Morgunblaðið - 31.12.2021, Qupperneq 62

62 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 2.12. 2021
Undanfarin tvö ár hefur lífi flestra verið um-
bylt vegna Covid-19 og það eru margar kyn-
slóðir síðan við höfum farið í gegnum jafn rót-
tækjar breytingar á lífsstíl, bæði heima og í
vinnu, og þeim er ekki lokið. Hverju við klæð-
umst — og hvernig fatnaðurinn endurspeglar
bæði gildismat okkar og hefur áhrif á hag-
kerfið — er einnig byrjað að breytast á tímum
þar sem við setjum upp grímur og fetum okkur
í átt að verndaðri lífsstíl.
Það er áhugavert að þessi umbylting vegna
heimsfaraldursins var alltaf veruleiki þeirra
sem lifa samkvæmt hinum íslamska lífsstíl,
sem stundum er nefndur „hinn hógværi lífs-
stíll“. Múslimum, sem hafa sameiginlega kaup-
getu yfir tvær billjónir dollara (260 billjónir
króna), er kennt að glæsibragurinn sé í ein-
faldleikanum og að lifa samkvæmt því sé virð-
ingarverður lífsstíll. Núna þegar flestir aðrir
eru líka farnir að hylja sig daglega er gildi
blæjunnar og kostir hinnar íslömsku tísku í
kastljósinu á sama tíma og ég trúi að sleggju-
dómar um múslimablæjur minnki og hætti að
vera afsökun til að dæma þá sem kjósa þennan
lífsstíl. Ég held líka að á þessum tímamótum
muni almenn grímunotkun heimsins ýta ísl-
amskri tísku inn í hringiðu alheimstískunnar
og að hún muni hafa mikil áhrif á tísku fram-
tíðarinnar.
Uppruna tryggðar múslima við hógværan
lífsstíl má rekja til kveðskapar Kóransins þar
sem Adam og Eva fundu til blygðunar út af
nekt sinni og vildu hylja líkama sína. Fyrir
múslima hefur hulan einnig trúarlegan til-
gang, því hún táknar hinn upprunalega hrein-
leika Adams og Evu, „fitra“. En á sama tíma
hefur klæðnaður múslima iðulega verið gagn-
rýndur. Hinn vestræni heimur hefur kallað
múslimakonur veiklundaðar og kúgaðar fyrir
að hylja andlit sitt og höfuð. Skipulagðar
hreyfingar hafa verið myndaðar til að banna
híjab eða múslimaslæður óháð því að margar
starfsstéttir hylja andlit sitt með stolti, stéttir
eins og skurðlæknar, hjúkrunarfræðingar og
bakarar sem gera það til að vernda heilsu ann-
arra, svo ekki sé litið til annarra trúarhópa
eins og gyðinga, kaþólikka, síkka, hindúa og
búddista. Getum við ímyndað okkur að móðir
Theresa hefði verið neydd til að taka af sér
höfuðklútinn?
Íslömsk tíska hefur einnig hagnýta kosti
sem studdir eru af vísindum. Andlitsblæjan,
sem dæmi, er ekki mjög útbreidd, en ákveðinn
minnihluta múslimakvenna notar hana því þær
upplifa bæði öryggi og eins ákveðið frelsi. Auk
þess er hún vörn gegn bæði óhreinindum og
ryki og veitir meiri vörn en nokkuð annað þeg-
ar kemur að almenningssamgöngum. Sú stað-
reynd að andlitshulan er úr efni gerir hana
auðveldari að bera en N95-grímurnar.
Á tímum heimsfaraldursins varð notkun
andlitsgrímunnar táknræn, eins og heimurinn
væri að kinka kolli til andlitsblæju múslima.
Núna er litið á grímunotkun sem tillitssemi við
fólkið í okkar nærumhverfi. Eftir að hafa not-
að andlitsgrímur í meira en ár eru sumar kon-
ur farnar að sjá kostina við að hylja andlit sitt,
ekki síst þegar kemur að óæskilegri athygli
karlmanna.
