Fréttablaðið - 10.02.2023, Qupperneq 8

Það er
engin
tilviljun að
við erum
nánast
endalaust
nú að sjá
storma
sem gera
mikinn
usla.
Halldór Björns-
son, Veður-
stofunni
Fáar þjóðir ef ein-
hverjar eiga meira
undir því en Íslend-
ingar að mannkynið
geri sér grein fyrir hætt-
unni sem fylgir auk-
inni súrnun hafanna.
Halldór Þorgeirs-
son, formaður
Loftslagsráðs
Vísindamenn segja að
heimurinn hafi misst af tæki-
færinu til að hamla gegn því
að hlýnun jarðar fari yfir 1,5
gráður. Fá lönd eru eins útsett
og Ísland fyrir breytingunum
vegna súrnunar sjávar sem
ógnar fiskimiðum. Spáð er að
hættuviðmiði verið náð eftir
aðeins átta ár, árið 2031.
Markmið Parísarsamkomulagsins
um að halda hlýnun loftslags undir
1,5 gráðum mun að óbreyttu ekki
nást samkvæmt rannsóknarskýrslu
100 vísindamanna við Háskólann í
Hamborg.
Í fréttum erlendra fjölmiðla um
skýrslu vísindamannanna hefur
verið staðhæft að heimurinn hafi
misst af tækifærinu til að halda
hlýnun jarðar innan við 1,5 gráður.
Halldór Þorgeirsson, formaður
Loftslagsráðs, sem var um langt
árabil yfirmaður hjá Loftslagssamn-
ingi Sameinuðu þjóðanna og vann
meðal annars að Parísarsamkomu-
laginu, segir að yfirlýsingin marki
ákveðin tímamót.
„Aðgerðaleysi okkar hefur leitt til
þess að við erum komin mjög langt
inn á hættusvæðið. Vísindamenn
eru yfirleitt varkárir, það er ríkara
í lífi vísindamanna að draga úr en
ýkja, þannig að þessi yfirlýsing vís-
indamannanna í Hamborg er mjög
merk og mikilvæg,“ segir Halldór.
Ísland ofurviðkvæmt
Halldór segir að ef einhver hafi efast
um að mikil alvara sé á ferðum þurfi
ekki frekar vitnanna við. Áfram-
haldandi notkun á kolum, olíu og
jarðgasi muni hafa alvarlegar afleið-
ingar. Ástandið sé ekki síst grafalvar-
legt fyrir Íslendinga, þar sem fá lönd
séu útsettari fyrir röskun á hitastigi.
Þar vegi hæst súrnun sjávar sem
haldist í hendur við hækkandi hita-
stig. Áhrif á fiskimiðin gætu orðið
verulega neikvæð í framtíðinni.
„Það er mikið stökk frá bráðnun
jökla yfir í súrnun sjávar,“ segir Hall-
dór. „En fáar þjóðir ef einhverjar
eiga meira undir því en Íslendingar
að mannkynið geri sér grein fyrir
hættunni sem fylgir aukinni súrnun
hafanna.“
Hlýnun jarðar á krítískum punkti eftir átta ár
LOFTSLAGSMÁL
Hrönn Egils-
dóttir, sviðs-
stjóri hjá
Hafrannsókna-
stofnun
Katrín Jakobs-
dóttir, forsætis-
ráðherra
Árni Finnsson,
Náttúruvernd-
arsamtökum
Íslands
Lífæð Íslendinga, sjávarfang, er í óvissu vegna loftslagsbreytinga. Í Grindavík við Stað stendur til að Hafró rannsaki áhrif súrnunar sjávar á loðnu. Sviðsstjóri hjá Hafró segir mjög spennandi spurningu
hvort loðnan, undirstaða þorsksins, muni þrífast í hlýrri og súrari sjó en dæmi eru áður um í veraldarsögunni. Tómas Árnason er hér að störfum á myndinni. Mynd/HiLMAr BrAGi BÁrðArSOn
Halldór segir að Ísland þurfi
„fram í rauðan dauðann“, eins og
hann orðar það, að reyna að standa
vörð um varnarlínuna, eina og
hálfa gráðu. Aðeins ein sviðsmynd
af sex sem IPCC, Alþjóðaráð um
loftslagsmál, hafi sett fram, sýni að
súrnun sjávar geti gengið til baka.
Hlýnun hitastigs sé nú þegar orðin
1,2 gráður.
Átta ár í óvissuna
Spálíkan IPCC gerir ráð fyrir að
hækkun hitastigs um 1,5 gráður
gæti orðið á aðeins átta árum héðan
í frá. Súrnun sjávar hefur eyðandi
áhrif á þörunga, undirstöðu lífríkis
hafanna og varpar óvissu á fram-
gang lykilfiskistofna Íslendinga. Í
vísindaskýrslu Veðurstofunnar um
loftslagsbreytingar frá 2018 segir að
súrnun sjávar sé mikil ógn við lífríki
Norður-Atlantshafsins.
