Rit Mógilsár - 2022, Síða 33

Rit Mógilsár 33
Bæjarstaður Kvísker Steinadalur –
Tíu ára samanburður á birkikvæmum frá SA-landi
Bjarni Diðrik Sigurðsson og Barbara Stanzeit
bjarni@lbhi.is
Útdráttur
Rannsókn sem ber saman kvæmamun á birki ætt-
uðu frá Bæjarstað, Kvískerjum og Steinadal í sveitar-
félaginu Hornafirði var gróðursett fyrir miðju út-
breiðslu svæðinu á Hofsnesi í Öræfum. Þetta var gert
til að kanna hvort marktækur munur væri á aðlögun
þessara þriggja birkikvæma ef þau væru ræktuð
fyrir miðri sveit þar sem umhverfisaðstæður eru um
margt öðruvísi en gerist þar sem skógarleifarnar er
að finna. Niður stöðurnar eftir fyrstu 10 árin eru að
eng inn mark tækur munur hefur verið á lifun eða
vexti þessara þriggja kvæma á Hofs nesi. Eina mæli-
breytan sem er marktækt ólík milli kvæma er fjöldi
stofna, en bæjarstaðarbirkið hefur að jafnaði færri
stofna en hin tvö kvæmin. Aðlögun þessara þriggja
birkikvæma virðist vera mjög svipuð, en lengri tíma
þarf til að skera úr um hvort munur reynist á vaxtar-
lagi þeirra.
Inngangur
Kvæmið Bæjarstaðarskógur hefur verið algjörlega
ríkjandi sem vel aðlagaður efniviður til trjá- og
skógræktar birkis (Betula pubescens) um allt land
síðustu 70 árin (Sigurður Blöndal, 2001; Erfðanefnd
landbúnaðarins, 2009).
Í samanburðarrannsókn á íslenskum birkikvæmum
á vegum Mógilsár (Rarik-tilrauninni) sem hófst 1998
voru um 45 mis munandi kvæmi af birki gróðursett
saman á átta stöðum á landinu (Sigurður Blöndal,
2001). Einn af þessum stöðum var Fagurhóls mýri
í Öræf um, sem þrátt fyrir að vera í sömu sveit og
Bæjar staðar skógur er með talsvert ólíkt veðurfar.
Úttekt sem fram fór á Rarik-tilrauninni 2008 sýndi að
það kvæmi sem stóð sig best á Fagurhólsmýri var
birki ættað úr næstu sveit, úr Steinadal í Suðursveit,
nefnt steinadalsbirki, á meðan bæjarstaðarbirki var í
fimmta sæti í lifun en svipað í hæðarvexti. Það vakti
jafnframt mikla athygli að steinadalsbirki var á meðal
bestu kvæma á flestum tilraunastöðum um allt land.
Í síðustu úttekt á Rarik-tilrauninni sem kynnt var á
Fagráðstefnu skógræktar 2022, var steinadalsbirkið
enn með langbestu lifunina á Fagurhólsmýri (Brynjar
Skúlason & Brynja Hrafnkelsdóttir, 2022). Því vaknaði
spurning hjá höfundum um hversu mik ill munur
væri á mismunandi birkikvæmum af þessu tiltölu-
lega litla svæði á SA-landi. Mitt á milli Bæjarstaðar
í Skaftafelli og Steinadals í Suðursveit er staður sem
einnig er vaxinn er birkiskógaleifum. Það er Kvísker
í Öræfum.
1. mynd. Söfnunarstaðir birkifræs í Bæjarstað, Kvískerjum og Steinadal og tilraunastaðurinn á Hofsnesi í Öræfum.