Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.11.2021, Blaðsíða 8

VETTVANGUR
8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.11. 2021
N
ú geri ég ráð fyrir því að býsna marg-
ir hafi séð myndband af söngkonunni
Adele að faðma gamla kennarann
sinn á tónleikum. Það var hjartnæm stund
þegar hún var spurð um það hvaða fólk hefði
haft mest áhrif á hana og enn fallegri þegar
hún faðmaði enskukennarann sem fyrir var í
salnum.
Ég held að flestir eigi sér einhvern svona
sem hefur náð til þeirra og dregið fram það
besta í þeim. Eða að minnsta kosti náð að hafa
einhverskonar stjórn á þeim. Kennara sem
hafa verið kennarar af lífi og sál og ákveðnir í
að komast í gegnum öll fíflalætin og gera okk-
ur að betra fólki.
Þegar ég byrjaði í Breiðagerðisskólanum
fengum við kennara sem fylgdi okkur allan
barnaskólann og skilaði okkur af sér í gaggó.
Við fengum eldri konu – Betsy. (Það var
reyndar ekki fyrr en mörgum árum seinna að
við áttuðum okkur á því að hún var bara rúm-
lega þrítug þegar hún byrjaði að kenna okk-
ur.)
Nú get ég alveg viðurkennt að ég var ekki
einfalt barn í skóla. Mér fannst tímanum oft
betur varið í að vera með fíflalæti og reyna að
vera fyndinn. Námið var eiginlega aukaatriði.
Það var ekki fyrr en löngu seinna sem ég átt-
aði mig á því að sennilega hef ég verið óþol-
andi og það sama átti klárlega við um besta
vin minn sem var yfirleitt með mér í öllu því
sem við hefðum ekki átt að vera að gera. Sem
var sennilega meirihluti þess sem við tókum
okkur fyrir hendur.
En Betsy var ekkert að stressa sig á þessu.
Hver einasti dagur, öll sjö árin, byrjaði með
faðirvorinu og svo kenndi hún okkur nánast
allt. Og gerði það vel. Einhverra hluta vegna
held ég að ég muni meira úr tímum hjá henni
en úr öllum gagnfræðaskólanum. Þá var ég
reyndar kominn á kynþroskaaldurinn og eins
og ég hef skrifað um áður var það skeið ekki
hápunktur skólagöngu minnar.
Ég minnist þess ekki að hún hafi brýnt
raustina, sem þó hefur sennilega oft verið
ástæða til. Ég geri að minnsta kosti ráð fyrir
því enda gerðu allir hinir kennararnir það.
Það þótti líka eðlilegt að kennarar létu stund-
ur hendur skipta og ég man sérstaklega eftir
því þegar söngkennarinn minn sló mig svo
hraustlega utan undir að nýju gleraugun mín
enduðu úti í glugga. Það þótti ekki í frásögur
færandi nema helst vegna þess að ég sat í
dyraröðinni.
Ég man líka eftir því þegar eðlisfræðikenn-
arinn minn henti mér út úr tíma með svo mikl-
um látum að nýi Stranglers-bolurinn minn
rifnaði. Þá hringdi mamma í skólann og sagði
af sinni alkunnu kurteisi, að það væri líklega
nauðsynlegt að halda uppi aga, en hvort kenn-
arnir væru samt til í að skemma ekki fötin.
Sumir kennarar þurfa aldrei að æsa sig og
rífast við nem-
endur. Þeir hafa
önnur tök á
þessu og vinna
sér inn traust
með því að halda
ró sinni. Vinur
minn sagði mér
einu sinni frá því að hann hefði gengið framhjá
stofunni okkar og heyrt Betsy segja af mikilli
yfirvegun og fullkominni rósemi: „Jæja, Stein-
grímur. Nú ert þú búinn að brjóta gleraugu
kennarans. Hvað ætlarðu að gera næst?“ Það
var aldrei meiri æsingur en það.
Það gleður mig líka alltaf, þegar ég hitti
kennara barna minna, að það sé til fólk sem
hefur helgað sig því að reyna að skila þessum
börnum aðeins klárari og betri út í lífið. Starf
þeirra er ekki alltaf öfundsvert og örugglega
stundum jafnvel vanþakklátt, og sennilega
mætti maður vera duglegri við að hrósa og
þakka fyrir það sem vel er gert. Í þessu sem
öðru.
