa
yfir tveggja vikna tímabil. Það sé
það hæsta nokkru sinni, meira en
þegar verst hafi látið í þriðju bylgj­
unni í fyrra. Nefna má til saman­
burðar að sama smittala á Íslandi
var í gær 1.171.
Sérfræðingar á Spáni vara nú að
sögn El País við því að komið geti
að því að heilbrigðiskerfið standist
ekki álagið þótt sjúkrahúsin séu enn
með tök á vandanum. n
Sjötta bylgjan setur Spánverja í klemmu
Skimað í Madrid. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
gar@frettabladid.is
COVID-19 „Ég bý hjá frænku minni af
því að mamma er dáin,“ segir hin sjö
ára Esperanza Zarate í Lima í Perú
við fréttaritara Danmarks Radio.
Esperanza situr framan við hús
frænku sinnar og segir fréttaritar­
anum frá því að móðir hennar hafi
farið á spítala fyrir meira en ári
síðan. Hún hafi aldrei séð hana aftur
enda voru heimsóknir ekki leyfðar
á kórónadeildina. Fimm dögum
síðar hafi síminn hringt hjá frænku
hennar og þeim verið tilkynnt að
móðirin væri látin.
Fjöldi dauðsfalla í Perú af völdum
Covid er sá mesti í heiminum. Þar
hafa ríf lega sex þúsund manns af
hverri milljón íbúa fallið fyrir sjúk­
dómnum. Næst þar á eftir er Búlg­
aría með um 4.400 látna á hverja
milljón. Sama hlutfall á Ísland er í
kring um um eitt hundrað eða sex­
tíufalt lægra en í Perú
Saga Esperönzu er þannig alls
ekki einsdæmi í Perú. Að sögn Dan­
marks Radio er hún ein næstum
því níutíu þúsund barna sem misst
hafa framfæranda sinn vegna Covid
í landinu. Yfirvöld tala um þessa
hliðarverkun sem hinn leynda
faraldur. Börnin þurfi bæði að lifa
með áfallinu af því að misst annað
eða báða foreldra sína og að auki sé
þessi staða þeirra ávísun á að þau
lendi í sárafátækt. n
Níutíu þúsund
misst foreldrana
Covid bitnar hart á íbúum Perú.
FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Hannes Heimisson, núverandi
sendiherra í Stokkhólmi, tók
viðtal við Desmond Tutu, erki­
biskup í Suður­Afríku, sem nú
er látinn, árið 1985 en þá var
Hannes blaðamaður á DV.
elinhirst@frettabladid.is
MANNRÉTTINDI „Fundarstaðurinn
var kirkjan Tutus í miðborg Jóhann­
esarborgar. Kirkjan var lítil og lát­
laus. Hann tók á móti mér ásamt
ritara sínum. Hann hafði greini­
lega gott skopskyn þrátt fyrir að
hann væri að kljást við afar alvar­
legt stjórnmálaástand í landinu þar
sem hann var í forystuhlutverki fyrir
stjórnarandstöðuna. Það sem mér
fannst einkenna Desmond Tutu erki­
biskup þegar ég hitti hann var hvað
hann var vinalegur og síhlæjandi,“
segir Hannes Heimisson, sendiherra
í Stokkhólmi, sem tók viðtal við Tutu
þegar hann var blaðamaður á DV
árið 1985. „Ég fékk afskaplega hlýjar
móttökur hjá honum.“
Tutu sem var einn helsti baráttu­
maðurinn gegn aðskilnaðarstefn­
unni í Suður­Afríku, lést á annan
jóladag 90 ára að aldri. Hann hlaut
meðal annars friðarverðlaun Nób­
els árið 1984 og var náinn samstarfs­
maður Nelsons Mandela, sem síðar
varð forseti Suður­Afríku.
