Fréttablaðið - 09.12.2022, Qupperneq 6

Ég vil
ítreka
mikilvægi
þess að
leigu-
félögin
sýni sann-
girni.
Katrín Jakobs-
dóttir, forsætis-
ráðherra
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Húsnæðiskostur umsækjenda sem leita til kirkjunnar
48
,4
%
12
,6
%
21
,8
%
8,
5%
3,5% 1,4% 1,7% 0,8% 0,6% 0,2% 0,5% 0,1%
Le
ig
uí
bú
ð
á
al
m
. m
ar
ka
ði
U
pp
lý
si
ng
ar

va
nt
ar
Fé
la
gs
le
gt

le
ig
uh
ús
n.
Ei
gi
ð
hú
sn
æ
ði
Le
ig
uh
er
b.
An
na
ð
Le
ig
uí
bú
ð
Ö
BÍ
Ó
sk
rá
ð
hú
s
Áf
an
ga
-
he
im
ili Án

hú
sn
æ
ði
s
H
ús
næ
ði
á

ve
gu
m
Ú
TL
N
ám
s-
m
an
na
íb
úð
Dæmi eru um að
fólk sofi í bílum
vegna fátæktar
fyrir jólin.
Myndin er tekin
við úthlutun
jólamatarpakka
hjá Mæðra-
styrksnefnd
Reykjavíkur.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ANTON BRINK
Þeim fjölgar sem sofa í bílum
vegna húsnæðiseklu. Græðgi
leigufélaga er sögð taumlaus.
Félagslegt húsnæði skortir.
Forsætisráðherra boðar
úrbætur en stjórnarand-
staðan segir stjórnvöld hafa
sofið á verðinum.
Starfshópur á vegum innviðaráð-
herra vinnur nú að endurskoðun
húsaleigulaga. Markmiðið er að
bæta réttarstöðu og húsnæðis-
öryggi leigjenda að sögn Katrínar
Jakobsdóttur forsætisráðherra.
Hún segir að tillögur um aukinn
stuðning séu ekki hugsaðar til að
fita efnahagsreikning leigufélaga
heldur til stuðnings almenningi.
Þjóðinni er brugðið vegna upp-
lýsinga um að húsaleiga hjá hagn-
aðardrifnum leigufélögum líkt og
Ölmu, hagnaðardrifnu íbúðafélagi,
hækki um 80.000 krónur á mánuði.
Fjöldi fólks er sagður á vergangi.
Færst hefur í vöxt að Íslendingar
sofi í bílum. Á sama tíma skilaði
Alma 12,5 milljarða króna hagnaði
á síðasta ári.
Félagslegt húsnæði vantar
Sérfræðingar eru sammála um að
skortur á leiguhúsnæði, einkum
félagslegu húsnæði, sé meinsemd.
Forsætisráðherra segir að stjórn-
völd hafi á undanförnum árum lagt
áherslu á að efla félagslegar lausnir
í húsnæðismálum meðal annars í
samstarfi við verkalýðshreyfing-
una. Um þriðjungur nýrra íbúða
sem byggðar voru á árunum 2020
og 2021 séu tilkomnar vegna slíkra
aðgerða stjórnvalda. Frá árinu 2017
hafi verið veitt stofnframlög frá
ríki og sveitarfélögum til um 3.000
almennra íbúða.
„Stjórnvöld hafa verið að vinna
tillögur um aukinn húsnæðisstuðn-
ing en hann er ekki hugsaður til að
fita efnahagsreikning leigufélag-
anna heldur til að styðja við fólkið
í landinu,“ segir Katrín Jakobsdóttir
forsætisráðherra.
„Ég vil ítreka mikilvægi þess að
leigufélögin sýni sanngirni, gangi
fram af hófstillingu og leggist á
árarnar með okkur til að greiða
fyrir farsælum kjarasamningum á
verðbólgutímum,“ segir Katrín og
bætir við að það sé morgunljóst að
setja þurfi miklu skýrari ramma í
löggjöf um leigumarkaðinn.
Búinn bani vegna fátæktar
Guðmundur Ingi Kristinsson, þing-
maður og varaformaður Flokks
fólksins, segir að þeir sem þurfi að
leigja hjá hagnaðardrifnum leigu-
félögum búi hreinlega við neyðar-
ástand. Hann þekkir sjálfur dæmi
þess að fólk hafi hrökklast út af
leigumarkaði vegna vanefnda eftir
stökkbreytta hækkun og sofi í hjól-
hýsum eða bílum.
„Ef tekjur þurfa að hækka um
150.000 krónur til að standa undir
hækkun á leigu er ljóst að svart-
nættið eitt blasir við,“ segir þing-
maðurinn.
Margt ungt fólk sé að sligast.
Dæmi séu um vegna vaxtahækk-
ana að sögn Guðmundar Inga að
af borgun af lánum hafi farið úr
200.000 krónum í 350.000 á mán-
uði. Guðmundur Ingi vill að líf-
eyrissjóðunum verði gert kleift að
byggja upp eignir til að leigja út.
Byggja þurfi upp miklu meira af
félagslegu húsnæði.
„Það er ekki hægt að búa á Íslandi
ef þú ert húsnæðislaus. Fólki sem
sefur úti er búinn bráður bani.“
Vítahringur efnaminni
Rúmlega 20 prósent íslenskra
heimila eru á leigumarkaði, lang-
mest lágtekjufólk. Staða þessa
hóps hefur versnað verulega frá
árinu 2006 samkvæmt rannsókn
Stefáns Ólafssonar prófessors á
tölum OECD.
Með stökkbreytingum á verði
húsaleigu, einkum hjá hagnaðar-
drifnum leigufélögum, þurfa leigj-
endur að verja æ stærri hluta ráð-
stöfunartekna í leigu. Áður en
Taumlaus gróðasókn sögð
