Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.06.1938, Page 43

7. árgangur . 2. ársfjórdungur YAKA
en til þess þarf margt, og ekki sízt
það, að sameinuð séu þau öfl, sem
traustust hafa reynzt í sveita-
menningu fyrri tíma, við nútíðar-
kunnáttu og nútíðarframfarir.
Sú kenning, sem mikið var haldið
að bændum á tímabili, að þeim
væri á engu eins mikil þörf og
auknu lánsfé, hefir ekki reynzt
happasæl. Mörg verk hafa að vísu
verið unnin fyrr en ella, en vegna
verðbreytinga á framleiðsluvör-
um, síhækkandi gjaldabyrði o. fl.
hafa skuldirnar vaxið fjárhags-
getunni yfir höfuð. Þetta, ásamt
ýmsu öðru, hefir lamað bjartsýni
margra sveitanna og stuðlað mjög
að því ástandi, sem nú skapar
mestan vanda, að uppvaxandi
fólkið vill almennt ekki byggja
framtíð sína á því, að stunda
framleiðslustörf, en flytur til
kaupstaðanna. Meðan erlent láhs-
fé og aðrar þesskonar ráðstafanir
miða að því að halda þar uppi
falskri kaupgetu, þá er von að
straumurinn örvist. Öll sú kaup-
geta, sem ekki byggist á mætti
framleiðslunnar, er fölsk og leiðir
til fjárhagslegrar ómenningar. Því
er það, að fátæk þjóð, eins og ís-
lendingar, verður sem allra mest
að byggja á því höfuðboðorði okk-
ar fornu fjármálamenningar, að
framleiða til eigin þarfa. Þá má
og minnast þess, að landaura
reikningurinn gamli hafði í sér
fólgið mikið menningargildi nú-
tíðarmönnum til fyrirmyndar. —
Hann tryggði, á heilbrigðan hátt,
samræmi í framleiðslu og vinnu,
en það er eitt allra mikilsverðasta
atriði heilbrigðrar fjármálastefnu.
Þörfin á að skera burtu þá mein-
semd, sem á því sviði sýkir allt
okkar fjármálalíf, er ákaflega að-
kallandi. Þar sannast þó, eins og
víðar, sú regla, að hægra er að
halda líkamanum heilbrigðum
með hollu líferni, en lækna sjúk-
dómana, þegar þeir eru komnir í
algleyming.
Aðstaða sveita og kaupstaða er
næsta ólík og ber margt til. í
kaupstöðum og við sjó er oft fljót-
tekinn stundargróði en venjulega
minna öryggi og meiri hætta á
kröfufrekju og nautnagirni, sem
getur fyrr en varir þurrkað stund-
argróðann út. í sveitum er þess
naumast að vænta, að styrkurinn
liggi í fljótteknum gróða eða mik-
illi framleiðslu verðhárrar út-
flutningsvöru, en hitt er víst, að
ef ræktunarmenning sveitanna
kemst á það stig, sem þekking
nútímans gefur færi til, þá er þar
undra örugg trygging fyrir því, að
hægt sé að framleiða til eigin
þarfa að langmestu leyti — og í
því liggur framtíðarstyrkur okkar
sveitalífs.
Annað, sem hefir meiri þýðingu
en flestir gera sér grein fyrir, er
sú gagnólíka menningaraðstaða,
sem kunn er í atvinnuháttum
sveita og kaupstaða. Sú regla, er
heldur færist í vöxt í kaupstöðum,
121