„Málefni Suður­Afríku og kyn­
þáttaaðskilnaðarstefnan voru mál
málanna á þessum tíma,“ segir
Hannes. „Desmond Tutu var nýbú­
inn að fá friðarverðlaun Nóbels sem
var mikil alþjóðleg viðurkenning á
afleitri stöðu mála í Suður­Afríku þar
sem aðskilnaðarstefna milli hvítra
manna og svartra var í fullu gildi.
Við á DV vildum fara á staðinn og
kafa aðeins dýpra. Ég dvaldi þarna
í þrjár vikur. Mér tókst að ná viðtali
við Tutu fyrir tilstilli Hilmars Krist­
jánssonar, ræðismanns Íslands í
Suður­Afríku. Annars hefði það aldr­
ei gengið að ná viðtali við þennan
fræga mann.
Fundarstaðurinn var kirkjan hans
í miðborg Jóhannesarborgar. Kirkjan
var lítil og látlaus. Tutu tók á móti
mér ásamt ritara sínum. Hann hafði
greinilega gott skopskyn þrátt fyrir
að hann væri að kljást við afar alvar­
legt stjórnmálaástand í landinu þar
sem hann var í forystuhlutverki fyrir
stjórnarandstöðuna.“
Hannes segir að Tutu hafi verið
mjög forvitinn um Ísland. „Hann
sagði mér að ég væri fyrsti Íslend­
ingurinn sem hann hitti á ævi sinni.
Hann vissi hins vegar töluvert um
landið og að við hefðum valið Vigdísi
Finnbogadóttur sem fyrsta kven­
forsetann í heimi í lýðræðislegum
kosningum. Honum þótti greini­
lega mikið til þess koma. Þá fann ég
mjög jákvætt viðmót hans gagnvart
Norðurlöndunum sem voru í farar­
broddi gegn aðskilnaðarstefnunni í
Suður­Afríku á þessum tíma og aug­
ljóst að það vissu menn vel í Suður­
Afríku. Tutu sýndi mér kirkjuna
og sagði mér ítarlega frá safnaðar­
starfinu, en kirkjan hans var í raun
miðpunkturinn fyrir stjórnarand­
stöðuna þar sem menn komu reglu­
lega saman og efldu andann,“ segir
Hannes. „Hann talaði um hvað það
væri spennandi að hitta Íslending
og gekk um og sýndi mig og sagði að
ég væri mjög sjaldgæft fyrirbæri og
hló dátt.“
Um leið og Tutu var forystumaður
innan kirkjunnar var hann í forystu
fyrir stjórnarandstöðuna en ekki
mátti fangelsa kirkjunnar menn
eins og hann, þannig að hann var
friðhelgur. Öðru máli gegndi um
Nelson Mandela sem síðar varð for­
seti Suður­Afríku, hann var í fangelsi
á þessum tíma, að sögn Hannesar.
„Ég hitti doktor Motlana, heimilis­
lækni Nelsons, og Winnie Mandela á
veitingahúsi og borðaði með honum
til þess að reyna að afla fregna um
Nelson Mandela, en það var lítið upp
úr því að hafa, því miður. Á þessum
tíma var Mandela einangraður í
fangelsi og gat ekki haft mikil sam­
skipti við umheiminn. En ég fann
að baráttan var sterk og lifandi og
skynjaði mikinn baráttuhug meðal
blökkumanna,“ segir Hannes.
„Ég náði líka fundi með Louis
Nel, innanríkisráðherra landsins
og talsmanni hvítu minnihluta­
stjórnarinnar, sem hafði verið gagn­
rýnd harðlega fyrir miskunnlausar
aðgerðar gegn mótmælendum og
mannréttindabrot.
