Rit Mógilsár - 2021, Blaðsíða 28

28 Rit Mógilsár
80% tilvika vatn úr lækjum eða öðrum náttúrulegum
uppsprettum á landinu (Halldórsdóttir 2014). Í 59%
til vika nutu hrossin skjóls af landslagi eða voru án
skjóls. Í öðrum tilvikum var komið upp brynn ingu og
manngerðu skjóli. Kostnaður við skjól og brynn ingu
er því hér talinn óveruleg viðbót við landsmeðaltals-
kostnað við hagagöngu og undanskilinn í þessu
mati.
Í könnun Sigrúnar Eddu var ekki spurt hvað væri inni-
falið í greiðslum fyrir hagagöngu. Oftast er girðing
og eftirlit með hrossunum innifalið í greiðslu fyrir
hagagöngu en greitt sérstaklega fyrir heygjöf, salt-
steina og fleira.83 Við mat á landrentu er gert ráð fyrir
að eftirlit og girðingar séu innifaldar í greiðslum
fyrir haga göngu hrossa en sérstaklega sé greitt fyrir
heygjöf, saltsteina og annað sem lýtur að velferð
hross anna. Kostnaður við heygjöf og saltsteina var
hér metinn til að skoða hve viðkvæmt mat á land-
rentu er fyrir kostnaðarforsendum.
Vinna við eftirlit með stóði var metin út frá tíðni og
tímalengd eftirlitsferða. Tíðni eftirlitsferða var metin
út frá upplýsingum um tíðni eftirlitsferða samkvæmt
könnun um aðbúnað útigangshrossa.84
Líklegasta tíðni var metin 2/3 (tveir af þremur dög-
um) og útgildin daglega (mest) og 1/14 (aðra hverja
viku). Besta gildi fyrir tíðni eftirlitsferða var metið
samkvæmt PERT-aðferð 0,62 (lítið eitt sjaldnar en
líklegasta gildi).
Líklegasti vinnutími í eftirlitsferð var metinn 30 mín-
útur og útgildin 10 mínútur og 2 klst. Við mat á út-
gildum var stysti tíminn miðaður við litla girðingu
nærri bæ en sá lengsti nokkrar stórar girðingar fjarri
bæ sem ekki verða skoðaðar nema fara á staðinn.
Líklegustu laun (útseld vinna með VSK) fyrir útselda
vinnu voru metin kr. 7.000 á klst. Útgildin voru metin
kr. 5.000 og kr. 8.000 á klst. Besta mat skv. PERT-
aðferð var kr. 6.833 á klst.
Árlegur vinnutími við eftirlit hrossastóðs var met inn
fyrir líklegasta vinnutíma á dag og bæði útgildi lík-
legasta daglegs vinnutíma. Vinnutíminn var metinn
besta gildi fyrir tíðni eftirlitsferða sam kvæmt PERT-
aðferð sinnum vinnutími á eftirlitsferð marg faldað
með 365 dögum á ári. Árlegur launa kostnaður (út-
seldur) við eftirlit með stóði var metinn margfeldi
árlegs vinnutíma og besta mats á útseldum launum.
Árlegur kostnaður á hektara í hestagirðingu var met-
inn sem árlegur eftirlitskostnaður með stóði deilt
með landstærð. Kostnaður var reiknaður fyrir lík leg-
ustu gildi og útmörk fyrir kostnað og landstærð.
Lengd girðingar var metin út frá flatarmáli girts
haglendis (126,4 ha) með jöfnu 13:
Þar sem L er lengd girðingar (metrar), A er flatarmál
girðingar (hektarar) og f er fasti sem lýsir fráviki
girðingar lögunar frá ferningi og var metið f = 1,5.
Líklegur stofnkostnaður girðingar um hrossahaga á
verðlagi í ágúst 2019 var metinn 643 kr. á metra með
útgildi 275 kr. á m fyrir ódýrustu girðingar og 1.010 kr.
á m fyrir dýrustu gerð. Árlegt endurnýjunarhlutfall
var metið 5% af stofnkostnaði líklegustu girðingar,
4% af ódýrustu girðingu og 7% af dýrustu gerð.
Líklegasti árlegur viðhaldskostnaður girðingar var
metinn út frá þessum forsendum (stofnkostnaður
x endurnýjunarhlutfall) 32 kr. á m með útgildi 11 kr.
á m og 71 kr. á m. Besta gildi var metið með PERT-
aðferð 35 kr. á girðingarmetra.
Árlegur girðingarkostnaður á hektara var metinn fyrir
líklega, stóra og litla girðingu. Girðingarkostnaður
var reikn aður lengd girðingar (metrar) x árlegur
endur nýjunar kostnaður (35 kr. á metra) og deilt með
girðingar stærð (126,4 ha).
Landrenta af leigu lands til hagagöngu hrossa var
metin hreinar árstekjur umfram gjöld deilt með land-
verði. Innifalið í greiðslu fyrir hagagöngu er oftast
kostnaður við girðingar og eftirlit með hrossunum.
Hreinar tekjur voru metnar tekjur af hagagöngu (kr.
9.917 á hektara) að frádregnum kostnaði af umsjón
hrossanna (mestur k. 6.419 kr. á ha, líklegur 3.061 kr.
á ha, minnstur 1.622 kr. á ha) og girðingarkostnaði
(hæstur 2.390 kr. á ha, líklegur 1.388 kr. á ha, minnst-
ur 981 kr. á ha). Hreinar tekjur voru þannig metnar
minnstar 1.107 kr. á ha, líklegar 5.468 kr. á ha og
mestar 7.313 kr. á ha. Besta mat með PERT-aðferð var
5.049 kr. á ha (meðalarður af hagagöngu hrossa).
Deilt með vegnu meðallandverði (kr. 163.815 kr. á ha)
var metin landrenta með PERT-aðferð 3,08% (minnst
0,68%, líkleg 3,34%, mest 4,46%).
Á sjö ára tímabili (2013-2019) voru um 10 hesta stóði
(8-15 hross, meðaltal 9,9 hross) í Flóahreppi gefnar
103,5 heyrúllur allt tímabilið. Árlegur heygjafartími
var að meðaltali 5,4 mánuðir, flest ár frá desember
fram í maí. Á heyverði 2019 var meðalkostnaður fyrir
mánaðar lega heygjöf í haga 3.493 kr. á hross eða á
ári 18.960 kr. á hross. Besta gildi fyrir þéttleika hrossa
í haga (7,71 ha á hest) var deilt í árskostnaðinn til að
áætla árlegan kostnað við heygjöf á hektara (2.459
kr. á ha).
Á húsi sleikja hestar um 33,3 g af saltsteini á dag
(Guð bjartsdóttir 2012). Út frá því má ætla að árs neysla
með óheftum aðgangi sé 12 kg á hross. Samkvæmt
mynd 12 og 13, bls. 20, í Halldórsdóttir (2014) hafa
um 73% hrossa í hagagöngu aðgang að salti eða
stein efnum í haganum. Meðalneysla gæti því verið
8,7 kg (12 x 0,73). Hér var verð saltsteins áætlað 300
kr. á kg og ársneyslan kosti 2.621 kr. á hest. Meðal-
saltkostnaður er þá 340 kr. á hektara.
83 Munnleg heimild, Anna Lilja Jónsdóttir.
84 Mynd 26, bls. 26, Sigrún Edda Halldórsdóttir (2014).

+= Af
Af
AL 22100 (13)