Fréttablaðið - 08.12.2022, Blaðsíða 38

Við eigum ekki bara að
reyna eftir fremsta
megni að kenna
útlendingunum okkar
íslensku, við eigum að
verða svolitlir útlend-
ingar sjálfir.
Allur ágóði af sölu
Kærleikskúlunnar
rennur óskiptur til
starfsemi sumarbúð-
anna í Reykjadal.
Pantanir fyrir hópa og fyrirtæki á
hafsteinn@betristofan.com eða í síma 779 2416
tsh@frettabladid.is
Kærleik skúla ársins 2022 var
af hjúpuð í gær við hátíðlega
athöfn í Hafnarhúsinu
og stendur sölutímabil
hennar til 23. des­
ember. Listamaður
kærleikskúlunnar í
ár er þýska listakon­
an Karin Sander en
verk hennar heitir
Kúla með strok u .
Styrktarfélag lamaðra
og fatlaðra hefur staðið
að Kærleik sk úlunni
frá árinu 2003 og sú í
ár er tuttugasta útgáfa
kúlunnar.
Karin hefur verið
v iðloðandi íslensk t
listalíf síðan snemma á tíunda ára­
tugnum og er í dag einn fremsti og
af kastamesti listamaður sinnar
kynslóðar. Verk hennar hafa verið
sýnd um heim allan og finnast í
opinberum söfnum og safneignum
víða um lönd en hún verður
fulltrúi Sviss á átjánda
alþjóðlega arkitektúr­
tvíæringnum í Fen­
eyjum á komandi ári.
Au k K æ r l e i k s ­
kúl unnar í ár hefur
listamaðurinn Karin
Sander einnig útbúið
og gefið Styrktarfélagi
lamaðra og fatlaðra
sérstakt verk sem kemur
út í aðeins tuttugu
eintökum í tilefni af
20. útgáfuári Kærleik­
skúlunnar sem verður
kynnt við opinn við­
burð í i8 næsta föstu­
dag, 9. desember, klukkan 17.
Tilgangurinn með sölu Kærleiks­
kúl unnar er að auðga líf fatlaðra
barna og ungmenna, með því að
ef la starfsemi Reykjadals í Mos­
fellsdal sem Styrktarfélagið á og
rekur ásamt Æf ingastöðinni í
Reykjavík. Allur ágóði af sölu kúl­
unnar rennur óskiptur til starfsemi
sumarbúðanna í Reykjadal. n
Tuttugasta kærleikskúlan afhjúpuð
Kærleikskúlan í ár heitir
Kúla með stroku og er
eftir Karin Sander.
MYND/AÐSEND
Brimhólar heitir nýjasta bók
Guðna Elíssonar. Um er að
ræða skáldsögu sem fjallar
um þjóðirnar tvær sem búa
hér á landi, Íslendinga og Pól­
verja.
tsh@frettabladid.is
Guðni Elísson sendi nýlega frá sér
sína aðra skáldsögu sem ber heitið
Brimhólar. Guðni segir bókina ein­
blína á tiltekin vandamál í íslensku
samfélagi.
„Hún fókuserar til dæmis á þjóð­
irnar tvær sem búa í þessu landi og
það hversu lítil samræða er í raun
á milli þessara hópa. Hún skoðar
stéttaskiptingu og afleiðingarnar af
misskiptingu auðsins í landinu. Hún
horfir á blinduna sem einkennir
sýn okkar á annað fólk. Ég vísa
þarna til dæmis á einum stað í ljóð
eftir Czesław Miłosz þar sem segir
að bláþyrillinn geti breytt heilli á í
undur. Öðrum þræði er ég að glíma
við spurninguna hvers vegna við
erum ekki að horfa til þeirra merki­
legu og miklu menningarstrauma
sem fylgja innf lytjendum,“ segir
Guðni.
