Lögmannablaðið - 2021, Blaðsíða 20

20 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/21
Hvers vegna varð þetta efni fyrir valinu?
Ég hef lengi verið áhugasöm um samspil tækni og laga.
Mér þótti mjög gaman í námskeiði sem hét upplýsinga-
tækniréttur í meistaranáminu og fór svo að vinna við
fjarskipta- og internetmál í samgönguráðuneytinu. Ég
skrifaði meistararitgerðina mínu um landslénið .IS,
sem er óhætt að segja að hafa verið jaðarmálaflokkur
á þeim tíma, og pantaði mér þá mikið af bókum um
tækni- og internetlögfræði að utan því þannig lesefni
var nánast ófáanlegt á Íslandi. Í framhaldi af því varð
ég svona hobbí internetlögfræðingur, samhliða því að
starfa sem lögfræðingur í mannréttindamálum og svo
persónuvernd í innanríkisráðuneytinu. Mér þótti þetta
algjör draumablanda. Það var svo þegar ég frétti af málum
ráðalausra foreldra, sem lentu á vegg hjá lögreglunni þegar
nektarmyndir af unglingunum þeirra birtust á netinu, sem
ég tók mér tveggja vikna frí frá vinnu og sett saman tillögu
að doktorsrannsókn um mörk mannréttinda í stafrænum
heimi og sendi á einn af mínum uppáhaldshöfundum, Chris
Marsden, til þess að athuga hvort hann gæti ekki leiðbeint
mér. Innan við ári seinna var búið að rífa fjölskylduna upp
með rótum, hætta í vinnunni, selja hæðina, bátinn og
jeppann og ég gerðist námsmaður í Brighton í Englandi.
Vífill, maðurinn minn, flakkaði svo á milli Íslands og
Englands í vinnu.
Skil milli stafræns veruleika og mannréttinda
Um hvað fjallar rannsóknin?
Hún fjallar um það hvernig hinn stafræni veruleiki hefur
breytt því hvernig ríki eiga að vernda mannréttindi. Ég
hef tekið mið af því að það eru ekki bara lög sem stýra
rammanum utan um hina mannlegu hegðun heldur einnig
stafrænir og hagrænir þættir.
Þegar ég byrjaði á þessari rannsókn þá var það algjör
jaðarhugsun að ríkið hefði eitthvert hlutverk eða skyldur
til að tryggja friðhelgi á netinu. Ríkjandi viðhorf, bæði
í lögfræði og samfélaginu, var að internetið yrði að
vera frjálst frá afskiptum ríkisins enda væru forsendur
markaðarins nóg fyrir viðunandi reglusetningu til þess
að þróast. Síðan hefur þetta aðeins snúist við, m.a. með
uppljóstrunum um hvernig sum tæknifyrirtæki starfa.
Það er gríðarlega mikilvægt að hugað sé að viðeigandi
hlutverki ríkisvaldsins í innviðum og ofan á liggjandi
lögum netsins. Það má ekki vera þannig að borgarinn
upplifi að allt sem gerist á internetinu sé í hliðarveruleika
og að yfirvöld geti ekki spornað við því. Þá verður fljótt
að kvarnast úr stoðum réttarríkisins.
Brot gegn kynferðislegri friðhelgi eru auðvitað ekki bara
stafræn en hafa aukist gríðarlega með tækniframþróun.
ÞURFUM VAKANDI
LÖGFRÆÐINGA
TIL AÐ STAFRÆN ÞRÓUN VERÐI Í ÞÁGU RÉTTARRÍKISINS
María Rún Bjarnadóttir hefur síðustu ár unnið ötult starf sem ráðgjafi í réttarbótum
varðandi stafrænt kynferðisofbeldi og tekið þátt í að innleiða nýja löggjöf um
kynferðislega friðhelgi, verklagsreglur fyrir lögreglu varðandi stafrænt ofbeldi og aðstoð
við aðila sem hafa eða telja sig munu fremja kynferðislegt ofbeldi, svo fátt eitt sé nefnt.
Nýverið lauk hún doktorsvörn sinni við háskólann í Sussex, Englandi, sem fjallar um
áhrif tækniframþróunar á mannréttindaskuldbindingar ríkja með sérstakri áherslu á
mörk friðhelgi einkalífs og tjáningarfrelsis. Þá hefur María þegar fengið „The Adam
Weiler Doctoral Impact Award“ verðlaunin fyrir einstaka rannsókn.
Blaðamaður Lögmannablaðsins hitti Maríu Rún á köldum vetrardegi í vesturbænum til
að forvitnast um doktorsgráðuna og fleira.
VIÐTAL