Morgunblaðið - 17.08.2021, Side 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. ÁGÚST 2021
Stjórnsýsla borg-
arinnar hefur farið sí-
versnandi undanfarin
ár. Skuldir vaxa dag
frá degi og eru nú í
hæstu hæðum. Glund-
roðinn í borgarstjórn,
sem er ekki einungis
meirihlutanum um að
kenna, er nánast dag-
legt brauð. Óratíma
tekur að afgreiða ein-
stök mál, endalausar
tafir sem kosta fyrirtæki og íbúa
verulegar fjárhæðir, einkenna nú
stjórnsýslu Reykjavíkurborgar.
Í þessari alvarlegu fjárhagsstöðu
borgarinnar kynnir meirihlutinn nú
í fyrsta sinn nýjar tillögur um breyt-
ingar á skipan og hlutverki íbúaráða
borgarinnar þar sem kemur fram að
þeim verði fjölgað úr 9 í 10 og launa-
kjör ráðsmanna verði hækkuð. Um-
sagnir um þessar tillögur frá ráðum
og nefndum borgarinnar skulu ber-
ast fyrir 1. sept. nk. Hinn almenni
borgarbúi hefur nánast ekkert verið
upplýstur um þetta mál. Ekki er
gerð grein fyrir auknum kostnaði
við rekstur íbúaráðanna sem af
þessum breytingum
leiðir en núverandi
kostnaður er á bilinu
60-70 milljónir króna.
Fram kemur í grein-
argerð með tillögunum
að í meirihlutasáttmála
núverandi meirihluta
sé gert ráð fyrir „að
endurskoða hlutverk
hverfisráða með skil-
virkni, eflingu lýðræðis
og bættu samstarfi við
íbúa að leiðarljósi“.
Ekkert minna en það.
Þetta verkefni hefur
tekið þrjú ár.
Óljóst hlutverk íbúaráðanna
Íbúaráðin eiga að vera tengiliður
íbúa í hverfum borgarinnar inn í
miðlæga stjórnsýslu borgarinnar og
eiga að hafa góð tengsl við íbúa og
starfsemi hverfanna. Ekki er gerð
grein fyrir með hvaða hætti þessum
markmiðum skuli náð, a.m.k. hvað
varðar íbúa. Einnig segir að auka
eigi aðkomu ráðanna að nýtingu
fjármagns og þróun borgarinnar, en
ekki kemur fram hvernig þetta
skarist við vinnu fagráða að sam-
bærilegum málum.
Ljóst er að margar af þeim til-
lögum um íbúaráðin sem nú liggja
fyrir munu flækja og gera stjórn-
sýslu borgarinnar erfiðari og flókn-
ari. Er þar ekki á bætandi miðað við
ástandið á þeim bæ í dag.
Ekki er vitað til þess með hvaða
hætti tillögurnar verða kynntar sér-
staklega fyrir íbúum borgarinnar
með áberandi hætti í fjölmiðlum og
þeim gefinn kostur á að segja sína
skoðun. Gert er ráð fyrir að fagráð
og íbúaráð borgarinnar skili um-
sögnum sínum um tillögurnar fyrir
1. sept. nk. Afar ólíklegt er að þessi
ráð nái á næstu tveimur vikum að
ganga frá ítarlegum umsögnum um
þessar nýju tillögur. Síðan má
spyrja, hvenær gefst íbúum borg-
arinnar kostur á að tjá sig um þess-
ar tillögur um íbúaráðin. Stað-
reyndin er sú að almenn vitneskja
um störf íbúaráðanna, hvað þá þær
nýju tillögur sem nú liggja fyrir um
íbúaráðin, er afar lítil hjá hinum al-
menna borgara. Þar er ekki við full-
trúa í íbúaráðum að sakast heldur
fyrst og fremst stjórnsýslu borg-
arinnar.
Gríðarlegur munur er á íbúafjölda
sem tilheyra hinum ýmsu hverfum
og einnig mjög mismunandi hversu
vel íbúar í einstökum hverfum eru
upplýstir um störf ráðanna. Fjöldi
þeirra er heldur ekki auðveldur fyr-
ir þá starfsmenn borgarinnar sem
þurfa að sinna störfum og fundum
ráðanna og tengslum þeirra við íbúa
viðkomandi hverfa auk annarra mik-
ilvægra starfa sinna.