Nú ætla ég ekki að segja að ég sé eitthvert
ofurmenni en suma daga finnst mér hafa ræst
merkilega vel úr mér. Það á ég að þakka
Betsy og fleiri kennurum sem sáu í gegnum
fíflalætin og vitleysuna og höfðu trú á því að
mögulega væri hægt að koma mér til manns.
Sýndu mér þolinmæði og virtust hafa trú á því
að eitthvað væri í þennan dreng spunnið.
’
Sumir kennarar þurfa aldrei
að æsa sig og rífast við nem-
endur. Þeir hafa önnur tök á
þessu og vinna sér inn traust
með því að halda ró sinni.
Á meðan ég man
Logi Bergmann Eiðsson
logi@mbl.is
Fólk sem breytir lífi þínu
Þ
að er áhugavert að sex af tíu
síðustu fyrirtækjum sem hlot-
ið hafa Nýsköpunarverðlaun
Íslands hafa beina tengingu við sjáv-
arútveg. Sú staðreynd endurspeglar
umfang og mikilvægi sjávarútvegs í
íslensku
efnahagslífi, og þörf greinarinnar
til að hámarka afraksturinn af tak-
mörkuðum gæðum og nota hug-
verkin til að ná fram þeirri verð-
mætasköpun. Fyrirtækin sex eiga
þannig sinn þátt í að auka verðmæti
sjávaraflans, en nýting á afla af Ís-
landsmiðum er ein sú besta sem
þekkist í heiminum.
Vaxandi sess íslenskrar
heilbrigðistækni
Eitt fyrirtækjanna sex, Kerecis, hef-
ur einnig beina tengingu við heil-
brigðisgeirann, með bylting-
arkenndum lækningavörum sínum
sem unnar eru úr
sjávarafurðum.
Og Nýsköp-
unarverðlaunin
2020 fóru sömu-
leiðis til íslensks
hugvits sem nýtist
mjög í heilbrigð-
isgeiranum, þegar
fyrirtækið Cont-
rollant hlaut þau
fyrir lausnir sínar sem stuðla að
öruggum flutningi lyfja, en mörg af
stærstu lyfjafyrirtækjum heims eru á
meðal viðskiptavina fyrirtækisins.
Vöxtur þeirra hefur verið gríðarlegur
og mun að öllum líkindum halda
áfram.
Fleiri íslensk nýsköpunarfyrirtæki
hafa vakið verðskuldaða athygli fyrir
heilbrigðistækni. Ekki þarf að fara
mörgum orðum um magnaðan árang-
ur Össurar í þróun stoðtækja; lausnir
NoxMedical í þágu svefnrannsókna
eru á heimsmælikvarða; og lausnir
Sidekick Health, sem er í mikilli út-
rás,gera samskipti heilbrigðisstarfs-
fólks við sjúklinga mun skilvirkari og
einfaldari, svo að aðeins þrjú dæmi
séu nefnd.
Þetta er ánægjuleg þróun sem von-
andi heldur áfram. Í því samhengi má
líka nefna að sigurverkefnið í Vís-
inda- og nýsköpunarverðlaunum Há-
skóla Íslands síðastliðið sumar sner-
ist um nýtt lyfjaform fyrir malaríu
sem ekki þarf að gefa á sjúkrahúsum.
Þá var Nýsköpunarþingið 2018 til-
einkað heilbrigðistækni.
Enginn vafi er því á því að heil-
brigðistækni skipar vaxandi sess í ís-
lensku nýsköpunarumhverfi.
Snjöll heilbrigðisþjónusta
Við erum öll sammála um mikilvægi
þess að halda uppi heimsklassa vel-
ferðarþjónustu fyrir alla landsmenn.
Á sama tíma fer meðalaldur þjóð-
arinnar hækkandi og því verða að
óbreyttu sífellt færri vinnandi hendur
á bak við þann samfélagslega kostnað
sem fylgir öflugu velferðarkerfi.
Í stað þess að einblína á sífellda
stækkun slíks kerfis, sem leiðir af sér
aukna skattbyrði, er bráðnauðsyn-
legt að nýta í auknum mæli mögu-
leika nýsköpunar og snjallra tækni-
lausna í þágu heilbrigðis og velferðar,
fyrir okkur öll. Þetta er í mínum huga
algjört grundvallaratriði. Við höfum
ýmis tækifæri á þessu sviði til að
veita betri þjónustu með lægri til-
kostnaði og létta undir með starfs-
fólki.
