Sjálfsbjörg - 15.09.1959, Síða 37

MARGRET AMMA MIN
Þegar mannast maður miklast snót þín stétt,
harðra herra smjaður helgan snýst í rétt.
Fríkkar þá á fróni faðmast ás og dís,
leikur sér með ljóni lamb í paradís.
M. J.
Þegar ég var á fjórða ári, var ég einn
vetur hjá móðurforeldrum mínum, á með-
an foreldrar mínir voru við nám í Reykja-
vík. Þá lærði ég þetta erindi og hef aldrei
gleymt því síðan. Varla mun það tilviljun
ein, að ég lærði og mundi þetta eina erindi
af þessu kvæði, en gleymdi öllum barnaþul-
um og vísum, sem amma mun hafa kennt
mér.
Heldur mun það og óvanalegt að svo ung
börn læri vísur af þessu tagi. Ástæðuna tel
ég, að amma muni hafa raulað þetta oftar
en aðrar vísur.
Amma mín hét Margrét, dóttir Gríms á
Minni-Reykjum, sem nú er farið að kalla
græðara (en var afkomandi gamla Gríms
græðara). Hún var starfandi ljósmóðir í 40
ár. Hún var stillt kona, os; ég sá henni
aldrei bregða nema þegar hún fékk tilkynn-
ingu uin, að það ætti að heiðra hana með
samsæti og gjöfum er hún lét'af störfum.
Umdæmi hennar var lengst af þrjár yztu
sveitir Skagafjarðar, Sléttuhlíð, Vestur- og
Austur-Fljót. Síðar var það gert að þremur
ljósmæðraumdæmum.
Fljótin voru þá mjög erfið sveit, bæði til
búskapar og einkum yfirferðar, veglaus og
mjög snjóþung að vétrinum.
Amma hafði þess vegna ýmis algeng
meðul frá héraðslækni, og var oftast sótt
fyrst ef einhver veiktist og veitti, sem nú er
kallað, hjálp í viðlögum, og sagði til um
það hvort sækja skyldi lækni. Enginn einn
maður í þessum þremur sveitum var eins
kunnugur á hverju einasta heimili. Þá
dvöldu ljósmæður á heimilunum á meðan
konan lá, eða alltaf þrjá fyrstu dagana og
sinntu, ekki eingöngu sængurkonunni, held-
ur líka börnum og búi, þar sem oft var eng-
in önnur hjálp.
A langri ævi mun hún hafa orðið gagn-
kunnug kjörum kvenna, bæði hinna fátæku
og hinna, sem töldust hærra settar.
A þeim tírna voru konur af flestum tald-
ar réttlausar. Þær áttu að ala börn og vinna
úti og inni á meðan þrekið entist og jafn-
vel lengur.
Dæmi veit ég þess að bóndinn bannaði
konunni að fara heim frá heybandi til þess
að ala barn, það gat beðið þangað til að bú-
ið væri að binda.
Konan gat ef til vill verið stássleg á
mannamótum og staðið fyrir veizlum á betri
stöðum, og eiginmennirnir gátu slegizt í
illu út af því hver ætti fallegri konu. Þeirra
var rétturinn, þeirra var valdið, þeir áttu
konuna, sem fallega eða lélega eign, allt
eftir því hvernig þeir litu á það.
Síðan hafa konur öðlazt ýmis réttindi í
mannfélaginu, þó flest á pappír en ekki í
raun. Eiginkonur eru af flestum litnar öðr-
um augum en áður var. En við megum ekki
sofna á verðinum. Við eigum að öðlast rétt-
indi á móts við karlmenn, full réttindi í
tryggingarmálum, svo að við séum ekki ,
kallaðar kross á manninum ef við fötlumst
eða eitthvað kemur fyrir eins og það var
orðað áður fyrr. Full réttindi í launamálum
og stöðuvali, sem sagt full mannréttindi.
Hvað amma mín sá á heimilum á sinní
tíð, veit ég ekki, hún talaði aldrei um það.
En ég álít að hún liafi haft fulla ástæðu til
þess að raula erindið, sem ég nefndi í upp-
hafi, oftar en önnur.
Magna Sœmundardóttir.
SJÁLFSBJÖRG 35