Morgunblaðið - 04.11.2021, Blaðsíða 66

66 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. NÓVEMBER 2021
Húðfegrun ehf | Vegmúli 2 | Sími 533 1320 | www.hudfegrun.is
Tímapantanir í síma 533 1320
Við tökumvel ámóti ykkur í Vegmúla2
Laserlyfting
Náttúruleg andlitslyfting
Byltingarkennd tækni ímeðferð á línum,
hrukkumog slappri húð!
Þéttir
slappa húð
á andliti og
hálsi!
Styrkir húðina og losar þig
við hrukkur og slappa húð á
andliti, hálsi, svæði undir höku,
bringu og handarbökum.
Spornar einnig við öldrun
húðarinnar ásamt því
að lífga upp á útlit þitt.
L
jóðabókin Djöflarnir taka á
sig náðir og vakna sem
guðir er bjartsýnis/
svartsýnis-kokteill sem
speglar samtímann, gerir upp það
sem er liðið og freistar þess að
skyggnast inn í það sem koma skal.
Ljóðabókin er í raun ljóðabálkur
þar sem sami ljóðmælandi er við
stjórnvölinn í
öllum ljóðum
bókarinnar.
Þótt ekki sé um
línulega frásögn
að ræða þá
flæða ljóðin
nokkuð eðlilega
áfram, eitt við-
fangsefni leiðir
af öðru og tengj-
ast þau mörg
hver beint og
óbeint, svolítið eins og í hugs-
anagangi manneskju.
Að mínu mati er farið yfir full-
víðan völl í bókinni og vantar stund-
um skýrari tengsl á milli ljóðanna
sem fjalla um ástina, ljóðlistina,
jörðina og allt þar á milli. Rauði
þráðurinn í bókinni mætti vera
sterkari en Jóni Kalmani, höfundi
bókarinnar, tekst þó virkilega vel að
skapa brú á milli þess sem var, þess
sem er og þess sem verður í ljóðum
sínum, til dæmis með því að skoða
mál sem eru ofarlega á baugi í sam-
tímanum með gleraugum fortíðar,
nútíðar og framtíðar. Þar má helst
nefna loftslagsmálin og er brot úr
kafla eitt í ljóðinu „Dagar til að
muna“ gott dæmi um einmitt þetta.
Man daga
þegar enginn fékk samviskubit
yfir því að gangsetja bílinn
eða var grunaður um glæpi
gagnvart framtíðinni
fyrir það eitt að fljúga á milli landa
Þrátt fyrir að ljóðin endurspegli
þá dökku mynd sem vísindin hafa
varpað fram af stöðu heimsins hvað
varðar hamfarahlýnun veitir hún
einnig von. Þar er að finna hlátur
barns, almætti sem vill heiminum
vel og ósk um nýtt upphaf.
Því manneskjan lifir allt af
hún verður að gera það
lofaðu mér að lifa allt af
Djöflarnir taka á sig náðir og
vakna sem guðir er athyglisverður
ljóðabálkur sem snertir við lesand-
anum sem lifir í heimi sem sífellt
tekur breytingum. Höfundur nær að
gera þeim veruleika góð skil og
spegla hann í því sem var og því sem
gæti orðið, með ljóðum sem eru bæði
persónuleg og víðtækari, eiga við um
mannkynið í heild sinni.
Morgunblaðið/Einar Falur
Skáldið Ný ljóðabók Jóns Kalmans, sú fyrsta með nýjum ljóðum í 28 ár, er
„bjartsýnis/svartsýnis-kokteill sem speglar samtímann, gerir upp það sem
er liðið og freistar þess að skyggnast inn í það sem koma skal“.
Það sem er,
var og verður
Ljóð
Djöflarnir taka á sig náðir og vakna
sem guðir
bbbbn
Eftir Jón Kalman Stefánsson.
Benedikt, 2021. Kilja 92 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
E
kki þarf að lesa lengi í
Sigurverkinu, nýrri
skáldsögu Arnaldar
Indriðasonar, til að koma
að mannsláti, og meira að segja af-
töku – úrmakarinn Jón Sívertsen
greinir þar frá því að Danakonungur
hafi látið hálshöggva föður hans
„saklausan fyrir legorðsbrot og
mannvillu“. Og ráðskonan fór með,
að sögn Jóns ekki minna saklaus, en
henni var drekkt með vægast sagt
grimmilegum hætti.
Aðdáendur sagna Arnaldar hafa
haft í þeim fregnir af ýmsum manns-
látum og hafa
notið að lesa, inn-
an ramma glæpa-
sagnaformsins,
en eins og alþjóð
veit hefur höf-
undurinn notið
mikilla vinsælda
og velgengni á
því sviði. En nú
ber svo við að
þótt við lesum um téðar aftökur þá
er Sigurverkið ekki hin árlega
glæpasaga Arnaldar heldur klassísk
söguleg skáldsaga, grípandi, áhuga-
verð og listavel sögð.