Við þurfum að nýta okkur styrk-
leikana sem felast í því að vera lítil og
landfræðilega afmörkuð þjóð,
óvenjulega tæknivædd og með
sterka gagnagrunna á sviði heil-
brigðismála. Og við þurfum sam-
hentar aðgerðir til að mæta þeim
tækifærum og áskorunum sem felast
í stafrænu byltingunni sem nú stend-
ur yfir.
Við þurfum öflugt og gott sam-
starf, ekki aðeins meðal vísinda-
manna og heilbrigðisstarfsfólks,
heldur einnig og ekki síður meðal
sérfræðinga á sviði hugbúnaðar,
verkfræði, lífupplýsingafræði, líf-
tækni, viðskiptafræði, lögfræði og
þannig mætti áfram telja.
Við þurfum einnig að byggja upp
samvinnu milli hins opinbera og at-
vinnulífsins um öflugan stuðning við
nýsköpun í þágu heilbrigðistækni og
betra samfélags. Það er þekkt að
þróun nýrrar tækni eða þjónustu á
þessu sviði kallar oft á langvinnar
rannsóknir og klínískar prófanir áður
en tækni eða þjón-
usta er sett á
markað. Í mörg-
um tilvikum er því
þörf á þolinmóðu
fjármagni áhættu-
sækinna fjárfesta.
Fjármögnunar-
umhverfið fyrir
nýsköpun hefur
tekið stakkaskiptum hér á landi á
undanförnum áratug eða svo, með til-
komu nýrra fagfjárfesta, stór-
auknum framlögum stjórnvalda í
samkeppnissjóði, stórauknum endur-
greiðslum á rannsóknar- og þróun-
arkostnaði og nú síðast Kríu, öfl-
ugum opinberum hvatasjóði fyrir
vísifjárfestingar.
Hið opinbera
þarf að spila með
Í drögum að stefnu í heilbrigðisþjón-
ustu fyrir aldraða sem unnin var af
Halldóri S. Guðmundssyni fyrir heil-
brigðisráðuneytið og birt voru í sum-
ar er að finna góða samantekt á mik-
ilvægi nýsköpunar og tækni.
Þar er dregið fram hve mikla
áherslu hin norrænu ríkin hafa lagt á
það sl. 10-15 ár að nýta nýsköpun og
tækni til að veita betri heilbrigðis-
þjónustu, ekki síst eldra fólki. Sem
dæmi um lærdóm sem megi draga af
þessum nágrannaþjóðum okkar er
nefnt að kynna þurfi betur fyrir not-
endum heilbrigðisþjónustunnar þær
lausnir sem eru í boði, ekki síst
tæknilegar lausnir sem færa þjón-
ustuna nær notendum og auka sjálf-
stæði og sjálfsbjörg einstaklinga.
Staðan í nýsköpunar- og velferð-
artækni hér á landi er sögð einkenn-
ast af því hve dreifð og sundurleit
starfsemin er. Þó eru einnig nefnd já-
kvæð dæmi, svo sem um stefnu
Reykjavíkurborgar og Akureyrar-
bæjar um velferðartækni, og klasa-
samstarf heilbrigðis- og velferðar-
stofnana á Norðurlandi eystra um
„Velferðartæknimiðstöð á Norður-
landi“.
Ef við ætlum að veita heimsklassa-
heilbrigðisþjónustu þurfum við að
vera í fararbroddi í nýsköpun í heil-
brigðistækni og í því að nýta þær
snjöllu lausnir sem í boði eru. Það er
bæði nauðsynlegt sjálfu heilbrigðis-
kerfinu og notendum þess.
Snjallara heilbrigði
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
’
Það er bráðnauðsyn-
legt að nýta í stór-
auknum mæli mögu-
leika nýsköpunar og
snjallra tæknilausna í
þágu heilbrigðis og vel-
ferðar, fyrir okkur öll.
Hreinsum allar yfirhafnir,
trefla, húfur og fylgihluti
STOFNAÐ 1953
Háaleitisbraut 58–60 • 108 Reykjavík • haaleiti@bjorg.is
www.facebook.com/efnalauginbjorg • Sími 553 1380