Halldór Björnsson, höfundur
skýrslunnar, segir að skógrækt og
aðgerðir til að nema koltvísýring
til baka úr andrúmsloftinu séu til
skoðunar.
„Hnattrænt séð hefur hlýnað
álíka og ég bjóst við frá þeim tíma
sem ég skrifaði þessa skýrslu,“ segir
Halldór. „En það kemur á óvart hve
mikill losarabragur hefur orðið
síðan á veðri. Það er miklu erfiðara
að sjá fyrir tíðni storma nú en var,
miklu meira er af óveðrum, stormar
eru öðruvísi en þeir voru, það er
engin tilviljun að við erum nánast
endalaust nú að sjá storma sem gera
mikinn usla,“ segir Halldór.
Hafró sýrir loðnu
Hrönn Egilsdóttir, sviðsstjóri
umhver f issv iðs hjá Haf rann-
sóknastofnun, segir að áhrif súrn-
unar sjávar séu óljós, óvissa sé um
hvort fiskar geti aðlagast breyttu
umhverfi.
„Vandinn er að við þekkjum áhrif
hlýnunar ágætlega en ekki afleið-
ingar af súrnun sjávar,“ segir Hrönn.
Íslensk útgerðarfélög hafi að
nokkru leyti tekið mið af breyttu
hitastigi sjávar en Hrönn segir að
frekari rannsóknir þurfi um sam-
spil hlýnandi sjávar og aukinnar
súrnunar. Í þeim tilgangi er verið
að reisa rannsóknarstöð í Grinda-
vík þar sem segja má að loðna
verði súrsuð í hlýjum sjó. Ef loðnan
þolir ekki breytingarnar er fæðu-
öflun þorsks í hættu, einnar helstu
undirstöðu íslensks efnahagslífs.
„Það eru ákveðin teikn á lofti um
að við þurfum að taka þessi mál
mjög alvarlega,“ segir Hrönn.
Gagnrýnir stjórnvöld
Árni Finnsson, formaður Náttúru-
verndarsamtaka Íslands, segir graf-
alvarlegt fyrir efnahag Íslendinga
ef hlýnunin fari yfir eina og hálfa
gráðu.
„Framt íðarhor f u r nar verða
slæmar, einkum hvað varðar fisk-
veiðarnar. Þetta markmið með eina
og hálfa gráðu er því mjög mikilvægt
fyrir Ísland,“ segir hann.
Árni gagnrýnir íslensk stjórnvöld
og segir þau ekki standa sig sem
skyldi í að hamla gegn losun hér
á landi. Koma þyrfti á úreldingar-
gjaldi til að losna við gamla dísil-
bíla af götum og vegum. Ekki fari
að öllu leyti saman hljóð og mynd
hjá ríkisstjórninni sem stæri sig af
markmiðum á sama tíma og beinar
aðgerðir skorti.
Áhrif á atvinnu skoðuð
Katrín Jakobsdóttir, forsætisráð-
herra og formaður VG, segir að hraði
og þungi viðbragða Íslands gegn
loftslagsvánni hafi margfaldast í
tíð ríkisstjórnarinnar.
„Raunar svo mikið að á síðasta
kjörtímabili áttfölduðum við fram-
lög til loftslagsmála,“ segir Katrín.
Í Fréttablaðinu í gær var fjallað
um  bréf Katrínar til Evrópusam-
bandsins um  að Ísland  sleppi
við  íþyngjandi  losunarskatt sem
ESB hyggst koma á  vegna milli-
landaflugs.
„Við höfum sett fram og upp-
fært í tvígang sjálfstæð markmið
Íslands um 55 prósenta  samdrátt
á losun fyrir 2030 og höfum gengið
svo langt að lögfesta markmið um
kolefnishlutleysi eigi síðar en 2040,“
segir Katrín.
Um súrnun sjávar vill Katrín ekki
segja annað en að vinna stjórnvalda
og atvinnulífs standi yfir um sam-
drátt í losun og hvaða aðgerðir þurfi
til að ná þeim markmiðum.
„Ég held að við munum aldrei sjá
algjört hrun í sjónum, en loðnan er
gríðarlega mikilvæg tegund, lykil-
fæða fyrir þorskinn og uppspretta
orku,“ segir Hrönn Egilsdóttir hjá
Hafró. n
Björn
Þorláksson
bth
@frettabladid.is
8 fréttir FRÉTTABLAÐIÐ 10. FeBRúAR 2023
fÖStUDAGUr