Fréttablaðið - 18.02.2023, Blaðsíða 20

Markaðsöflin vinna gegn heilbrigði barna
Vísindaritið The Lancet
birti í byrjun febrúar þriggja
greina úttekt á markvissum
aðgerðum þurrmjólkur-
framleiðenda til að sporna
gegn brjóstagjöf og sannfæra
nýbakaða foreldra um að
þurrmjólk sé hin fullkomna
næring fyrir barnið þeirra.
Rannsóknir hafa sý nt
fram á heilsufarslegan
ávinning brjóstagjafar
fyrir bæði mæður og
börn, en þrátt fyrir þá
vitneskju sýna tölur Alþjóðaheil-
brigðisstofnunar að minna en 50
prósent barna fá að njóta móður-
mjólkur.
Samkvæmt greinaröðinni hafa
þurrmjólkurframleiðendur sér-
hannað markaðsaðgerðir til
að kynda undir ótta
n ý b a k a ð r a
f or eld r a ,
og þannig skapað milljarða doll-
ara iðnað úr næringu ung- og smá-
barna, iðnað sem skapar þeim 55
milljarða dollara í tekjur ár hvert.
Í greinunum er farið í saumana á
því hvernig fyrirtækin hafa notað
markvissar og skilvirkar aðferðir til
að ná til foreldra, heilbrigðisstarfs-
fólks og yfirvalda.
Ungbörn undir 12 mánaða aldri
og börn frá 12 til 36 mánaða aldri
eru líklegust til að lifa, stækka og
þroskast eðlilega með því að fá
brjóstamjólk sem næringu, bæði
vegna hins kraftmikla og gagn-
virka eðlis brjóstagjafar og hinna
einstöku eiginleika brjóstamjólkur.
Brjóstagjöf stuðlar að heilbrigð-
um þroska heila og er mikilvæg
til að sporna gegn vannæringu,
smitsjúkdómum og dánartíðni.
Eins hefur verið sýnt fram á að
brjóstagjöf minnkar líkur á offitu
og krónískum sjúkdómum síðar
á ævinni, jafnt í lágtekju- sem
hátekjulöndum.
Brjóstagjöf hefur einnig marga
kosti fyrir móður. Þegar barn er
á brjósti losnar um hormóna hjá
móður sem koma í veg fyrir egglos
og stuðla þannig að því að lengra
verði á milli barna. Brjóstagjöf
stuðlar líka að vörn gegn krónísk-
um sjúkdómum, svo sem krabba-
meini í brjóstum og eggjastokk-
um, sykursýki 2 og hjarta- og
æðasjúkdómum.
Hundruð milljarða tap
Þessi jákvæðu áhrif brjósta-
gjafar fyrir móður, barn,
fjölskylduna í heild og sam-
félagið allt eru viðvarandi út
æviskeiðið og skapa mikinn
efnahagslegan ávinning.
Áætlað er að 341,3 millj-
arðar Bandaríkjadala tapist
á heimsvísu á hverju ári vegna
óinnleysts ávinnings af brjósta-
gjöf fyrir heilsu og þroska vegna
ófullnægjandi fjárfestingar í
vernd, kynningu og stuðningi
við brjóstagjöf.
A lþjóða hei lbr igðisstof nu n
mælir með því að þegar aðstæður
leyfi séu börn eingöngu á brjósti
fyrstu sex mánuði ævi sinnar,
þá séu börn kynnt fyrir fæðu en
brjóstagjöf sé þó haldið áfram
minnst fyrstu tvö árin.
Þrátt fyrir þessi tilmæli upplifa
mæður um allan heim, sem geta
og vilja hafa börn sín á brjósti,
hindranir á fjölmörgum sviðum.
Hindranirnar tengjast kynjamis-
rétti, skaðlegum menningarlegum
viðmiðum í tengslum við næringu
ungbarna, tekjuaukningu og þétt-
býlismyndun, markaðsaðferðum
fyrirtækja, pólitískri stefnu sem
veikir umræðuna um brjóstagjöf og
vinnumörkuðum sem endurspegla
kynjamisrétti auk lélegrar heil-
brigðisþjónustu sem heldur áfram
að grafa undan brjóstagjöf.
Mikilvæg en á erfitt uppdráttar
Í greininni „Breastfeeding: crucially
important, but increasingly chal-
lenged in a market-driven world“
sem gæti útlagst: Brjóstajöf: afar
mikilvæg en sífellt erfiðari í mark-
aðsdrifnum heimi, má finna eftir-
farandi lykilatriði.
n Þurrmjólkurformúlur geta ekki
líkt eftir eðli brjóstamjólkur né
þeim mannlegu samskiptum
sem verða milli móður og barns
meðan á brjóstagjöf stendur.