En á sama tíma eru andlitsblæjur bannaðar
í Frakklandi. Í apríl setti neðri deild franska
þingsins lög sem banna stúlkum undir 18 ára
aldri að hylja andlit sitt með slæðum. Jafnvel
hinn þægilegi íþróttafatnaður „burkini“, sem
er bæði þægilegur, fallegur og veitir vörn, er
nú álitinn hættulegur því nánast eingöngu
múslimakonur klæðast honum. Aldrei var
samskonar herferð farin gegn blautbúningum
sem notaðir eru við köfun. Þegar ákveðið var
að sekta þá sem ekki báru grímur um 135 evr-
ur (20.000 krónur) var það hrein mismunun,
því múslimakonur geta sætt 150 evra (22.000
króna) sekt fyrir að hylja andlit sín með blæju.
Eftir áratuga gagnrýni er sérkennilegt að
sjá heiminn fagna fatnaði sem gæti allt eins
verið hluti af íslamskri tísku. Ég trúi að þessi
breyting sé vísir þess að íslömsk tíska eigi eftir
að leika stærra hlutverk í því að móta lífsstíl
og hagkerfi komandi ára.
Mitt eigið starf í íslamskri tísku og hönnun
hjálpar mér að skilja að besta þróunin kemur
frá grundvelli aldagamalla gilda og að góðar
hugmyndir eru sjaldnast nýjar. Ég hef séð
hvernig bæði tíska og hönnun geta verið frá-
bær grunnur til að byggja ný sambönd og
einnig nýst til að eyða ranghugmyndum.
Þegar sagan er skoðuð sést að vestrænn
menningarheimur hefur lengst af haldið á lofti
hógværari klæðnaði. Það var ekki fyrr en
fjöldaframleiðslan skapaði nýja getu fyrir
hraðari breytingar að miðstéttarneytendur
fóru að tengja saman örar breytingar á tísku
sem merki um framfarir. Eftir því sem menn-
ing þess að líkja eftir og fylgja nýjum tísku-
straumum jókst og aflaði mikilla tekna fyrir
tískuheiminn fór samkeppnin að herðast og
meiri sýnihneigð fylgdi í kjölfarið á kostnað
hógværari fatnaðar og má tengja þessar
breytingar að hluta við þjóðfélagslegar breyt-
ingar eins og femínisma.
Þrátt fyrir að íslömsk tíska hafi ekki komist
fullkomlega ósködduð frá þessum breytingum
verður að líta til þess að rætur tísku múslima
má finna í aldagamalli trú múslima að gildi
þeirra muni haldast óbreytt því guð hafi lofað
að varðveita trú þeirra til loka alheimsins. Ísl-
ömsk tíska mun halda áfram að þróast því fyrir
okkur er hún dýrmætt ferðalag, en ekki stund-
arfyrirbrigði. Þeir sem halda íslamskri tísku á
lofti gera það vegna þess að innra gildi hennar
hefur komið mann fram af manni í gegnum ætt-
liðina. Í mínum huga er það lífstíðarskuldbind-
ing til þessa klæðnaðar, sem sá hluti heimsins
klæðist sem nú vex hvað hraðast.
En tískan er líka glæsileg og stílhrein. Hið
fræga Hollywood-höfuðklútaútlit sem nútíma-
stjörnur eins og Jennifer Lopez og á undan
henni bæði Audrey Hepburn og Grace Kelly
gerðu frægt er í raun eins og okkar hefð-
bundna híjab-múslimaslæða. Múslimaslæðan,
notuð við stílhreinan síðkjól með háu hálsmáli
sem er ekki of þröngur og sambærilegt útlit
sem notað er fyrir dagfatnað, er nú eftirsótt
myndefni hjá tískuljósmyndurum.
Það er upplífgandi að sjá hvernig íslömsk
tíska er að styrkja sig í sessi hjá breiðari hóp
og hversu meira samþykki og jákvæð viðbrögð
hún fær, að hluta til vegna þess að fyrirtækin
sjá risastór markaðstækifæri í hinum íslamska
heimi. Íslömsk tíska er ekki lengur á jaðrinum
heldur hluti af tilraunum tískuheimsins til að
bjóða upp á glæsilega nálgun á tísku á tímum
grímunotkunar. Fjölmargar útgáfur af til-
brigðum við íslamska tísku og hógværari fatn-
að eru núna í boði hjá stóru tískurisunum – t.d.
