Fréttablaðið - 14.03.2023, Blaðsíða 13

Þing-
maðurinn
virðist ekki
átta sig á,
að Pútín,
innrás
Rússa í
Úkraínu,
er orsök
tímabund-
innar orku-
kreppu í
Evrópu.
Diljá Mist Einarsdóttir, ungur
þing maður Sjálfst æðisf lok k s,
skrifar grein í blaðið 9. marz með
fyrirsögninni „ESB og evran til
bjargar“. Fjallar hún þar um verð-
bólguástandið hér og í ýmsum Evr-
ópulöndum svo og nokkra þætti
efnahagsmála. Greinir hún sumt
vel og rétt, annað ekki. Enn annað
í hennar málflutningi vekur furðu.
Hún segir, að verðbólga hér sé af
öðrum toga, en verðbólgan í öðrum
Evrópulöndum. Það er rétt.
Svo segir hún, að vaxtaprósenta í
ESB, væntanlega í evru-löndunum
26, sé jafn misjöfn og löndin eru
mörg. Þarna reynir Diljá að villa
um fyrir lesendum, eða þá veit hún
veit ekki betur, því ECB, Evrópski
seðlabankinn, ræður stýrivöxtum í
þessum 26 löndum, og þeir gefa auð-
vitað tóninn um það, hverjir vextir
viðskiptabanka eru, þó að þeir
sveiflist nokkuð á frjálsum banka-
markaði, þar sem full samkeppni
ríkir, andstætt fákeppninni hér.
Stýrivextir í evru-löndum eru nú
3,0%, hér 6,5%, en verðbólga í Evr-
ópu og hér 10%, eins og þingkonan
segir réttilega, en hún fer ekkert í
saumana á því, af hverju vextir séu
helmingi hærri hér, við sömu verð-
bólguskilyrði. Skyldi það ekki vera
krónu/evru-spurning?
Það, sem vekur undrun við
lestur greinar þingmannsins, er sú
fullyrðing, að ESB-leiðtogar beri
ábyrgð á orkukrísunni í Evrópu.
Þingmaðurinn virðist ekki átta sig á,
að Pútín, innrás Rússa í Úkraínu, er
orsök tímabundinnar orkukreppu
í Evrópu.
Diljá yfirsézt líka, hver kjarni
málsins í umræðunni um ESB-/
evru-málin er.
Hún virðist telja, að úttektin og
matið á því, hvort Íslendingar eigi
að ganga að fullu í ESB og taka upp
evru, skuli byggjast á því, hvernig
gengur með fulla ESB-aðild og evru
í öðrum löndum.
Þetta er grundvallarmisskilning-
ur! Slík úttekt og mat verður fyrst
og fremst að byggjast á því, hvernig
Íslandi vegnar, annars vegar, utan
ESB með krónu, og, hins vegar, hvers
vænta mætti, ef við værum með
fulla ESB-aðild og evru; Ísland utan
ESB og með krónu versus Ísland í
ESB með evru hlýtur að vera saman-
burðurinn.
Þróun og staða í öðrum löndum,
í ESB eða utan, með eða án evru,
skipta hér engu höfuðmáli, því öll
eru þessi lönd ólík, bæði fólk/fólks-
fjöldi, bakgrunnur og saga, landa-
fræði og landgæði, loftslag, atvinnu-
vegir og aðrar aðstæður.
Rétt er líka að árétta, að megin-
orsök verðbólgu á meginlandi
Evrópu er stórhækkað orkuverð,
margföldun þess, í kjölfari Úkraínu-
stríðsins, og, að þessi vandi er að
miklu leyti ekki til staðar hér, og er
þar með ekki verðbólguvaldur hér,
því vatns afls raf orkan okkar og heitt
vatn hefur ekki hækkað. Verðbólgu-
valdurinn hér er því allt annar. Fer
nánar í það í annarri grein.