Ný skipan íbúaráða
Miklu nær væri að skipta borg-
inni í fjóra borgarhluta, tvo austan
Elliðaár og tvo vestan þeirra, með
sambærilegum fjölda íbúa í hverju
hverfi. Þannig yrðu til kröftugar
einingar, sem í góðu samstarfi við
borgarstjórn, borgarráð og einstaka
nefndir og ráð borgarinnar gætu
unnið vel að margvíslegum hags-
munamálum einstakra borgarhluta.
Sú tilhögun myndi auka hag-
kvæmni í rekstri borgarinnar,
styrkja starfsemi íbúaráðanna veru-
lega, auka skilvirkni og einfalda öll
samskipti þeirra við borgarkerfið.
Það er ekki gott ef almenningur í
borginni fær þá tilfinningu að íbúa-
ráðin séu sýndarlýðræði.
Fagráðin sitja á hakanum
Annað sem er umhugsunarefni.
Nú eru sex fagráð á vegum borg-
arstjórnar og fjöldi annarra ráða og
nefnda. Full ástæða er til þess að
skoða samskipti þessara ráða og
nefnda við þá einstaklinga og fyrir-
tæki sem þurfa á þjónustu þeirra að
halda. Vinnuaðferðir meirihlutans
hafa síður en svo auðveldað starfs-
fólki sviðanna störf sín. Nær væri að
efla þessi ráð þannig að þau geti
hvert fyrir sig rækt hlutverk sitt
með markvissari hætti í þágu al-
mennings í borginni en þeim er unnt
að gera í dag.
Borgarstjóri og fulltrúar ein-
stakra starfssviða halda íbúafundi
öðru hverju í hverfum borgarinnar,
sem er mikilvægt. Það er einnig
mikilvægt að tryggja að íbúar eigi
leið að borgarstjóra og borgar-
fulltrúum með erindi sín eins og áð-
ur tíðkaðist. Það er ekki reyndin í
dag hvað borgarstjóra varðar.
Eftir Vilhjálm Þ.
Vilhjálmsson »Margar af þeim til-
lögum um íbúaráðin
sem nú liggja fyrir
munu flækja og gera
stjórnsýslu borgarinnar
erfiðari og flóknari en
hún er nú
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Höfundur er fv. borgarstjóri.
Borgarbáknið bólgnar
Full ástæða er til
þess að fagna víð-
tækum fríverzl-
unarsamningi Íslands,
Noregs og Liechten-
stein við Bretland sem
undirritaður var fyrr í
sumar. Með samn-
ingnum hafa viðskipta-
hagsmunir Íslands
gagnvart einum mik-
ilvægasta útflutnings-
markaði landsins verið
tryggðir í það minnsta með ekki síðri
hætti en raunin var áður í gegnum
EES-samninginn án þess hins vegar
að samþykkt hafi verið í staðinn veru-
legt og vaxandi framsal valds yfir ís-
lenzkum málum til viðsemjandans
líkt og í tilfelli síðarnefnda samnings-
ins.
Fram kom í fréttatilkynningu rík-
isstjórnar Bretlands í tilefni af und-
irrituninni að um væri að ræða fram-
sæknasta viðskiptasamning sem ríkin
þrjú hefðu gert. Guðlaugur Þór Þórð-
arson utanríkisráðherra sagði að
sama skapi í Morgunblaðinu 8. júlí að
samningurinn væri afar umfangsmik-
ill í samanburði við aðra viðskipta-
samninga Íslands en hann tekur ekki
aðeins til gagnkvæmra vöru- og þjón-
ustuviðskipta á milli
landanna heldur einnig
til opinberra innkaupa,
hugverkaréttinda, heil-
brigðisreglna fyrir mat-
væli, tæknilegra reglna
vegna ríkisstyrkja,
samkeppnismála,
starfsumhverfis lítilla
og meðalstórra fyr-
irtækja og margs ann-
ars.
Viðskiptatengslin
við Bretland efld
„Ég er afar ánægður
með niðurstöðuna og sannfærður um
að okkar sterku viðskiptatengsl muni
eflast enn frekar með þessum samn-
ingi,“ sagði Guðlaugur Þór eftir und-
irritun fríverzlunarsamningsins en
miðað við viðbrögðin við honum er
ljóst að breið samstaða er um það að
hann tryggi viðskiptahagsmuni Ís-
lands að minnsta kosti jafnvel og
EES-samningurinn áður sem fyrr
segir þótt vonir hafi verið uppi um að
hann gæti skilað enn betri kjörum.
Endurskoðunarákvæði er hins vegar
að finna í samningnum og því opið á
það síðar.