Í Sigurverkinu er stefnt saman
sögulegum heimum og persónum
sem íslenskir höfundar og danskir
hafa talsvert nýtt sér á undan-
förnum árum. Sagan gerist nærri
aldamótunum 1800 og segir annars
vegar frá atburðum sem höfðu átt
sér stað nokkrum áratugum fyrr á
sunnanverðum Vestfjörðum – þar
koma til að mynda við sögu skáldið
Eggert Ólafsson og séra Björn í
Sauðlauksdal, auk annarra sem höf-
undur býr til inn á sögusviðið. Hins
vegar gerist sagan í Kaupmanna-
höfn þar sem Jón Sívertsen hefur
fengið að takast á við það erfiða og
nánast vonlausa verkefni að lagfæra
í sjálfri Kristjánsborgarhöll, heimili
konungsins, gamla og glæsilega
klukku, sigurverkið sjálft. Konungur
á þeim tíma var hinn andlega veiki
Kristján sjöundi en í bókum og kvik-
myndum hefur verið fjallað töluvert
um lífið við hirðina á þeim tíma, til að
mynda áhrifin sem Struensee líf-
læknir konungs hafði en hann var
um tíma stjórnandi ríkisins, áður en
hann var líflátinn. Talið er næsta
víst að Struensee hafi verið raun-
verulegur faðir einkadóttur kon-
ungshjónanna en kóngur var líka
þekktur fyrir svall og kvennafar, og
hélt til að mynda við þekkta vændis-
konu utan veggja hallarinnar. Og
fleiri sögulegar persónur birtast, til
að mynda Bertel Thorvaldsen.
Söguna segir höfundur með kunn-
uglegri og margreyndri aðferð, og
fer mjög vel með. Mönnum af ólíkum
stigum er stefnt saman, skiljanlega
er spenna á milli þeirra og alls kyns
misskilningur; annar segir hinum
sögu, það gengur brösuglega – og
ekki bætir hér úr skák að hlustand-
inn er ekki bara einvaldur heldur
líka geðveikur. En smám saman
myndast einhvers konar tengingar,
samkennd og skilningur. Og leikið er
með örlög fólks á dramatískan hátt,
þannig að lesandinn hrífst með.
Jón Sívertsen er fullorðinn ekkill
sem hafði ungur náð að yfirgefa ís-
lensku eymdina, hvattur áfram af
merkilegum uppfinningum, sem
Eggert Ólafsson kynnti fyrir hon-
um, og hefur eytt ævinni sem vand-
aður úrmakari í höfuðborg ríksins.
Og þar sem hann er við upphaf sög-
unnar byrjaður að glíma við það
verk að lagfæra inni í geymslu í höll-
inni hina illa löskuðu klukku, kemur
konungur í fyrsta skipti til fundar
við Jón og botnar ekki í því hvað
hann er að bauka. Og það er á öðrum
fundi þeirra þar, þegar konungur
spyr um bakgrunn Jóns, að í ljós
kemur að faðir hans og barnsmóðir
hafi verið tekin af lífi – saklaus að
mati Jóns – og það að skipan fyrri
konungs, föður Kristjáns.
Eftir það greinir þriðju persónu
frásögnin til skiptis frá samskiptum
Jóns og konungs og svo atburðunum
á Vestfjörðum hálfri öld fyrr, þegar
Jón var ungur drengur að alast þar
upp. Faðir hans var einn þeirra sem
varð fyrir barðinu á hinum grimmi-
lega Stóradómi en Arnaldur dregur
upp áhrifamikla mynd af varnarleysi
smælingjanna á þeim tíma, hvernig
valdsmenn níddust á þeim og líf var
einskis virði.
Í glæpasögum Arnaldar hefur vel
mátt sjá hversu lunkinn hann er við
að vinna úr hvers kyns sögulegum
heimildum og nota þær sem mikil-
vægan og sannferðugan þátt í
burðarvirkinu. Líklega hefur hann
þó aldrei gert jafn vel hvað það varð-
ar og hér. Sögusviðið er sannfær-
andi og trúverðugt, hvort sem um
eymdarkot á Vestfjörðum er að
ræða, vændishús eða höllina í Kaup-
mannahöfn. Önnur einkenni á sög-
um Arnaldar hafa verið traust per-
sónusköpun og vel skrifuð samtöl –
hvort tveggja er til fyrirmyndar hér.
Þá er tungutakið nútímalega fyrnt,
sem hæfir sögu sem á að gerast fyrir
tvö hundruð árum, og sagan er afar
lipurlega stíluð.
Fyrir miðju í frásögninni er hið
skaddaða sigurverk, klukkan, tákn-
mynd tímans. Og eitt helsta við-
fangsefni sögunnar er einmitt tím-
inn og þau áhrif sem hann hefur, til
að mynda á minningar og upplifanir.
Jón Sívertsen reynir líka að koma
tímanum aftur af stað um leið og
hann dregur okkur – og kóng sinn –
til baka í fortíðina. Og tilraunir hans
á „lögmáli tímans“ hrífa lesandann.
Sigurverkið, hin merka klukka Ha-
brechts frá 1594 er raunverulega til
og sýnd í Rósenborgarhöll. Það er
næsta víst að margir lesendur Sigur-
verksins eigi eftir að koma þar við að
skoða það sögulega furðuverk.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Söguleg Rýnir segir að þessi nýja saga Arnaldar Indriðasonar sé „klassísk
söguleg skáldsaga, grípandi, áhugaverð og listavel sögð“.
Mannvilla og
lögmál tímans
Skáldsaga
Sigurverkið bbbbm
Eftir Arnald Indriðason.
Vaka-Helgafell, 2021. Innbundin 315 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR