Fréttablaðið - 27.01.2023, Blaðsíða 26

Bozzini kvartettinn kom fram á opnunartónleikum Myrkra músíkdaga í
Norðurljósum í Hörpu. Mynd/Aðsend
TónlisT
Myrkir músíkdagar
Verk eftir Cassöndru Miller, Tanyu
Tagaq og Önnu Þorvaldsdóttur
Bozzini kvartettinn lék
norðurljós í Hörpu
Jónas Sen
Kona nokkur meðal áheyrenda
rétt fyrir tónleika í Norðurljósum
á þriðjudagskvöldið spurði mig:
„Hvað erum við að fara að hlusta
á?“ Ég yppti bara öxlum. Þetta voru
upphafstónleikar Myrkra músík-
daga. Eins og venjulega samanstóð
efnisskráin af óþekktum verkum
eftir samtímatónskáld, að þessu
sinni erlendum að meirihluta. Hið
furðulega var ekki það, heldur að
engin tónleikaskrá fylgdi herleg-
heitunum. Maður gat ekkert lesið
um fyrirhugaðar tónsmíðar, sem
þó hefði verið einstaklega gagnlegt
í ljósi aðstæðna. Tónleikaskráin er
oft mikilvægur hluti af upplifuninni.
Á heimasíðu Myrkra músíkdaga
var hægt að fræðast um heiti verk-
anna á efnisskránni, auk þess sem
lesa mátti um flytjandann – að vísu
á ensku – sem var Bozzini kvartett-
inn. Hann virðist eiga uppruna sinn
í Kanada og einbeitir sér að tilrauna-
kenndri tónlist. Fyrir það hefur
hann fengið margar viðurkenningar.
Hægur fuglasöngur
Fyrsta atriði tónleikanna var
Warblework eftir Cassöndru Miller.
Innblástur tónskáldsins var fugla-
söngur sem hægt hafði verið á.
Það var frekar þunnur þrettándi.
Tónmálið var framandi, mjög við-
kvæmt með alls konar fíngerðum
blæbrigðum. Þau voru ekki sérlega
vel útfærð af fjórmenningunum,
sem ef til vill voru ekki almennilega
komnir í gang.
Samspilið var nokkuð hrjúft og
alls konar einleiksstrófur voru á
tíðum býsna klunnalega leiknar.
Framvindan í tónlistinni var lítt
spennandi, fátt gerðist í henni. Hún
virtist aðallega samanstanda af kyrr-
stöðu þar sem undarlegar laglínur
og hendingar fóru í hringi. Heildar-
myndin var óneitanlega klén, hálf-
gerð kulnun satt best að segja.
Manísk og grípandi
Næst á dagskrá var Sivunittinni eftir
Tanyu Tagaq, en það ku þýða „þeir
sem tilheyra framtíðinni“ á ein-
hverju óþekktu tungumáli. Lítinn
annan fróðleik var að finna á netinu
um tónsmíðina, en ánægjulegt er að
geta þess að hún kom miklu betur út
en hin fyrri.
Stemningin var þráhyggjukennd,
ýmist manísk eða innhverf og íhug-
ul. Framvindan var spennuþrungin
og markviss, hápunktar glæsilegir og
grípandi. Flutningurinn hér var tals-
vert betri; kannski fannst hljóðfæra-
leikurunum tónlistin skemmtilegri.
Mun meiri áfergja var í túlkuninni,
meiri innlifun og einbeiting.
Flæði og sundrung
Síðast á dagskránni var Enigma eftir
Önnu Þorvaldsdóttur, sem var frum-
flutt á Listahátíð í Reykjavík fyrir
nokkru. Tónlistin var afar dökk,
einkenndist ýmist af flæði og sundr-
ungu, og djúpri undiröldu sem virtist
alsett skuggum á sífelldri hreyfingu.
