Fréttablaðið - 04.10.2022, Blaðsíða 9

Segja má að svör
forsætisráðherra
og formanns utan-
ríkisnefndar við fyrir-
spurnum mínum hafi
endanlega gert form-
lega stefnu VG í örygg-
is- og varnarmálum að
dauðum bókstaf.
Engu að síður eru að
teiknast upp vísbend-
ingar um að skynsam-
legt sé að skipta um gír
í vaxtahækkunarferl-
inu með varfærni og
minni skref að leiðar-
ljósi.
Undanfarið hefur orðið hraður við-
snúningur í hagkerfinu og verðlags-
þróun sem ekki þarf að fjölyrða um.
Sem viðbragð við því hefur peninga-
stefnunefnd Seðlabankans hækkað
vexti á ný eftir að hafa lækkað þá
mikið þegar heimsfaraldur COVID
skall á. Nú eru meginvextir bankans
5,5% en voru 0,75% í maí 2021. Eina
tímabilið sl. 12 ár sem vextir hafa
verið hærri var seint árið 2015 og
fram eftir 2016.
Á morgun mun peningastefnu-
nefnd kynna nýja vaxtaákvörðun
og eru spár samhljóða um að vextir
muni hækka þá. Ávöxtunarkrafa
ríkisskuldabréfa bendir svo til
væntinga um frekari vaxtahækk-
anir til að vinna bug á verðbólgunni.
Skiljanlega, enda mælist verðbólgan
9,3% og hagkerfið á töluverðri sigl-
ingu. Engu að síður eru að teiknast
upp vísbendingar um að skynsam-
legt sé að skipta um gír í vaxta-
hækkunarferlinu með varfærni og
minni skref að leiðarljósi.
Verðbólgan hjaðnar
Í fyrsta lagi hefur verðbólgan tekið
að hjaðna og vísbendingar eru um
að hrávöruverð, fasteignaverð og
aðrir þættir muni stuðla að þeirri
þróun áfram næstu mánuði. Um
þetta eru allar spár sammála. Til að
mynda er heimsmarkaðsverð á olíu
nú á svipuðum slóðum og í upphafi
árs og þá hefur verð á hveiti fallið frá
því í vor og er nú „aðeins“ 21% hærra
en í ársbyrjun. Spá Seðlabankans frá
því í ágúst er af þessum sökum og
öðrum nú þegar úrelt þar sem verð-
bólga á 3. ársfjórðungi reyndist 9,7%
en bankinn hafði spáð 10,4% verð-
bólgu. Þessi jákvæða þróun endur-
speglast líka í verðbólguvæntingum
sem Seðlabankinn horfir mikið til.
Á skuldabréfamarkaði hefur verð-
bólguálag lækkað frá fundi pen-
ingastefnunefndar í ágúst og hefur
álagið til þriggja og níu ára ekki
verið lægra frá því í janúar.
Tvísýnar horfur á næsta ári
Í öðru lagi hafa efnahagshorfur í
okkar viðskiptalöndum versnað,
sem skýrir að hluta til verðlækk-
anir ýmiskonar hrávöru. Í Evrópu
ríkir orkukreppa og vestanhafs
hækka vextir mjög hratt og hvort
tveggja mun líklega hafa neikvæð
áhrif á eftirspurn á næstu mán-
uðum og misserum. Slíkt þýðir að
óbreyttu lakari horfur fyrir okkar
útflutningsgreinar en talið var fyrir
nokkrum mánuðum.
Vextir eru lengi að bíta
Í þriðja lagi ríkir mikil óvissa um
áhrif óvenju hraðra vaxtahækk-
ana hér innanlands. Áhrif vaxta-
breytinga á hagkerfið eru lengi að
koma fram en hér á landi er talið að
fyrstu áhrif á verðbólgu komi fram
eftir eitt ár og að meirihluti áhrif-
anna komi fram eftir eitt og hálft
ár. Önnur áhrif, t.d. á fjárfestingar
og vinnumarkað, taka líka langan
tíma að koma fram. Þar af leiðandi
erum við nú að upplifa verðbólgu
sem byggist á vaxtastigi við 1%,
ekki 5,5%.
Öflugri peningastefna
Í síðasta lagi hefur miðlunarferli
peningastefnunnar breyst og virð-
ist blessunarlega orðið skilvirkara
sem þýðir að hægt er að ná verð-
bólgumarkmiði við lægra vaxtastig
en á árum áður. Sé ekki tekið tillit
til þess er hætt við að Seðlabankinn
sitji uppi með meiri vaxtahækk-
anir en þörf er á. Hér hjálpar aukin
útbreiðsla óverðtryggðra lána, á
kostnað verðtryggðra, þar sem lán-
takendur finna meira og fyrr fyrir
vaxtabreytingum. Árið 2018 voru
um 75% skulda heimilanna verð-
tryggðar en hlutfallið nú er undir
50%. Að vextir séu nú þegar hærri
en þeir hafa verið síðustu ár hefur
því töluverð áhrif á stærsta söku-
dólg undangenginnar verðbólgu:
Íbúðaverð.
