Leikhúsmál - 01.06.1998, Side 28

LEIKHÚSMÁL
Heimsráðstefna um stöðu listamanna
Lokayf irlýsing
1. Við, listamenn, höfimdar og flytjendur
frá öllum heimshornum, sem komum
saman dagana 16. til 20. júní 1997 á veg-
um UNESCO og samstarfsaðila stofnun-
arinnar til heimsráðstefnu um fram-
kvæmd tilmæla um stöðu listamanna,
áréttum nú þegar þriðja árþúsundið
nálgast að listræn sköpun er menningar-
arfur framtíðarinnar.
2. Við leggjum á það sérstaka áherslu að
sköpunargáfan er sérstakur hæfileiki sem
rekur styrk sinn og frumleika til lista-
mannsins og því er mikilvægt að stuðla
að því að hæfileikar hvers og eins komi
fram og njóti sín sem tjáning á grund-
vallarmannfrelsi.
3. Við viðurkennum einnig að með tilliti til
þeirra breytinga sem eiga sér stað effir
því sem þjóðfélög nútímans þróast er
listræn sköpun ómissandi þáttur í að
varðveita sjálfsvitund með þjóðum og
stuðla að skoðanaskiptum þeirra í milli.
4. Okkur er því fyllilega ljóst hversu margt
listir og listamenn hafa fram að bjóða til
þess að auðga mannlífið, stuðla að ffam-
þróun þjóðfélagsins og auka umburðar-
lyndi, réttlæti og ffið í heiminum.
5. Þess vegna lýsum við því yfir að hvatning
til listrænnar sköpunar, verndun lista-
verka og stuðningur við listastarf skal
jafnan byggjast á virðingu fyrir mann-
réttindum og á þeirri viðleitni jarðarbúa
að öðlast lífsfyllingu, jafnt hver fyrir sig
sem í sameiningu.
6. Að því er tekur til stefnunnar sem nú er
fylgt fögnum við því framtaki tiltekinna
ríkja að setja gott eftirdæmi með því að
grípa til ráðstafana á sviði stjórnskipun-
arlaga, löggjafar og stjórnsýslufyrirmæla
í anda tilmæla UNESCO um stöðu lista-
manna (1980), aukinni ábyrgð sveitar-
stjórna í mörgum löndum og samstarfi á
alþjóðlegum vettvangi, innanlands og í
héraði, þótt auka þurfi slíkt samstarf enn
frekar.
7. Við erum þess fullviss að listamenn eigi
rétt á að taka þátt í mótun og fram-
kvæmd menningarstefnu í hverju landi,
bæði til þess að fylgjast með breytingum
á stöðu sinni og til að taka virkari þátt í
ráðgjöf til ríkisstjórna og sveitarstjórna.
8. Til að svo megi verða er einkar mikilvægt
að stuðla að uppbyggingu sjálfstæðra
stéttarsamtaka og koma á kerfisbundnu
samráði og samræmingu þar sem sú til-
högun er ekki þegar fyrir hendi.
9. Við lýsum yfir áhyggjum okkar af því að
hið opinbera skuli draga úr ffamlögum
sínum til listrænnar sköpunar og vekjum
athygli stjórnvalda á þeirri áhættu sem
því fylgir.
10. Okkur er ljóst að fjölbreytilegri listsköp-
un stafar hætta af þeirri tilhneigingu að
steypa alla í sama mót hugsunar og
menningarstarfs, oft með það fyrir aug-
um að ná sem mestum og skjótustum
gróða. Fagna ber vaxandi áhuga einka-
fýrirtækja á stuðningi við listræna sköp-
un, einkum þegar framlag þeirra dregur
úr hættunni á að listrænir hæfileikar fái
ekki að njóta sín vegna fjárskorts, en við
viljum árétta hversu mikilvægt er að
haldið sé uppi opinberum stuðningi við
listir.
11. Við teljum einnig nauðsynlegt að hlut-
verk skapandi fólks í þjóðfélaginu í heild
sé viðurkennt. Til að svo megi verða þarf
að beita öllum tiltækum ráðum til að
auka almennan áhuga á listum og list-
rænni sköpun, einkum með fræðslu og
upplýsingamiðlun.