Einstakir og óviðjafnanlegir
eiginleikar brjóstagjafar stuðla
bæði að heilsu og þroska barns
til skemmri og lengri tíma.
n Aðeins helmingur nýfæddra
barna eru lögð á brjóst á fyrstu
klukkustund lífs síns, og um
þriðjungur barna í lág- og
meðaltekjulöndum fá eins
konar formjólkurfóður sem er
aðallega vatn og dýramjólk,
áður en þau eru lögð á brjóst
móður. Þetta formjólkurfóður
er sterklega tengt við seinkun
upphafs brjóstagjafar.
n Algeng hegðun ungbarna á
meðan þau venjast lífi utan
móðurkviðar, eins og grátur,
óróleiki og stuttar svefnlotur
á nóttu, er oft misskilin sem
merki um fæðuvandamál.
Markaðsaðferðir þurrmjólkur-
framleiðenda ýta undir og auka
á þessar ranghugmyndir með
órökstuddum fullyrðingum um
að þurrmjólk geti bætt þessa
hegðun.
n Nærri helmingur mæðra á
heimsvísu segja ástæðu þess
að þær kynntu börn sín fyrir
þurrmjólk fyrstu mánuðina og
hættu of snemma með þau
á brjósti, vera að þær fram-
leiddu ekki næga mjólk. En
slíkum vanda er oftast hægt að
mæta og leysa með viðeigandi
stuðningi.
n Þörf er á frekari fræðslu fyrir
heilbrigðisstarfsmenn, fjöl-
skyldur og almenning til að
upplýsa um eðlilegan þroska
ungbarna, þar á meðal grát-
mynstur og stuttan nætur-
svefntíma, til að koma í veg fyrir
óþarfa notkun þurrmjólkur og
að mæður hætti brjóstagjöf of
snemma. Brjóstagjöf er ekki
aðeins á ábyrgð móðurinnar.
Rannsóknir hafa sýnt að með
sameiginlegri samfélagslegri
nálgun næst bestur árangur.
Fleiri fá þurrmjólk en áður
Í greininni „Marketing of commerci-
al milk formula: a system to capture
parents, communities, science and
policy,“ eða Markaðssetning þurr-
mjólkur til að fanga foreldra, sam-
félög, vísindi og opinbera stefnu, má
finna eftirfarandi lykilatriði.
n Markaðssetning þurrmjólkur til
notkunar fyrstu þrjú árin hefur
haft neikvæð áhrif á næringu
ungbarna. Sala þurrmjólkur
nálgast 55 milljarða Bandaríkja-
dala árlega. Nú til dags fá fleiri
ungbörn unna þurrmjólk en
nokkurn tíma fyrr.
n Markaðssetning þurrmjólkur er
margþætt, öflugt og úthugsað
kerfi sem skapar eftirspurn og
sölu vara á kostnað heilsu og
réttinda fjölskyldna, kvenna og
barna. Stafrænir vettvangar og
notkun gagna fyrir sérsniðna
og markvissa markaðssetningu
hefur aukið umfang og áhrif
þessa kerfis verulega.
n Með markaðssetningu ofurein-
falda þurrmjólkurframleiðendur
uppeldisáskoranir í röð vanda-
mála og þarfa sem hægt væri að
leysa með ákveðnum vörum. Til
þess hagnýta þeir tilfinningar,
væntingar og vísindalegar upp-
lýsingar með það að markmiði
að endurmóta viðmið einstakl-
inga, samfélagsins og læknis-
fræðinnar.
n Markaðssetning þurrmjólkur
beinist að heilbrigðisstarfsfólki
og vísindastofnunum með fjár-
hagslegum stuðningi, vísindum
studdum af fyrirtækjum og
læknavæðingu næringar ung-
barna. Hagsmunaárekstrar ógna
heilindum og hlutleysi heil-
brigðisstarfsfólks.
n Sífellt er brotið gegn alþjóð-
legum reglum um markaðssetn-
ingu vara sem koma eiga í stað
brjóstamjólkur. Reglurnar lýsa
sameiginlegum vilja Alþjóða-
heilbrigðisþingsins (WHA) og
brjóta þurrmjólkurframleið-
endur meðvitað og reglulega
gegn þeim.
n Ríkisstjórnum ber skylda til að
tryggja aðgengi þegna sinna að
hlutlausum upplýsingum varð-
andi næringu ung- og smábarna
og virkja reglugerðir sem eru
lausar við hverslags viðskipta-
hagsmuni. Það er samfélagsleg
ábyrgð að tryggja fullan rétt
kvenna og barna heima fyrir, á
vinnustöðum, í opinberu rými
og í heilbrigðisþjónustu.
n Markaðssetning þurrvöru
ætti að vera bönnuð. Þörf er
á rammasamningi þar sem
réttindi barna og kvenna eru í
forgrunni, til að vernda foreldra
og samfélög gegn markaðs-
setningu matvæla til barna
yngri en þriggja ára. Þannig
væri markaðssetning
varanna takmörkuð
en ekki sala
þeirra. n
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is
20 helgin FRÉTTABLAÐIÐ 18. FeBRúAR 2023
lAUgARDAgUR