Morgunblaðið - 04.11.2021, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. NÓVEMBER 2021
Vagnhöfði 7, 110 Reykjavík | Sími: 517 5000 | stalogstansar.is
2012
2021
HJÁ OKKUR FÁST
VARAHLUTIR
Í AMERÍSKA BÍLA
st’ al og
Stál og stansar
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Síðustu tæplega tíu ár hefur verið í gildi bann
við beinum lúðuveiðum. Jafnframt skal sleppa
allri lífvænlegri lúðu sem kemur um borð í
veiðiskip þar sem það er tæknilega mögulegt,
enda er lúðan talin lifa af þá meðferð. Afli hef-
ur dregist saman, en samt sem áður hefur
lúðustofninn ekki tekið við
sér svo heitið geti.
Í ástandsskýrslu
Hafrannsóknastofnunar frá
því í sumar segir að lúða
sem veiðist í vorralli
stofnunarinnar (SMB eða
stofnmælingum) sé að
stærstum hluta 3-5 ára
ókynþroska fiskur. „Þessir
aldurshópar hafa verið í
mikilli lægð í tvo áratugi og
bendir það til að viðkomu-
brestur hafi orðið í stofninum. Þetta ástand er
orðið svo langvinnt að fyrirsjáanlegt er að
stofninn muni vera í lægð í fyrirsjáanlegri
framtíð,“ segir í skýrslunni. Sambærilegan
texta hefur verið að finna í fjölda ára í umsögn
Hafró um lúðuna og hefur vísitala lúðu verið í
lágmarki frá 1992.
Stofninn var hruninn
Kristján Kristinsson, fiskifræðingur á Haf-
rannsóknastofnun, segir að þegar bann við
beinum veiðum hafi verið sett á hafi stofninn
verið kominn mjög neðarlega, í raun hafi hann
verið hruninn. Við slíkar aðstæður geti það
tekið langan tíma fyrir langlífar tegundir eins
og lúðu að ná sér á strik. Hann telur að helsta
skýringin á hruni lúðustofnsins í N-Atlantshafi
sé ofveiði í áratugi og telur ekki að umhverfis-
þættir eigi þar hlut að máli.
Kristján segir að lúðustofninn hafi átt undir
högg að sækja alls staðar í Norður-Atlantshafi
síðustu áratugi, hvort sem um sé að ræða við
Kanada, Grænland, Ísland eða Noreg og að-
gerðir séu í gangi til að byggja stofninn upp.
Við Noreg hafi stofninn tekið við sér og vissu-
lega geti góður árgangur komið til sögunnar
við Ísland eins og gerðist þar. Í Kanada er al-
gert veiðibann og bannað að koma með lúðu í
land og þar hefur stofninn sýnt batamerki.
Hafrannsóknastofnun lagði til 1997 að bein
sókn í lúðu yrði bönnuð. Bein sókn á þeim
tíma var ekki mikil en á árinu 2008 jókst sókn
með haukalóðum verulega og árið 2010 voru
46% lúðuaflans veidd á haukalóð. Mestur var
aflinn á þessu tímabili fiskveiðiárið 2010-11
eða 595 tonn.
Fyrst eftir að bann við beinum veiðum tók
gildi hér við land fór aflinn úr tæplega 600
tonnum fiskveiðiárið 2010-11 í 38-50 tonn
næstu þrjú ár á eftir. Síðan þá hefur aflinn
verið 112-146 tonn á ári. Fyrst eftir að bannið
tók gildi tók lúðan við sér, „jókst úr nánast
engu,“ segir Kristján. Síðan hafa litlar breyt-
ingar orðið á stofninum.
Lúðan langlíf og harðger
Kristján segist þeirrar skoðunar að sleppa
eigi allri lifandi lúðu sem komi um borð.
Spurður hvort lúða sem veiðist í botntroll eigi
sér viðreisnar von segist hann telja að svo sé,
lúðan sé lífseig. Hann nefnir að í haustralli ný-
lega hafi hann verið um borð í togara þar sem
sá háttur var hafður á að fiskurinn fór í gegn-
um grindur fyrir ofan móttökuna. Stærri lúð-
an stöðvaðist þar og auðvelt hafi verið að
henda henni út fyrir. „Lúðan er harðger og á
að geta lifað það af að lenda í trollinu nema
togað sé í þeim mun lengri tíma,“ segir Krist-
ján.
Mest veiðist af lúðu í troll, en hún kemur
einnig í flest önnur veiðarfæri og erfitt er að
koma í veg fyrir að lúða fáist sem meðafli við
veiðar hvort sem er með botnvörpu, troll, línu
eða net. Fjölmörg skip og bátar landa lúðu á
hverju fiskveiðiári, frá einu kílói upp í 800
tonn. Á yfirliti Fiskistofu um afla á síðasta ári
má sjá að Sigurborg SH og Þórunn Sveins-
dóttir komu með mestan lúðuafla að landi.