ganga inn að beini fátækra
Björn
Þorláksson
bth
@frettabladid.is
vextir fóru að hækka var talið að
íbúðaleiga kostaði að meðaltali
um 45 prósent ráðstöfunartekna.
Umtalsverður hluti leigjenda var
þá talinn með óhóflega háa leigu-
byrði. Æskilegt viðmið er að leiga
fari ekki yfir 25 prósent af ráðstöf-
unartekjum. Þegar umtalsverðir
hópar fara upp í 70 prósent eða í
allt að hundrað prósent eins og
nýleg dæmi eru til marks um, ríkir
ófremdarástand að sögn Stefáns.
„Samanlögð áhrif af rýrnum
kaupmáttar launa og auknum
vaxtakostnaði þeirra sem skulda í
húsnæði eru að þrengt er stórlega að
möguleikum fólks í lægri tekjuend-
anum að halda rekstri gangandi og
halda eigin húsnæði,“ segir Stefán.
„Þeir sem byggja til að leigja út
virðast sumir hverjir taumlausir í
gróðasókn sinni. Þetta er starfsemi
sem gengur út á að ganga inn að
beini á lágtekjufólki,“ segir hann.
Vaxandi örvænting
„Ég finn að það gætir meiri örvænt-
ingar hjá þeim sem sækja til okkar
núna,“ sagði Vilborg Oddsdóttir
félagsráðgjafi sem hefur umsjón
með innanlandsstarfi Hjálparstarfs
kirkjunnar.
Hún segir fordæmalaust að ein-
stæðingar greiði 350.000 krónur í
húsaleigu.
„Það eru tölur sem við höfum
aldrei séð fyrr.“
Vilborg segir að fólk sem leiti
til kirkjunnar búi stundum í hús-
næði sem sé skaðlegt vegna raka og
myglu. Hún hvetur fólk til að sækja
um leiguhúsnæði í gegnum eigið
stéttarfélag og bendir á að kirkjan
hjálpi fólki við slíkar umsóknir.
„Eina von sumra er að komast í
öruggt og ódýrt húsnæði.“
Að sögn Vilborgar virðast vaxandi
merki um að fólk sofi í bíl vegna hús-
næðiseklu. Þar sé um að ræða bæði
karla og konur, innfædda Íslendinga
sem aðra. „Ég hef hitt fólk sem segist
velja að gista í hjólhýsi en það vill
enginn gista í bílnum sínum.“
Þessi hópur leitar sérstaklega inn
í hlýju á daginn, gjarnan í opinberu
húsnæði svo sem á bókasöfn eða í
sundlaugar auk verslunarhúsnæðis.
Sakar ráðherra um óheiðarleika
Kristrún Frostadóttir, formaður
Samfylkingarinnar, hefur kallað eftir
auknum félagslegum stöðugleika hjá
ríkisstjórninni.
„Mér finnst það óheiðarleg fram-
koma hjá fjármálaráðherra að koma
upp í ræðustól á Alþingi og berja sér á
brjóst. Ríkisstjórnin er að helminga
ný fjárframlög til uppbyggingar á
félagslegu húsnæði en hann talar um
úrbætur. Það er talað um 400 óhagn-
aðardrifnar félagslegar íbúðir en allt
árið hefur innviðaráðherra rætt allt
að 1.200 íbúðir í farvatninu,“ segir
Kristrún.
Með orðum sínum vitnar Krist-
rún til svars Bjarna Benediktssonar
á Alþingi í gær við fyrirspurn Ást-
hildar Lóu Þórsdóttur, þingmanns
Flokks fólksins.
Kristrún segir að þingið sé nú að
fara að samþykkja fjárlög þar sem
ekkert nýtt fé fari í húsnæðis- og
vaxtabætur. Viðbætur í húsaleigu-
bætur á miðju ári séu í engum takti
við hækkun síðustu ára, bæturnar
hafi setið óhreyfðar í mörg ár. Óljóst
tal sé um hækkanir eftir áramót en
engar fjárheimildir séu í fjárlaga-
frumvarpinu fyrir slíku.
Öryrkjar í sérstökum vanda
„Þau eru að sigla undir fölsku flaggi,“
segir Kristrún. „Þau hafa líka hafnað
tillögum okkar í Samfylkingunni
um leigubremsu vegna ástandsins.“
Samkvæmt upplýsingum frá
Öryrkjabandalaginu hefur meira en
annar hver öryrki upplifað allt að 50
prósenta hækkun á leigu á undan-
förnum mánuðum, 42 prósent eru
í vanskilum með leiguna og 15 pró-
sent öryrkja hafa misst heimili sitt
vegna hækkunar á húsaleigu.
„Við erum að tala um líf fólks, það
er mjög erfitt ástand meðal leigj-
enda víða, ríkisstjórnin hefur dregið
lappirnar hvað varðar óhagnaðar-
drifið leiguhúsnæði og boltanum er
endalaust varpað á sveitarfélögin,“
segir Kristrún Frostadóttir. n
Þeir sem byggja til að
leigja út virðast sumir
hverjir taumlausir í
gróðasókn sinni.
Stefán Ólafs-
son, prófessor
emeritus
Ég hef hitt fólk sem
segist velja að gista í
hjólhýsi en það vill
enginn gista í bílnum
sínum.
Vilborg Odds-
dóttir, félagsráð-
gjafi
6 Fréttir 9. desember 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐFRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 9. desember 2022 FÖSTUDAGUR