Þetta var nokkuð framandi í byrjun,
og kannski ekki svo sjarmerandi. En
síðan greip seiðurinn og maður ein-
hvern veginn sökk ofan í trans sem
erfitt var að slíta sig úr. Ómurinn af
honum lifði lengi í huganum eftir
tónleikana.
Bozzini kvartettinn lék verkið vel,
túlkunin var lifandi og samspilið
nákvæmt. Stígandin í flutningnum
stigmagnaðist eftir því sem á leið og
margir æsandi hápunktar voru til-
komumiklir. Þetta var svo sannar-
lega flott. n
niðursTaða: Áhugaverðir tón­
leikar, en misgóðir.
Skuggar á sífelldri hreyfingu
Tékknesku sýningarstjór-
arnir Tereza Jindrová og Eva
B. Riebová sameina ólíka
menningar heima og ólíkar
þekkingaraðferðir á sýning-
unni Brot af annars konar
þekkingu í Nýlistasafninu.
Sýningin Brot af annars konar þekk-
ingu var opnuð í Nýlistasafninu í
gær en um er að ræða samsýningu
á verkum tékkneskra og íslenskra
listamanna í sýningarstjórn Terezu
Jindrová og Evu B. Riebová í sam-
starfi við List án landamæra. Sýn-
ingin er lokaafurð listræna rann-
sóknarverkefnisins Annars konar
þekking sem Tereza og Eva hafa
staðið að undanfarin þrjú ár og
samanstendur af völdum verkum úr
tíu sýningum sem settar voru upp í
galleríinu MeetFactory í Prag.
Eva: „Verkefnið hófst þegar
Tereza hóf störf með mér sem sýn-
ingarstjóri í MeetFactory galleríinu.
Við ákváðum að hafa eitt heildar-
þema sem myndi hjálpa okkur að
leiða dramatúrgíuna í sýningar-
salnum. Þemað sem við völdum er
Annars konar þekking og á þremur
árum settum við upp tíu sýningar
innan þess þema.“
Tereza: „Við höfðum áhuga á
eðli þekkingar og rökhugsunar. Við
erum alin upp í evrópskri nútíma-
menningu þar sem maður gengur
í skóla þar sem maður lærir stað-
reyndir og er kennt að það sé gott
að vera rökhugsandi manneskja. Að
það sé mannlegt eðli að vera skyn-
samur og nota rökhugsun. Það sem
við höfum áhuga á er að skoða bak
við þetta og finna lærdóm og þekk-
ingaraðferðir sem byggjast á ólíkum
sjónarmiðum og aðferðum en stað-
reyndum og vísindum.“
Vilja ekki dæma rökhugsun
Að sögn Evu og Terezu var markmið
verkefnisins Annars konar þekking
að sækja í aðra möguleika en skyn-
semistrúna sem hefur ráðið ríkjum
í nútímamenningu Evrópubúa
undanfarna áratugi og aldir.
Tereza: „Þemun sem við rann-
sökum og könnuðum í gegnum
þessar tíu sýningar í röðinni voru
til dæmis líkaminn sem uppspretta
reynslu og þekkingar, skilningarvit-
in eru til dæmis uppspretta beinna
upplifana, ævintýri og ferðalög á
afskekktar slóðir, andleg málefni og
trúarbrögð, breytt ástand vitundar
og margt f leira. Ein undantekning
sem við vinnum með er gervigreind.
Við buðum hópi af gesta-sýningar-
stjórum að taka þátt í þessari til-
teknu sýningu af því við Eva erum
ekki sérfræðingar á þessu sviði.
Gervigreind er auðvitað eins konar
öfga-rökhugsun og að vissu leyti
ómanneskjuleg.“
Eva tekur þó fram að mark-
mið verkefnisins hafi ekki verið
að afneita rökhugsun.
Eva: „Við vildum ekki dæma rök-
hugsun úr leik eða vísindin sem
tengjast henni heldur frekar kanna
önnur svið og setja þau á sama stall.