Andrými Seðlabankans
Sú staða getur þó komið upp að
Seðlabankanum verði nauðugur
einn kostur að hækka vexti tölu-
vert meira, til dæmis ef launaþróun
verður í engu samhengi við 2,5%
verðbólgumarkmið og framleiðni.
Á síðustu misserum var vöxtum hér
og annars staðar haldið of lágum
of lengi sem er ein ástæða þeirrar
miklu verðbólgu sem við glímum
nú við. Ef við hins vegar vegum og
metum ofangreint, getur það einnig
gerst að Seðlabankinn lendi í þeirri
stöðu að hafa reitt of hátt til höggs
með skaðlegum afleiðingum fyrir
hagkerfið. Í ljósi þess að peninga-
stefnunefndin gerði vel og brást fyrr
við verðbólgudraugnum en margir
erlendir seðlabankar hefur hún
ákveðið andrými til að vega stöð-
una og meta á meðan aðrir keppast
við að hækka vexti.
Til Seðlabankanum takist svo
áfram að feta hinn gullna meðalveg
í átt að verðstöðugleika og lægri
vöxtum skiptir höfuðmáli að hinir
armar hagstjórnarinnar, ríkisfjár-
málin og vinnumarkaðurinn, gangi
í takt við aðgerðir Seðlabankans.
Það er hins v egar efni í aðra grein. n
Tilefni til varfærnari vaxtaþróunar
Konráð S.
Guðjónsson
efnahagsráð-
gjafi Samtaka
atvinnulífsins
Það hefur alla tíð verið eitt af erind-
um Viðreisnar að varpa ljósi á nauð-
syn þess að Ísland taki ný skref í
alþjóðasamvinnu. Ekki síst með því
að taka lokaskrefið til fullrar aðildar
að Evrópusambandinu.
Innrás Pútíns í Úkraínu hefur svo
kallað á enn meiri árvekni í öryggis-
og varnarmálum. Lýðræðisþjóðum
Evrópu hefur ekki staðið meiri ógn
af alræði síðan eftir seinni heims-
styrjöld. Breytt heimsmynd krefst
þess að við tryggjum hagsmuni
landsins betur. Pólitíska, efna-
hagslega, sem hagsmuni öryggis
og varna. Oftar en ekki fer þetta
saman.
Í ágúst tók ég eindregið undir
ákall Björns Bjarnasonar, fyrrum
ráðherra, um sérstaka umræðu um
þessi mál um leið og þing kæmi
saman. Við í Viðreisn tókum það
frumkvæði eins og jafnan áður.
Segja má að svör forsætisráð-
herra og formanns utanríkis-
nefndar við fyrirspurnum mínum
hafi endanlega gert formlega stefnu
VG í öryggis- og varnarmálum að
dauðum bókstaf. Þau marka upp-
haf að nýjum áfanga í víðtækari
samstöðu á Alþingi um þessi efni
en verið hefur.
Lifandi pólitík VG er nú þessi:
Hagsmunir Íslands eru best tryggðir
í samstarfi við vinaþjóðir þess. Her-
stöð er ekki forgangsatriði en ekki
útilokuð ef NATO telur það nauð-
synlegt. Tvíhliða varnarsamningur
Íslands og Bandaríkjanna stendur á
traustum grunni.
Þessi nýi áfangi í pólitískri sam-
stöðu er fagnaðarefni. Reyndar
hefur lengi legið fyrir að stór hluti
kjósenda VG styðji þessi skref. Nýjar
kannanir sýna einnig að meirihluti
kjósenda VG er hlynntur aðild að
Evrópusambandinu rétt eins og
meirihluti þjóðarinnar.
Formaður utanríkisnefndar benti
réttilega á að rödd Norðurlanda
innan NATO verði nú sterkari eftir
inngöngu Finna og Svía. Eins teljum
við í Viðreisn að rödd Norður-
landanna yrði sterkari innan ESB
ef Ísland og Noregur tækju skrefið
til fullrar aðildar. Við ætlum líka að
halda áfram forystu um þá umræðu.
Fyrst og síðast til þess að styrkja
pólitíska og efnahagslega stöðu
landsins á viðsjárverðum tímum. n
Áfangi á viðsjárverðum tímum
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
formaður
Viðreisnar
Fáðu fréttirnar fyrst um tilboð, afsláttarkóða
eða aðgang að útsölum á undan öðrum með
því að skrá þig á póstlista Dorma.
Allt ð 40% afsláttur af völdum vörum
13 ára afmæli
Allt að
40%
afsláttur
af völdum
vörum
Holtagörðum, Reykjavík
Smáratorgi, Kópavogi
Dalsbraut 1, Akureyri
Skeiði 1, Ísafirði

Ve
rð
o
g
vö
ru
up
pl
ýs
in
ga
r
í a
ug
lý
si
ng
un
ni
e
ru
b
ir
ta
r
m
eð
f
yr
ir
va
ra
u
m
p
re
nt
vi
llu
r.
ÞRIÐJUDAGUR 4. október 2022 Skoðun 9FRÉTTABLAÐIÐ