Bjarmi - 01.06.2017, Blaðsíða 12

Ilverjjir vorn
iirísvar
VIGFÚS INGVAR INGVARSSON
Á jarðvistardögum Jesú Krists, á fyrstu öld
okkar tímatals, voru ýmsar trúarhreyfingar
innan gyðingdómsins í Palestínu sem
þá var rómverskt skattland. Það heyrði
að hluta til undir rómverskan landsstjóra
en hluti landsins var undir leppstjórn
Heródesar og ættmenna hans.
í Gamla testamentinu er talað um
þjóðina sem ísraelsmenn, sem raunar var
lengst af skipt í tvö ríki: Konungsríkin ísrae!
og Júda. Eftir að Kýrus Persakonungur
leyfði hinum herleiddu íbúum (Jerúsalem
féll um árið 586 f.Kr.) að snúa aftur (um 538
f.Kr.) og þeir tóku að endurreisa byggðir
sínar, trú og menningu, er venjan að tala
um þetta fólk sem gyðinga.
ÝMSAR TRÚARLEGAR HREYFINGAR
Meðal gyðinga þróuðust nokkrar trúar-
hreyfingar með mismunandi áherslur
hvað snerti trú og stjórnmál sem gjarnan
blönduðust saman. Ein þeirra var
svokallaðir saddúkear sem voru frekar
tengdir yfirstéttinni og leiðandi mönnum
(prestum) í musterinu. Þeir þóttu nokkuð
hneigjast til þess sem á síðari tímum
gæti kallast skynsemishyggja í trúmálum
en sagt er að þeir hafi hvorki trúað á
möguleika upprisu né engla. Þeir munu
einnig hafa lagt áherslu á að halda góðum
friði við rómversku hernámsyfirvöldin.
Þá er t.d. vitað um hreyfingu sem
kallaðist Essenar. Þeir voru mjög róttækir í
skoðunum og tóku m.a. eindregna afstöðu
gegn helgihaldinu í musterinu í Jerúsalem
og trúarleiðtogunum þar. Essenar voru eins
konar heimsflótta- og klaustrahreyfing sem
sagði skilið við hið hefðbundna þjóðfélag
en rústir af því, sem talið hefur verið
miðstöð slíks hóps, eru þekktar norðvestur
af Dauðahafinu. Handrit sem fundust á
þessum slóðum, í hellum um miðja síðustu
öld, eru talin vera úr bókasafni Essena.
Alltaf voru að verða til trúarleg rit
sem mörg hver voru útlegging á eldri
og víðurkenndari ritum og mismunandi
var hvaða trúarrit hreyfingarnar viður-
kenndu.
Ein hreyfingin var kölluð selótar eða
hinir vandlætingarsömu. Þeir voru róttækir
hernámsandstæðingar og hvöttu til
vopnaðrar andstöðu gegn Rómverjum.
Einn af postulum Jesú, Símon vandlætari,
var bendlaður við þessa hreyfingu og e.t.v
Barrabas en þessir menn voru stundum
kallaðir ræningjar.
f samstofna guðspjöllunum (Matteusar,
Markúsar og Lúkasar) er alloft minnst
á „fræðimenn" eða hina „skriftlærðu"
samkvæmt eldri og líklega nákvæmari
þýðingu. Þetta mun ekki hafa verið trúar-
hreyfing eða skýrt afmarkaður hópur fólks
en oft einhvers konar ritarar, aðstoðarmenn
valdamanna ítrúarlegum og lögfræðilegum
efnum en að gyðinglegri hefð fléttuðust
þessar greinar saman.1
12 | bjarmi | júní 2017