Fréttablaðið - 14.02.2023, Qupperneq 8

Fram undan eru nokk-
uð róttækar breytingar
til þess að efla stuðn-
ingskerfi tónlistar.
Lilja Alfreðs-
dóttir, menning-
ar- og viðskipta-
ráðherra
Við þurfum að gera
miklu strangari kröfur
til risanna í losun.
Sigurpáll Ingi-
bergsson, gæða-
stjóri
Afkoma stórra fyrirtækja úr bókinni „300 stærstu“.
Tölur um losun fengnar úr sjálfbærniskýrslum fyrirtækjanna.
Fyrirtæki Losun Kolefnisbinding Hagnaður fyrir skatt
tonn af CO2 í tonnum í milljörðum kr.
Alcoa 530.714 750 18.874
Norðurál 528.455 0 12.591
Icelandair 486.064 500 -16.524
Elkem 456.544 0 8.137
Isal 312.719 0 15.888
Samskip 297.900 0 713
Eimskip 296.684 0 7.909
HS-Orka 86.482 0 2.816
Brim 71.461 0 14.221
Síldarvinnslan 53.385 0 13.172
Orkuveita Rvk. 47.500 7.850 16.192
Landsvirkjun 40.249 34.400 28.748
Play 25.160 0 -3.618
Eskja 23.574 0 5.020
Fisk 21.234 0 4.531
SAmANtEKt: SIguRPáLL INgIBERgSSON
Álver Alcoa Fjarðaáls mengar mest allra fyrirtækja hér á landi þegar horft er til losunar á kolefni. myNd/FjARðAáL
Sérfræðingur segir sláandi
að í mörgum tilvikum séu
tengsl milli gróða fyrirtækja
og mikillar losunar af þeirra
völdum. Losun frá Icelandair
varpar ljósi á hagsmuni sem
ESB og Ísland berjast um
vegna gjaldheimtu á losun frá
millilandaflugi.
bth@frettabladid.is
LoftsLagsmáL Icelandair losaði
árið 2021 um 486.000 tonn og má
vænta þess að losun félagsins hafi
enn aukist í fyrra með auknum far­
þegafjölda milli ára. Alcoa, Norður­
ál og Icelandair eru þau þrjú fyrir­
tæki sem menga mest hér á landi
þegar horft er til losunar á kolefni.
Icelandair er í þriðja sæti yfir mest
mengandi fyrirtæki landsins. Stór­
iðjufyrirtækin raða sér í tvö efstu
sætin. Alcoa losar mest, 530.000
tonn, Norðurál losar litlu minna,
eða 528.000 tonn, Elkem er í 4. sæti
á eftir Icelandair, losar 456.000.
Næst á lista stærstu mengunar­
valda atvinnulífsins eru Ísal, Sam­
skip og Eimskip. Mörg stór sjávar­
útvegsfyrirtæki og orkufyrirtæki
koma í næstu sætum. Landsvirkjun
er eina fyrirtækið sem spyrnir
verulega við fótum með kolefnis­
bindingu.
Tvö fyrirtæki sem losa mikið
vantar á þennan lista að sögn sér­
fræðings sem tók hann saman.
Annað þeirra er Samherji,  hitt er
PCC kísilverksmiðjan á Bakka. Sjálf­
bærniskýrslur þeirra, ef þær hafa
verið gerðar, eru ekki opinberar og
tölur um losun þeirra liggja því ekki
fyrir.
Sigurpáll Ingibergsson, tölvu­
fræðingur og gæðastjóri, hefur sinnt
loftslagsútreikningum og hélt á
dögunum erindi um þessi mál sem
vakti athygli á Loftslagsfundi Festu
og Reykjavíkurborgar.
Sigurpáll las í allar sjálf bærn­
iskýrslur stærstu fyrirtækjanna sem
eru opinberar og upplýsingarnar um
mest mengandi fyrirtæki landsins
eru byggðar á þeirri athugun. Hann
hefur einnig tekið saman gróða fyr­
irtækjanna samkvæmt bók um 300
stærstu fyrirtæki landsins. Sláandi
samband er að hans sögn í mörgum
tilvikum milli mikillar mengunar og
góðrar fjárhagslegrar afkomu.
„Hér þarf að bregðast við, því
mengun vegna losunar á CO2 er að
ganga frá eðlilegu lífi á jörðinni. Hér
er um líf eða dauða að tefla,“ segir
Sigurpáll sem vitnar til málsgreinar
úr bókinni Orsakir fyrir hruni vist­
kerfanna eftir Stefán Jón Hafstein.
„Þar er rætt um fyrirtæki sem fylla
banka reikn inga sína á sama tíma og
þau tæma heim inn af gjöfum nátt­
úr unn ar.“
Að sögn Sigurpáls kom metnaðar­
leysi í sjálfbærnimálum hér innan­
lands honum á óvart. Á sama tíma
og lista yfir kolefnislosun íslenskra
fyrirtækja hafi vantað séu teknar
saman nákvæmar upplýsingar um
hagnað fyrirtækja og tekjuhæstu
einstaklinga. Umhverfisstofnun
haldi aðeins utan um losun atvinnu­
geira.
„Losunarlistar eru nauðsynlegir.
Þeir ættu að vera öllum aðgengilegir.“
Sigurpáll segir að tveir tugir fyrir­
tækja beri ábyrgð á rúmlega 73 pró­
sentum af heildarlosun Íslands fyrir
utan landnotkun. Samanlagður
hagnaður þessara fyrirtækja hafi
verið 136 milljarðar fyrir skatta 2021.