Nike sem er með Nike Pro Híjab-höfuðklút-
ana eða Dolce og Gabbana með bæði höfuð-
blæjurnar og abaya-serkina. Með þessu er bú-
ið að auka skilning á okkur múslimum og eins
að okkar hógværi lífsstíll geti verið kostur en
ekki ógn.
Ekki eru öll tískutilbrigðin raunverulega í
anda múslima, og það væri sæmandi að tísku-
risarnir kynntu sér betur ástæður múslima
fyrir hógværum lífsstíl. Ef við hugsum t.d. um
útlit Kim Kardashian á Met Gala-sýningunni
2021 þar sem hún var hulin svörtu efni frá
hvirfli til ilja. Sumir vildu bera klæðnað henn-
ar saman við búrkur múslima, en ég sé það
engan veginn því níðþröngt efni sem sýnir all-
ar útlínur líkamans er engan veginn í anda ísl-
ams. Hins vegar var klæðnaður Rihönnu, sem
var með höfuðblæju og í abayalegum serk,
miklu meiri óður til íslamskrar tísku.
Þrátt fyrir það voru mikilvæg skilaboð
send á Met Gala-sýningunni. Það þarf ekki að
vera neitt rangt við það að hylja líkama sinn.
Jafn öfundsvert og það er fyrir múslima að
það sé engin hatursorðræða gegn útliti Kar-
dashian og algjörlega huldu andliti hennar,
eða Rihönnu og híjab-slæðu hennar eða jafn-
vel Kendall Jenner sem var nánast nakin er
sýningin góð áminning um að ákvörðun fólks
um hvernig það klæðir sig er ekki boð til ann-
arra um að dæma ástæður þeirra. Það örlar á
nýrri virðingu og von um að verða ekki skot-
spónn gagnrýnenda fyrir trúarlegt gildismat
okkar.
Það er mikilvægt að það komi fram að hinn
eftirsóknarverði múslímski neytandi hefur
engan áhuga á þeim hönnuðum sem halda að
þeir þurfi að bjarga okkur. Ef við sjáum hönn-
un þar sem sést í bert mittið á sama tíma og hí-
jab-slæðan er notuð, lætur það okkur líða eins
og það sé verið að misnota menningu okkar og
er móðgandi. Þeir hönnuðir sem skilja hvers
vegna við metum íslamska tísku jafn mikils og
raun ber vitni munu vita hvernig þeir geta gert
frábæra hluti með því að nota íslamska tísku-
hefð með virðingu og gera það með stæl.
Í dag er hugmyndin um að hylja sig hluti af
því að sýna tillitssemi. Þótt það þyrfti heims-
faraldur til þess að skilja það er mín skoðun að
hér sé gífurlegur möguleiki að opnast fyrir
bæði fólk og fyrirtæki á heimsvísu og eins fyrir
fyrirtæki í eigu múslima.
©2021 The New York Times Company og Alia Khan.
Á vegum The New York Times Licensing Group.
Konur með smitvarnagrímur fyrir vitum sér standa við híjab-sölustand á Tanah Abang-fatamarkaðnum í milljónaborginni Jakarta í Indónesíu.
Ajeng Dinar Ulfiana/Reuters
Hófsemi blæjunnar
Grímunotkun á tímum heimsfaraldurs hefur beint kastljósinu að hógværum fatastíl múslima
ALIA KHAN
er stofnandi og stjórnandi Íslamska tísku- og
Hönnunarráðsins.
Á tímum heimsfaraldursins varð notkun and-
litsgrímunnar táknræn, eins og heimurinn
væri að kinka kolli til andlitsblæju múslima.’’
TÍMAMÓT: FARIÐ VAR AÐ SLAKA Á GRÍMUSKYLDU VÍÐA UM HEIM EFTIR ÞVÍ SEM FLEIRI VORU BÓLUSETTIR