Í textanum okkar kemur fram að
rökhugsun er eitthvað sem helst
gjarnan í hendur við kúgun á borð
við feðraveldið, nýlendustefnu,
neysluhyggju og fleira. Við erum að
leggja fram femíníska og félagslega
heimssýn í von um að það muni á
einhvern hátt þenjast út fyrir veggi
gallerísins.“
Spenntar að sjá viðbrögðin
Spurð um hvernig það hafi komið til
að þær ákváðu að koma með verk-
efnið til Íslands segir Tereza að þær
Eva hafi sótt um styrk úr Uppbygg-
ingarsjóði EES sem er fjármagnaður
af Íslandi, Noregi og Liechtenstein
og þegar þær hafi verið að leita sér
að samstarfsaðilum hér á landi hafi
þær komist í kynni við List án landa-
mæra.
Tereza: „Við erum mjög spenntar
að sjá hver viðbrögðin verða frá
heimamönnum. Sýningin saman-
stendur af tveimur lögum. Eitt er að
við erum að sýna verk tékkneskra
listamanna með verkum íslenskra
List handan
rökhugsunar
Tereza Jindr­
ová og Eva B.
Riebová ásamt
dóttur Terezu
sem var einkar
hrifin af lista­
verkunum á
sýningunni.
FréttAblAðið/
Anton brink
Sýningin Brot
af annars konar
þekkingu er
lokaafurð rann­
sóknarverkefnis
sem Tereza og
Eva hafa staðið
að samanstend­
ur af völdum
verkum úr tíu
sýningum sem
settar voru upp í
galleríinu Meet­
Factory í Prag.
Þorvaldur S.
Helgason
tsh
@frettabladid.is
listamanna. Það var okkur ekki
aðeins mikilvægt að koma með
utanaðkomandi raddir heldur
vildum við líka eiga í samtali við
íslenska listamenn búsetta í Reykja-
vík. Mér finnst það dýrmætt að lista-
menn frá þessum tveimur löndum
séu að mætast hér. Síðan höfum við
líka mikinn áhuga á því hvernig
áhorfendur muni skynja þemað sem
brot af annars konar þekkingu.“
Ánægðar með samstarfið
Tereza bætir því við að augljóslega
hafi þær Eva aðeins getað sýnt brot
af listaverkunum sem sýnd hafa
verið á vegum verkefnisins Annars
konar þekking en hún hvetur þó
áhorfendur til að kynna sér verk-
efnið nánar auk þess sem vegleg
sýningarskrá verður gefin út á bók
á næstu vikum.
Eva: „Við erum meðvitaðar um
að sýningin er mjög samþjöppuð
og umfangsmikil og ég er mjög for-
vitin um hvort boðskapurinn muni
skila sér. Ef hann gerir það ekki þá er
ég samt sannfærð um að við höfum
sýnt ýmis mjög sterk sjálfstæð verk.
Þannig að jafnvel þótt það sé stiklað
á stóru af mestmegnis tékkneskum
listamönnum sem hafa aldrei sýnt
áður á Íslandi þá held ég að þetta sé
góð sýning til að gefa áhorfendum
forsmekk af verkefninu.“
Tereza: „Við viljum líka ítreka að
við erum mjög ánægðar með sam-
starfið við íslensku listamennina og
listamennina sem tengjast List án
landamæra. Það var mjög gefandi
fyrir okkur að fá tækifæri til þess
að kynnast íslenskri list og því sem
íslenskir listamenn eru að fást við.“
Listamennirnir sem taka þátt í
sýningunni eru Adéla Součková,
Aleksandra Vajd, Anetta Mona
Chişa, Claire Paugam, David Escal-
ona, Eva Koťátková, Guðjón Gísli
Kristinsson, Guðrún Bergsdóttir,
Juliana Höschlová, Julie Béna, Marie
Lukáčová, Michael Nosek, Rósa
Gísladóttir, ScreenSaverGallery,
Sindri Ploder, Tomáš Javůre og Vla-
dimír Turner. n
22 menning FRÉTTABLAÐIÐ 27. jAnúAR 2023
FÖSTUDAgUR