Til að mynda fagnaði Félag at-
vinnurekenda því að tekizt hefði „að
varðveita til frambúðar þau viðskipta-
kjör sem giltu í viðskiptum Bretlands
og Íslands þegar fyrrnefnda ríkið var
enn aðili að samningnum um Evr-
ópska efnahagssvæðið“ og Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir, formaður Við-
reisnar, sagði í grein á Vísir.is í byrj-
un júní að tekizt hefði „að tryggja ná-
kvæmlega sama ástand“ og fyrir
hendi hafi verið áður en Bretar yfir-
gáfu bæði Evrópusambandið og
EES-samninginn. Staðan er þó vit-
anlega alls ekki nákvæmlega sú
sama. Einkum þar sem ekki felst vax-
andi framsal valds yfir íslenzkum
málum í fríverzlunarsamningnum.
Höfnuðu EES-
samningnum ítrekað
Með útgöngu Bretlands úr Evr-
ópusambandinu sögðu Bretar einnig
skilið við EES-samninginn. Brezk
stjórnvöld kusu þess í stað að semja
um víðtækan fríverzlunarsamning við
sambandið, líkt og ríki heimsins hafa
almennt verið að gera og þá ekki sízt
stærstu viðskiptaveldin, eftir að hafa
áður ítrekað hafnað áframhaldandi
aðild að EES-samningnum eftir út-
gönguna og samningum á hlið-
stæðum nótum. Ástæðan var einkum
það framsal valds og tæknilegar við-
skiptahindranir, og annað íþyngjandi
regluverk, sem fylgir samningnum.
Það er ástæða fyrir því að ríki
heimsins hafa ekki staðið í biðröð eft-
ir því að gera samninga við Evrópu-
sambandið í anda EES-samningsins
og kjósa þess í stað víðtæka fríverzl-
unarsamninga. Það er að sama skapi
ástæða fyrir því að ekki einungis
brezk stjórnvöld heldur einnig sviss-
nesk hafa hafnað aðild að EES-
samningnum sem og samningum á
hliðstæðum nótum. Það er einfald-
lega langur vegur frá því að EES-
samningurinn sé bezti kosturinn í
stöðunni. Sérstaklega í ljósi þess sem
krafizt er á móti í vaxandi mæli enda
getur það vitanlega hvorki talizt eðli-
legt né ásættanlegt að vald yfir ís-
lenzkum málum sé gert að hverri
annarri verzlunarvöru.
Snýst um hagsmuni
lands og þjóðar
Markmiðið, þegar kemur að við-
skiptasamningum við önnur ríki, hlýt-
ur ávallt að vera hagsmunir Íslands.
Einstakir samningar geta aldrei verið
markmið í sjálfu sér. Fyrir vikið þarf
sífellt að vera í skoðun hvernig hags-
munir lands og þjóðar verða bezt
tryggðir. Allt er breytingum háð.
Hagsmunir Íslands taka breytingum,
aðstæður á alþjóðavettvangi hafa tek-
ið breytingum og EES-samningurinn
hefur breytzt einkum með tilliti til
þess með hvaða hætti staðið hefur
verið að framkvæmd hans og vegna
vaxandi framsals valds í gegnum
hann.
Með fríverzlunarsamningnum við
Bretland hafa viðskiptahagsmunir Ís-
lands verið tryggðir án þess að nokk-
uð hafi farið á hliðina í þeim efnum og
án þess að verulegt og vaxandi vald
hafi í staðinn verið framselt til við-
semjandans. Markmiðið hlýtur að
vera að semja á hliðstæðan hátt við
Evrópusambandið. EES-samning-
urinn er í raun einfaldlega barn síns
tíma. Þannig voru víðtækir fríverzl-
unarsamningar til að mynda ekki
komnir til sögunnar þegar samið var
um hann fyrir rúmum aldarfjórðugi.
Mjög margt hefur vitanlega breytzt
síðan og tímabært að skipta honum
út fyrir nútímalegri nálgun í milli-
ríkjaviðskiptum landsins.
Eftir Hjört J.
Guðmundsson »Markmiðið, þegar
kemur að viðskipta-
samningum við önnur
ríki, hlýtur ávallt að
vera hagsmunir Íslands.
Einstakir samningar
geta aldrei verið mark-
miðið.
Hjörtur J.
Guðmundsson
Höfundur er sagnfræðingur
og alþjóðastjórnmálafræðingur.
hjortur@fullveldi.is
Hagsmunir Íslands miklu betur tryggðir
Skrifað í skýin Þegar vel er að gáð blasa ýmsar kynjamyndir við í skýjum yfir Mosfellsheiði. Hér gæti til dæmis skýjatröll hafa gengið til náða og fleira mætti sjá.
Ingólfur Guðmundsson