Framandleikinn mikilvægur
Brimhólar fjalla um íslenskan strák
og pólska stelpu sem kynnast í
litlu þorpi úti á landi. Pólverjar eru
stærsta þjóðarbrotið hér á Íslandi
en samgangur á milli þeirra og
Íslendinga hefur þó verið æði tak­
markaður í íslensku bókmennta­
samfélagi þar til nýlega.
„Ég held að það sé alveg gríðar­
lega mikilvægt að við opnum fyrir
þessar raddir. Vegna þess að með
þessum pólsk­íslensku rithöf­
undum, ef við einblínum bara á
Pólverjana en það eru rússneskir
höfundar hérna og fleiri, með þeim
kemur auðvitað ákveðinn skilning­
ur og ákveðinn framandleiki inn í
íslenska umræðu. Framandleikinn
er gífurlega mikilvægur fyrir bók­
menntirnar, það eru meira að segja
til hugtök sem snúast um það í bók­
menntafræðinni eins og framand­
gerving,“ segir Guðni.
Ljóðin draga þau saman
Spurður um hvernig hann myndi
lýsa bókinni segir Guðni nauðsyn­
legt að stíga varlega til jarðar til að
opinbera ekki frásagnarfléttuna.
„Hún fjallar um fjölskyldu sem
dvelst í stóru húsi sínu, Brimhólum,
á ströndunum rétt fyrir utan lítið
fiskiþorp á Vestfjörðum. Þau dvelja
þarna sumarlangt, faðir móðir og
tvö systkini. Pabbinn er í rauninni
Eigum að fagna framandi menningu
Skáldsagan Brimhólar fjallar um íslenskan strák og pólska stelpu sem hittast
í litlu þorp á Vestfjörðum og tengjast í gegnum ljóðlist. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
sægreifinn á staðnum þó hann sé
lítið þar. Strákurinn rekst illa, hann
hefur verið þarna einu sinni áður
sem krakki en snýr aftur í húsið
stuttu fyrir 17 ára afmælisdaginn
sinn. Þegar hann er búinn að dvelja
þarna í einhverjar vikur þá kynnist
hann pólskri stelpu sem er í sjó­
sundi með eldri systur hans. Þau
ákveða að hittast alltaf einu sinni í
viku og lesa saman bækur. Hún fær
að velja fyrst og velur handa honum
staf la af bókum eftir pólsk ljóð­
skáld, svo gerast alls konar hlutir og
strákurinn situr uppi með ljóðin.“
Í bókinni má finna fjölmargar
vísanir í pólskan, enskan og íslensk­
an kveðskap.
„Ég er að nota ljóðin sem þau lesa
sem leið til að draga þau saman og
mynda tengingar á milli þeirra.
En um leið að draga upp einhvers
konar menningar­
mun, gjána sem er
á milli þeirra og
erf iðleikana sem
fylgja sambandinu,
því þetta samband
heldur áfram næstu
árin. Allt fram í
sögulok.“
Horft yfir
kirkjugarðinn
Guðni starfar sem
prófessor í almennri
bókmenntafræði við
Háskóla Íslands og
því ljóst að hann er
vel að sér í heimsbók­
menntunum. Spurður
um hvort hann leiti mikið í sér­
svið sitt þegar hann skrifar skáld­
skap segir Guðni:
„Það hefur stundum verið sagt
að allar bókmenntir verði að gera
tvennt ef þær eigi að hafa vægi. Þær
þurfi að hvíla í þeim samtíma sem
þær fjalla um. Þær þurfi að leita
leiða til þess að opna okkur skiln­
ing á samtímann og það sem er að
gerast í honum en um leið þurfi þær
að hvíla í bókmenntaleika sínum, í
fortíðinni og arfinum sem þær rísa
úr. Þannig að sögur gerist á tveimur
plönum í senn, þær eigi í samræðu
við samtímann og við hefðina. Það
má segja að þessi bók geri það, hún
á í samræðu við hefðina. Ég er að
reyna svolítið að brjóta upp íslenska
frásagnarhefð.“
Kemst maður þá ekkert hjá því að
fjalla um bókmenntasöguna?
