Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.06.1938, Síða 65

1. drgangur . 2. ársfjórðungur VAKA
þá virðingu, sem aðeins er á færi her-
manns að sýna andstæðingi sínum ...
Án ykkar væri ég ekki kominn það, sem
ég nú er kominn.... Okkar barátta hefir
í raun réttri aðeins verið barátta milli
trúarbragða.... við eigum margt sam-
eiginlegt. Hvaða þjóðir eiga hærri hug-
sjónir i sambandi við trú sína en íbúar
Spánar og Marokkó? Og hvaða þjóðir
hafa reynzt hugsjónunum trúrri en ein-
mitt þessar? Enn á ný heyja þær bar-
áttu fyrir trú sinni, enn einu sinni
heyjum vér heilagt stríð. Að þessu sinni
berjumst vér hlið við hlið, af því að vér
eigum sameiginlega fjandmenn: Hina
vantrúuðu, rauðu fjandmenn hins sanna
guðs.“
Á þessi orð, og önnur þeim lík, hlusta
Márarnir af orðlausum fjálgleik. Að
ræðunni lokinni hylla þeir Franco sem
verjanda trúarinnar og verkfæri í hendi
Allah, og láta skrá sig unnvörpum til
herþjónustu í liði hans. Á þennan eina
hátt og engan annan, hefði verið hægt
að vinna Márana til fylgis við spánskan
mann og spánskan málstað. í þessu sýndi
Franco stjórnvizku, sem kænustu stjórn-
málamenn mega öfunda hann af, og
þetta er leyndarmálið um fylgispekt
Máranna við uppreisnarmanninn Franco.
Komizt hefir á kreik orðrómur um
hernaðarlegt samsæri í Burgos, aðseturs-
stað Francos hershöfðingja. Tilgangur-
inn hefir verið talinn sá, að ljósta upp
um hernaðarlegar fyrirætlanir Francos
og hershöfðingja hans.
Þeim, sem kunnugir eru ástandinu bak
við hina „hvítu" herlínu á Spáni, koma
þessar fregnir ekki á óvart. Allt frá því,
er Franco hóf uppreisn sína og til þessa
dags, hefir hann orðið að heyja baráttu
sína á þrennan hátt: Gegn hermönnum
og sjálfboðaliðum lýðveldisstjórnarinnar,
gegn sífelldum klofningi í hópi Spán-
verjanna, sem fylgja honum, og gegn
leynilegum óvinum, sem andstæðingum
hans hefir tekizt að lauma inn í raðir
hans eigin manna. Góðar heimildir eru
fyrir þvl, að þessum andstæðingum hefir
tekizt að vinna ýmiskonar skemmdar-
verk, sem valdið hafa Franco óbætanlegu
tjóni. Eyðilögð hafa verið skjöl, sem
valdið hafa miklum erfiðleikum við
skipulagningu á ríki Francos, auk fjár-
hagslegs tjóns, ungum og óreyndum em-
bættismönnum hans gert erfitt fyrir á
ýmsan hátt o. s. frv. En fregnir af öllum
atburðum sem þessum fara mjög lágt.
Þeirra er sjaldan getið í fréttaskeytum
blaðanna og Franco reynir að bæla
niður allan orðróm um þessa hluti.
Óeining meðal fylgismanna Franco er
allmjög áberandi, eins og drepið var á
hér að framan. Hann styðst ekki við
einn flokk heldur ýmis flokksbrot og
hagsmunahópa.. Af þeim má fyrst og
fremst nefna leifar konungssinnanna
spönsku og hinn svokallaða „Falange"-
flokk, facistiska hreyfingu, sem þó er
stórum mun meira „vinstri" sinnuð en
t. d. ítalski facisminn. — Milli þessara
aðila eiga sér stað sífelld átök, og veltur
á ýmsu um, hvorum betur má, en þó
virðist sem „Falange“-mönnum hafi
yfirleitt veitt betur.
En það leikur ekki á tveim tungum,
að þótt Franco takist að sigra á Spáni
með hjálp Mussolinis og Hitlers, þá veit-
ist honum ekki létt að byggja upp ríki
sitt. Og þeir erfiðleikar verða bæði af
völdum fylgismanna hans og andstæð-
inga.
Sniðng skáltlsaga
yrir nokkru síðan kom út skáldsaga
í Rússlandi, sem nefndist Falskir
demantar. Höfundurinn var rússnesk
kona, A. J. Voinova að nafni. — Bók
þessi vakti mikla athygli í Rússlandi,
þegar hún kom út. Margur almennur
lesandi brosti í laumi, þegar hann hafði
lesið hana, en yfirvöldin vöknuðu upp
við vondan draum. Við nánari athugun
kom sem sé í ljós, að saga þessi var ekki
eins „meinlaus" og ritskoðun ríkisins
hafði virzt í fyrstu. Auk þess að vera vel
skrifuð og skemmtileg aflestrar, fólst í
henni sárbitur ádeila á þjóðfélagshætti
143