Læknablaðið - 01.03.2022, Blaðsíða 20

132 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
ment) ef gram­jákvæðir stafir vaxa frá blóði ónæmisbældra sjúk­
linga vegna myndunar beta­laktamasa B. cereus. Vankómýsín er
því talið ákjósanlegt val áður en niðurstöður næmisprófa liggja
fyrir.13 EUCAST (The European Committee on Antimicrobial
Susceptibility Testing) mælir með því að athuga helst næmi fyr­
ir eftir farandi lyfjum: vankómýsíni, flúrokínólónum, imipenem,
meropenem linezólíð, erýþrómýsíni og klindamýsíni.14
Bacillus finnst víða í umhverfinu og getur því verið meng­
unarvaldur í blóðræktunum.2 Í þessari rannsókn var leitast við að
varpa ljósi á Bacillus sem orsök ífarandi sýkinga, leita leiða til að
greina á milli raunverulegra sýkinga og mengunar og kortleggja
nýgengi, birtingarmynd og afdrif þeirra sem greindust á Landspít­
ala árabilið 2006­2018.
Efniviður og aðferðir
Skilgreining þýðis og skráning upplýsinga
Rannsóknin er lýsandi og afturskyggn. Upplýsinga var aflað um
þá sem höfðu jákvæða ræktun á Bacillus frá blóði, mænuvökva eða
liðvökva á 13 ára tímabili, frá 1. janúar 2006 til 31. desember 2018,
á sýkla­ og veirufræðideild Landspítala. Fram til ársins 2017 var
bakterían tegundagreind með hefðbundnum tiltækum aðferðum.
Þær helstu voru gerjunarpróf og vöxtur á valætum eins og MYP
agar og Bacillus cereus agar. Frá og með 2017 voru allir stofnar
tegundagreindir með massagreini (MaldiTof), sem er mun ná­
kvæmari tegundagreining.
Höfundar settu saman skilmerki til að flokka tilfellin nánar
sem staðfesta sýkingu, mögulega sýkingu eða mengun (tafla I).
Markmiðið var að formgera klíníska nálgun þegar bakteríur af
ættkvíslinni greinast í blóði, lið­ eða mænuvökva. Tilfellunum var
auk þess skipt í þrjá hópa á grundvelli undirliggjandi áhættuþátta
og sjúkdóma: a) einstaklingar með virka sprautunotkun vímuefna,
b) sjúklingar með virkan illkynja sjúkdóm (nýlega greindan og/eða
á meðferð) og c) aðrir. Dæmi um undirliggjandi sjúkdóma í hópn­
um „aðrir” var langvinn lungnateppa, hjarta­ og æðasjúkdóm­
R A N N S Ó K N
ar, alkóhólismi, lyfjafíkn og geðsjúkdómar en auk þess voru þar
einstaklingar sem þurftu að gangast undir inngrip eða voru með
áverka. Ítarlegri upplýsingum var safnað fyrir þá einstaklinga sem
voru taldir með staðfesta sýkingu eða mögulega sýkingu, þar á
meðal vinnugreining í legu, hvort viðkomandi fékk hita í kring­
um dagsetningu jákvæðrar ræktunar, gildi á CRP, hvort grunur
var um hjartaþelsbólgu, fjöldi blóðræktunarsetta sem voru tekin
á hverjum tímapunkti, hvort önnur örvera ræktaðist auk Bacillus,
hvort viðkomandi lést í þeirri legu sem Bacillus ræktaðist og hvort
um spítalasýkingu (nosocomial) hafi verið að ræða.
Tölfræði og leyfi
Notað var Excel og tölfræðiforritið R við úrvinnslu tölfræðigagna.
Tölfræði var að mestu lýsandi en auk þess var framkvæmt Fishers
exact­próf til að bera saman hlutfall stofna með penisillínónæmi.
Einnig var notað Kruskal­Wallis próf til að bera saman meðalald­
ur. Tvíhliða p<0,05 var talið marktækt. Til að reikna nýgengi var
miðað við upptökusvæði Landspítala og notuð gögn frá Hagstofu
Íslands og reikniforritið Excel. Leyfi fyrir rannsókninni fengust
frá framkvæmdastjóra lækninga á Landspítala, siðanefnd spítal­
ans (nr: 47/2013 ásamt seinni tíma viðbót) og Persónuvernd.
Niðurstöður
Sjúklingar og hópar
Alls greindust 126 manns með Bacillus í blóði, mænuvökva eða lið­
vökva á tímabilinu. Þar af voru 117 með jákvæða ræktun frá blóði
og 8 frá liðvökva en í einu tilfelli ræktaðist bakterían bæði frá blóði
og liðvökva hjá sama einstaklingi. Bakterían ræktaðist frá mænu­
vökva í tveimur tilfellum. Eftir yfirferð sjúkragagna samkvæmt
skilmerkjum (tafla I) var Bacillus talinn staðfestur sýkingarvaldur
í 26 tilfellum, valdur að mögulegri sýkingu í 10 tilfellum en meng­
unarvaldur í alls 90 tilfellum (tafla II), eða 71,4%. Sjúklingar með
jákvæðar ræktanir voru á aldrinum 0­93 ára, 84 karlar og 42 kon­
ur. Ekki reyndist marktækur munur á aldri sjúklinga með stað­
Tafla I. Skilmerki sem sett voru fram til að flokka Bacillus-tilfelli sem staðfesta sýkingu, mögulega sýkingu eða mengun. Einstaklingar voru taldir í flokkn-
um staðfest sýking ef þeir uppfylltu eitt meiriháttar skilmerki og þrjú minniháttar skilmerki hið minnsta, eða 5 minniháttar skilmerki. Einstaklingar voru
taldir í flokknum möguleg sýking ef þeir uppfylltu eitt meiriháttar skilmerki og tvö minniháttar skilmerki eða þrjú minniháttar skilmerki.
Meiriháttar skilmerki Minniháttar skilmerki
≥2 jákvæðar blóðræktanir frá sama stað en á ólíkum tíma Ein jákvæð blóðræktun, að því gefnu að Bacillus er talinn líklegasti orsakavaldur einkenna
≥2 jákvæðar blóðræktanir frá ólíkum stöðum á sama tíma Ein jákvæð liðvökvaræktun, að því gefnu að Bacillus er talinn líklegasti orsakavaldur einkenna
Jákvæð mænuvökvaræktun og klínísk einkenni um heilahimnubólgu
eru uppfyllt, auk þess sem enginn annar sýkingavaldur finnst
Hiti >38°C
≥2 jákvæðar liðvökvaræktanir frá sama stað en á ólíkum tíma Kerfiseinkenni
Áhættuþættir (inngrip, aðskotahlutur, ónæmisbæling og vímuefnanotkun í æð innan tveggja
sólarhringa)
Rannsóknarniðurstöður sem benda til sýkingar (hbk >10 eða <4 x 109, CRP >50 mg/L). Miðað við
versta gildi <24 klukkustundum frá því að ræktun er tekin og ekki aðrar líklegar útskýringar
Bruni