Ég fann mikið fyrir því hvað
spennan var mikil þarna. Ég hafði
verið varaður við því að vera hvítur
maður einn á ferli í Jóhannesar­
borg sem þótti ekki öruggur staður
um þessar mundir. Blökkumenn
máttu aðeins vinna inni á svæðum
hvítra en þurftu að búa í aðskildum
hverfum fyrir blökkumenn eins
og Soweto og Alexandríu, þar sem
fátækt var yfirleitt mikil og mjög
róstusamt,“ segir Hannes Heimisson
sendiherra. n
Desmond Tutu hafði gott skopskyn
segir Hannes Heimisson sendiherra
ser@frettabladid.is
JARÐFRÆÐI Almannavarnir og lög­
reglustjórinn á Suðurlandi hafa
ákveðið að virkja SMS­skilaboð
sem verða send til fólks sem fer inn á
fyrirfram skilgreint svæði umhverf­
is Heklu, en nú er þétt innstreymi í
kvikugeyminn undir fjallinu sem
getur byrjað að gjósa með litlum
sem engum fyrirvara.
Lögreglustjórinn á Suðurlandi
varar fólk við því að fara í göngu á
Heklu – og undir þau varnaðarorð
taka vísindamenn sem þekkja dynti
fjallsins.
„Ég myndi aldrei fara með hóp á
Heklu sem ábyrgur leiðsögumaður,“
segir Freysteinn Sigmundsson,
jarðeðlisfræðingur á Jarðvísinda­
stofnun Háskóla Íslands, en hann
segir Heklu vera óútreiknanlega.
„Ég myndi finna mér önnur fjöll til
að ganga á.“
Hann segir Heklu sérstaka fyrir
þær sakir hversu stuttur fyrirvari
er á eldgosum í fjallinu. „Það þurfa
ekki nema fimmtán mínútur að
líða á milli fyrstu vísbendingar um
að gos sé að hefjast og að jörðin
opnast,“ segir hann og minnir á að
ganga á Heklu, fram og til baka, taki
um fimm klukkutíma. „Og það vill
enginn standa á toppi Heklu í ham
og eiga alla niðurleiðina eftir,“ bætir
hann við.
Freysteinn segir Heklugos oft­
ast byrja með gossprungu uppi
á háfjallinu – og gosbyrjunin sé
hættulegust, „en svo leitar virknin
neðar með tímanum og kraftur
gossins minnkar,“ segir hann.
Mislangt hefur verið á milli
síðustu gosa í Heklu, en hún spjó
eldi síðast 2000, þar áður 1991, á
árunum 1980 og 1981, 1970, 1947
og 1845. n
Segist aldrei myndu fara með hóp á Heklu
Freysteinn Sig-
mundsson, jarð-
eðlisfræðingur
bth@frettabladid.is
NEYTENDUR Gera má ráð fyrir að
hver Íslendingur neyti að meðaltali
20 glasa af jólagosi Ölgerðarinnar í
aðdraganda jóla og fram í janúar að
sögn Gunnars B. Sigurgeirssonar,
aðstoðarforstjóra fyrirtækisins.
Gunnar segir að þrátt fyrir áskor­
anir líkt og dósaskort hafi fyrirtæk­
inu tekist að framleiða nægt magn
fyrir hátíðina. „Salan byrjaði fremur
rólega en tók svo við sér um leið og
kólnaði og jólin fóru að nálgast,“
segir hann.
Sykurskert útgáfa af malti og
appelsíni hefur slegið í gegn að
sögn Gunnars. Óbreytta útgáfan af
malti standi þó alltaf fyrir sínu, en
drykkurinn sem lofar „hraustlegu
og góðu útliti“ kom fyrst á markað
árið 1913. „Það er auðvitað einstakt
að drykkjarvara lifi nánast óbreytt
í á annað hundrað ár,“ segir hann. n
Tuttugu glös af
jólagosi á mann
Langflestum landsmönnum þykir
maltið ómissandi með jólamatnum.
Hann sagði mér að ég
væri fyrsti Íslendingur-
inn sem hann hitta á
ævi sinni.
Hannes Heimsson, sendiherra og
fyrrverandi blaðamaður DV
Desmond Tutu erkibiskup og Hannes Heimsson þá ungur blaðamaður.
Hannes segir að Tutu hafi verið einstakleg geðþekkur og glaðlegur maður.
FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
8 Fréttir 28. desember 2021 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