12. Kennslu í listum ber að taka upp og þróa
á öllum stigum formlegrar og óform-
legrar menntunar. Framlag listamanna
er ómissandi og verður að skilgreina
áætlun um þetta efni í samvinnu við þá.
13. Miðlun upplýsinga í gegnum fjölmiðla
er ein helsta aðferðin við að veita öllum
aðgang að listum og vekja áhuga á lista-
starfi.
14. Með nýrri tækni eiga listamenn hægara
um vik að eiga samskipti sín í milli. Með
þessari tækni býðst listamönnum við-
feðmt svið sem þeir geta kannað með því
að nýta hæfileika sína til sköpunar og
náms. Jafnframt vekur hún upp spurn-
ingar um framtíð ákveðinna listforma og
virðingu fyrir rótgrónum reglum. Þess
vegna er þörf lagasetningar sem tryggir
að listamenn njóti verndar og að lista-
verk séu varðveitt óskert.
15. Nútímaþjóðfélag er upplýsingaþjóðfélag
og því ber listamönnum að líta til fram-
tíðar og leggja drög að nýju samstarfi
sem tengir siðfræði, tækni og fagurfræði.
Framtíð þjóðfélaga ræðst að miklu leyti
af því að listamenn fái að láta til sín
heyra og að staða þeirra njóti virðingar.
16. Tilmælin frá 1980 skipta nú meira máli
en nokkru sinni fyrr. Með nýja milli-
ríkjasamninga að bakhjarli eru þau
ómissandi uppspretta innblásturs fyrir
ríki og þjóðfélag.
17. Fulltrúar á heimsráðstefnunni hafa því
ákveðið að samþykkja eftirtaldar tillögur
um bætta ffamkvæmd UNESCO-til-
mælanna um stöðu listamanna.
Styrkir til liststarfsemi
18.1 hverju ríki ætti að minnsta kosti einn
hundraðshluti af heildartölu opinberra
útgjalda ár hvert að renna til sköpunar,
tjáningar og útbreiðslu á sviði lista.
Hvetja þarf einkaaðila, allt frá mikils-
háttar stofnunum til smáfýrirtækja, til að
efna til styrkja sem komi til viðbótar
opinberum styrkjum, einkanlega með
það í huga að stuðla að sköpun, tjáningu
og útbreiðslu nútímalistar.
19. Þess er óskað að bæði opinberir sjóðir og
einkasjóðir bregðist vel við beiðnum frá
listamönnum í þróunarlöndum eða
löndum sem eru að komast af þróunar-
stigi. Einkum er mikilvægt að UNESCO
hlutist til um að finna og auglýsa hvar
einkasjóðir hafa svigrúm til að styrkja
listrænt starf víðs vegar um heim.
20. Besta leiðin til að varðveita frelsi til sköp-
unar er að listamenn séu hafðir með í
ráðum þegar valin eru verk til styrkveit-
ingar. Ýmsar ráðstafanir af því tagi hafa
þegar reynst áhrifaríkar; þar á meðal er
stofnun nefnda með þátttöku lista-
manna úr mörgum greinum og uppsetn-
ing ráðgjafarkerfa.
21. Þegar leita þarf fanga um styrki er gagn-
legt að koma á fót starfshópum lista-
manna, einkum ef um nýsköpun er að
ræða. Stofnun smáfyrirtækja á menning-
arsviði, þar sem listamenn eru sjálfir
stjórnendur, eru aðferð við framleiðslu
og útbreiðslu sem rétt er að styðja.
Stuðtiingur við listrcena sköpun
22. UNESCO ber að stuðla að því að skipst sé
á upplýsingum um reynslu í menningar-
málum, svo ljóst megi verða hvaða stefna
hefur reynst árangursrík þegar litið er til
mismunandi aðstæðna á hverjum stað.
23. Listamenn allra landa skulu hvattir og
studdir til að mynda með sér samtök.
Stofnanir þeirra skulu fá þann stuðning
sem nauðsynlegur er til að þær geti starf-
að sjálfstætt og sýnt árangur í starfi.
24. Það er hlutverk UNESCO að stuðla að
söfnun og útbreiðslu hvers kyns upplýs-
inga sem listamenn geta nýtt sér til að
tryggja að þeir njóti starfsfrelsis, með því
að vekja athygli á málinu í hverju ríki og
leita samstarfs við frjáls félagasamtök.
25. Ekki má líða neina mismunun á grund-
28