Lúðan er langlíf tegund og getur orðið allt
að 35-40 ára gömul. Hún getur náð mikilli
stærð og stærsta lúðan sem veiðst hefur við
Ísland var 365 sentimetrar og 266 kíló. Að
meðaltali verða hængar kynþroska átta ára og
um 90-110 sm, en hrygnur að jafnaði tólf ára
og um 120-130 sm. Langlífum fiskitegundum,
sem verða kynþroska seint á lífsleiðinni, er
talið sérstaklega hætt við ofveiði.
Aflinn minnkaði stöðugt
Mestur varð lúðuaflinn á Íslandsmiðum árið
1907 eða tæplega átta þúsund tonn og í nokkr-
um tilfellum var hann á bilinu 6-7 þúsund
tonn. Mestur var afli Íslendinga 1951 eða
2.364 tonn. Frá því um 1960 hefur árlegur
lúðuafli minnkað stöðugt og síðan 1996 hefur
lúðuaflinn við Ísland verið í sögulegu lág-
marki, þ.e. innan við þúsund tonn á ári.
Morgunblaðið/RAX
Matfiskur Ferskar smálúður í fiskborði, en
um 146 tonnum var landað á síðasta ári.
Lúðan á enn erfitt uppdráttar
- Viðkomubrestur í stofninum - Tók aðeins við sér eftir að beinar veiðar voru bannaðar
Kristján
Kristinsson
Í fróðlegri gein sem Kristján skrifaði 2003
fjallar hann m.a. um veiðar Bandaríkja-
manna á lúðu (Hippoglossus hippoglossus) í
N-Atlantshafi og við Ísland 1884-1898. Í
greininni segir m.a.:
Veiðar á lúðu við Ísland í atvinnuskyni
hófust 1884 þegar bandarískir sjómenn fóru
að veiða lúðu við Vestfirði. Fram að því voru
litlar lúðuveiðar stundaðar við Ísland og litu
sjómenn sem stunduðu veiðar á þorski, eins
og Frakkar, á lúðuna sem pest og köstuðu
henni. Íslendingar veiddu þó smávegis af
lúðu á þessum tíma til innanlandsneyslu.
Bandaríkin voru nánast eina þjóðin sem
veiddi og nýtti lúðu í Norður-Atlantshafi á
19. öldinni. Lúðuveiðar þeirra hófust á ár-
unum milli 1820 og 1825 í Massachusetts-
flóa og við Þorskhöfða í Maine-flóa þegar
bera fór á eftirspurn eftir ferskri lúðu á fisk-
mörkuðum í Boston. Mikið var af lúðu á
þessum slóðum en sóknin var mikil og upp
úr 1830 var lúðan nánast horfin úr Maine-
flóa.
Hófu að salta lúðu í tunnur
Lúðuflotinn færði sig upp úr því á dýpri mið
eins og á Georges Banka og austur af Nova
Scotia í Kanada og var lúðan þar stærri en
sú sem veiddist í Maineflóa. En líkt og í
Maineflóa var veiðin mikil og upp úr 1860
var litla sem enga lúðu að fá á þessum mið-
um.
Um það leyti fóru Ameríkanar að salta lúðu í
tunnur úti á sjó. Við það var hægt að sækja á
fjarlægari og dýpri mið í Norður-Atlantshafi
og geyma aflann um borð. Flotinn færði sig
norðar og norðar og á áttunda og níunda
áratug 19. aldar voru Ameríkanar farnir að
veiða undan ströndum Vestur- og Austur-
Grænlands og við Ísland, segir í grein Krist-
jáns.
Veiddu lúðu á
Íslandsmiðum
LÚÐUVEIÐAR BANDARÍKJAMANNA
Afurðaverð á markaði
3. nóv. 2021, meðalverð, kr./kg
Þorskur, óslægður 544,98
Þorskur, slægður 519,86
Ýsa, óslægð 429,58
Ýsa, slægð 402,39
Ufsi, óslægður 195,99
Ufsi, slægður 253,70
Gullkarfi 221,94
Blálanga, óslægð 278,00
Blálanga, slægð 184,96
Langa, óslægð 300,96
Langa, slægð 292,81
Keila, óslægð 100,27
Keila, slægð 68,75
Steinbítur, óslægður 478,08
Steinbítur, slægður 595,97
Skötuselur, slægður 647,81
Grálúða, slægð 455,00
Skarkoli, slægður 472,17
Þykkvalúra, slægð 684,69
Langlúra, óslægð 19,00
Langlúra, slægð 278,00
Sandkoli, óslægður 113,89
Sandkoli, slægður 143,00
Skrápflúra, óslægð 23,84
Hlýri, óslægður 491,34
Hlýri, slægður 585,87
Kinnfiskur/þorskur 1.037,00
Lúða, slægð 604,48
Lýsa, óslægð 94,32
Lýsa, slægð 122,06
Skata, slægð 182,00
Stórkjafta, slægð 101,27
Undirmálsýsa, óslægð 185,46
Undirmálsýsa, slægð 225,00
Undirmálsþorskur, óslægður 253,97
Undirmálsþorskur, slægður 264,42