„Ef þau yrðu skylduð til að kol­
efnisjafna losun og myndu greiða 20
evrur fyrir tonnið, um 3.000 krónur,
yrði kostnaður af því rúm sjö prósent
af hagnaði fyrir skatta. Það er nú ekki
meira en svo,“ segir Sigurpáll.
ETS, viðskiptakerfi ESB, heldur
utan um iðnað, f lug og sjóf lutn­
inga. Þótt sérstakar reglur gildi um
kerfið andar fólk að sér sama loft­
inu að sögn Sigurpáls. Í þessu ljósi
má skoða þá hagsmuni sem eru
undir í rimmu ESB og Íslands vegna
skuldbindinga frá millilandaflugi
þar sem EES­samningurinn er
undir.
„Við þurfum að gera miklu strang­
ari kröfur til risanna í losun. Þessi
fyrirtæki þurfa í raun að gera neyð­
aráætlun vegna þess hve framtíðin
er viðkvæm. Yfirvöld þurfa svo að
sjá um að henni verði fylgt eftir.“ n
Segir að miklu strangari kröfur þurfi
að gera til helstu mengunarrisanna
benediktboas@frettabladid.is
tónList Lilja Alfreðsdóttir menn­
ingar­ og viðskiptaráðherra ætlar að
setja nýja tónlistarmiðstöð á lagg­
irnar og sameina þrjá sjóði. Hún
segir að þetta marki ákveðin vatna­
skil fyrir tónlistarlífið í landinu.
„Fram undan eru nokkuð rót­
tækar breytingar til þess að ef la
stuðningskerfi tónlistar á Íslandi
og styðja við íslenskt tónlistarfólk
í verkum sínum, bæði hérlendis og
erlendis. Aukin fjárframlög hafa
þegar verið tryggð til þess að inn­
leiða breytingarnar,“ segir Lilja.
Miðstöðinni er ætlað að verða
hornsteinn í íslensku tónlistarlífi
og sinna uppbyggingu og stuðningi
við hvers konar tónlistarstarfsemi.
Inntón mun sinna fræðsluhlut­
verki og stuðningi við innlendan
tónlistariðnað, Útón mun veita
útf lutningsráðgjöf og styðja við
útflutningsverkefni allra tónlistar­
greina og Tónverk mun svo sjá um
skráningu, umsýslu og miðlun
íslenskra tónverka.
Nýr Tónlistarsjóður mun taka
yfir hlutverk Tónlistar­, Hljóðrita­
og Útflutningssjóðs íslenskrar tón­
listar, að því er segir í tilkynningu
frá ráðuneyti Lilju. n
Lilja slær nýjan tón um íslenska tónlist
benediktboas@frettabladid.is
frakkLand Breskur maður um
fimmtugt lést í skíðaslysi á sunnu­
dag. Lést hann eftir hátt fall sem
endaði í grýttri brekku.
Franska lögreglan ætlar að rann­
saka málið en samkvæmt upp­
lýsingum frá þeim sem breskir fjöl­
miðlar vitna til er talið að maðurinn
hafi verið að skíða alltof hratt miðað
við aðstæður.
Slysið var í Saulire­héraði skammt
frá bænum Meribel þar sem Heims­
meistaramótið í skíðum fer fram. n
Lést í Ölpunum
kristinnpall@frettabladid.is
rússLand Sendiráð Bandaríkjanna
í Moskvu sendi frá sér tilkynningu
í gær þar sem sendiráðið hvatti
bandaríska ríkisþegna til að yfirgefa
landið sem fyrst. Ástandið í landinu
væri óöruggt og ekki væri hægt að
tryggja að bandarískir ríkisþegnar
yrðu ekki handteknir án gildrar
ástæðu og því væri ekki öruggt að
vera í Rússlandi.
„Bandarískir ríkisþegnar búsettir
eða á ferðalagi um Rússland ættu
að yfirgefa landið sem fyrst. Verið á
varðbergi vegna hættunnar á ólög­
mætum handtökum. Ekki ferðast
til Rússlands,“ kom fram í yfirlýs­
ingunni og að það væru fordæmi
fyrir því að rússnesk yfirvöld hefðu
handtekið bandaríska ríkisþegna
og dæmt þá án réttlátrar málsmeð­
ferðar. n
Biðla til fólks að
fara frá Rússlandi
Bubbi Morthens með Dimmu á tónleikum. FRéttABLAðIð/SIgtRygguR
Skíðasvæði í Ischl. FRéttABLAðIð/gEtty
Antony Blinken,
utanríkisráð-
herra Banda-
ríkjanna.
gar@frettabladid.is
moLdóva Maia Sandu, forseti Mol­
dóvu, sakar Rússa um að skipuleggja
valdarán í Moldóvu. Rússar hyggist
steypa af stóli stjórnvöldum í land­
inu sem vinveitt séu Evrópu með
atbeina hermdarverkamanna sem
dulbúi sig sem mótmælendur.
Segir Sandu hermdarverkamenn­
ina vera með bakgrunn úr hernum
en klædda borgaralegum fötum.
Þeir eigi að stunda of beldisverk,
ráðast að opinberum stofnunum og
taka gísla. Selenskíj, forseti Úkraínu,
sagði á fundi með leiðtogum Evrópu­
sambandsins í síðustu viku að Rússar
hygðust eyðileggja Moldóvu. n
Moldóvar óttast
valdarán Rússa
Maia Sandu,
forseti Moldóvu.
8 fRéttiR FRÉTTABLAÐIÐ 14. FeBRúAR 2023
ÞRiÐJUDAGUR