„Já, ef þú setur niður penna og
ætlar þér að skrifa bók eða skáld­
skap þá er textinn alltaf til á undan
þér. Þá reynir á þig að búa þér til
pláss í honum. Þú stendur í raun
alltaf við hliðina á kirkjugarðinum
og horfir yfir vegginn, hvort sem
kirkjugarðsveggurinn er ímynd­
aður eða ekki.“
Búum í afmörkuðum heimi
Síðasta bók Guðna, Ljósgildran, var
mjög pólitísk bók þar sem þjóðarsál
Íslands lá undir. Guðni segir Brim­
hóla einnig vera pólitíska bók, þótt
sjónarhornið sé nú afmarkaðra.
„Þetta er saga sem horfir á mis­
skiptingu auðmagnsins á Íslandi,
horfir á það hvernig við höfum
svona hægt og rólega hólfað af
okkar samfélag. Við búum í afmörk­
uðum, lokuðum heimum, þar sem
er lítil hreyfing á milli. Við erum
blind á umhverfi okkar og við erum
blind á þá möguleika sem liggja í
krafti þess þegar tveir menningar­
straumar renna saman. Því það er
oft þannig í menningar­
lífinu að mesta gróskan
verður þar,“ segir hann.
Guðni segir að Íslend­
ingar ættu að fagna þeirri
f jölbreytni sem berst
hingað til lands með inn­
flytjendum.
„Við eigum að fagna
þ e s s u m f r a m a n d i
menningarstraumum.
Við eigum ekki bara
að reyna eftir fremsta
m e g n i a ð k e n n a
útlendingunum okkar
íslensku, við eigum að
verða svolitlir útlend­
ingar sjálf ir, eigum
að vera dugleg við að
leggja okkur eftir því að skilja, að
einhverju leyti, þá menningarheima
sem koma með þeim.“ n
n Listin sem
breytti lífi mínu
Við og við með Ólöfu Arnalds.
Rithöfundurinn,
uppistandarinn
og þúsund-
þjalasmiðurinn
Bergur Ebbi
segir lesendum
Fréttablaðsins
frá listinni sem
breytti lífi hans.
„Fyrir tæpum tíu árum síðan,
þegar niðurhal og streymi á tónlist
var byrjað að ryðja sér rúms, tók
ég mig til og henti öllum geisla-
diskunum mínum, um fimm
hundruð stykkjum sem ég hafði
safnað af metnaði og áfergju allt
frá unglingsaldri. Það er grátlegt
að hugsa til þess. Ég henti þeim
öllum. Eða það hélt ég allavega
þangað til fyrir nokkru þegar ég
fann geisladisk í bókahillunni, sem
hafði líklega ratað þangað því um-
búðirnar eru eins og bók.
Það var eini diskurinn sem slapp
og eini geisladiskurinn sem ég á
í dag og það er ekki tilviljun að
hann fann sér leið, því umræddur
diskur er gullmoli. Hann inni-
heldur tónlist sem hljómar ekkert
eins og árið sem hann kom út,
góðærisárið 2007, enda klassískur
í hljómi og efnistökum. Músíkin
hreyfði við mér árið 2007 og hún
gerir það enn í dag og mun lifa
okkur öll.
Þessi diskur er Við og við með
Ólöfu Arnalds, raunar frumburður
hennar og því stútfullur af kjarki
og dirfsku, en samt líka svo þrosk-
aður og yfirvegaður. Sjálfur met ég
ekkert æðra í listum en það sem
Ólöf færir fram á þessum diski: að
standa án skjaldar, vopnuð engu
nema eigin tóni og hugsunum
og syngja fyrir heiminn, óhrædd
við allt. List er sífellt að breyta lífi
okkar, en virkilega góð list getur
breytt lífi okkar oftar en einu
sinni. Það eru ekki mörg listaverk
sem fá slíka einkunn en Við og við
er eitt þeirra.“ n
22 Menning 8. desember 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐMENNING FRÉTTABLAÐIÐ 8. desember 2022 FIMMTUDAGUR