Af tilefni greinar Diljár Mistar vil
ég enn einu sinni rifja upp helztu
punktana, sem gilda, þarf að skoða
og greina, varðandi mögulega ESB-
aðild okkar og upptöku Evru:
1. Í gegnum EES- og Schengen-
samningana erum við nú þegar
80–90% í ESB, en án áhrifa og
valda; við erum hvorki með
þingmenn á Evrópuþinginu,
kommissar, ráðherra, í Brussel
né aðgang að umræðu og
ákvörðunum.
2. Með fullri aðild fengjum við
sex þingmenn á Evrópuþingið,
kommissar í Brussel, eins og
öll hin aðildarríkin, og setu við
borðið.
3. Eins og öll aðildarríkin fengjum
við neitunarvald gagnvart öllum
helztu stefnumálum og ákvörð-
unum sambandsins. Við gætum
látið rödd okkar heyrast og
tryggt okkar eigin hagsmuni.
4. Ætla má, að við myndum halda
fullum yfirráðarétti yfir okkar
auðlindum, fiskimiðum, eins og
Malta, þegar hún varð aðildar-
ríki.
5. Ég tel líka, að við gætum tryggt
hagsmuni og stöðu íslenzks
landbúnaðar við inngöngu,
eins og Finnum og Svíum tókst,
vegna „norrænnar legu“.
6. Með evru myndum við vita,
hvað við eigum og skuldum.
Hvorutveggja myndi haldast
stöðugt og óbreytt.
7. Vaxtakostnaður einstaklinga,
fyrirtækja, sveitarfélaga og
ríkisins myndi haldast lágur; að
meðaltali þriðjungur af krónu-
vöxtum.
8. Heildarvaxtasparnaður lántak-
enda landsins gæti numið um
300 milljörðum á ári (heildar-
skuldsetning landsmanna 6.000
milljarðar, vextir hér 4–6% yfir
vöxtum í evrulöndum).
9. Vextir á lánum myndu ekki
breytast, hækka, við stýrivaxta-
hækkanir, svo lengi sem lána-
samningar væru í gildi.
10. Íbúðakaupendur myndu ekki
þurfa að greiða íbúðir sínar 3–4
sinnum, með vöxtum, eins og
hér, en íbúðakaupendur evru-
landa greiða þær 1,5 sinnum.
11. Erlendar smásölukeðjur og
-bankar kæmu hér inn, sem
myndi stórauka samkeppni og
lækka vöruverð og þjónustu-
gjöld.
12. Erlendir fjárfestar myndu
koma hér inn og örva upp-
byggingu og tryggja auknar
framfarir og velsæld.
13. Ef við getum ekki tryggt okkar
hagsmuni við samningaum-
leitanir, förum við ekki inn.
Það væri fróðlegt að vita, hvað
þingkonan telur um þessi 12–13
atriði!? Skjót svör vel þegin.
Lars Jonung, hagfræðiprófessor
og einn helzti fræðimaður Evrópu í
gengisstefnumálum, sem var feng-
inn til að vinna álitsgerð um gjald-
miðlamál Íslands, ályktaði: „Þið
væruð mun ríkara land með annað
peningakerfi, en það kerfi sem þið
hafið haft síðustu hundrað árin.“
Þarna bar hagfræðingurinn
saman krónu og evru.
Telur alþingiskonan unga sig
kannske vita betur? Það væri þá
gott, að heyra um það! n
Það sem ESB- og evru-umræðan snýst um
Ole Anton
Bieltvedt
samfélagsrýnir og
alþjóðlegur kaup-
sýslumaður
Auglýsing um deiliskipulAg
Í samræmi við 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga
nr. 123/2010 er hér með auglýst lýsing á nýju
deiliskipulagi í Borgarbyggð.
kleppjárnsreykir skólasvæði
Skipulags- og byggingarnefnd, sem fer með
fullnaðarafgreiðsluvald sveitarstjórnar skv.
samþykkt um stjórn Borgarbyggðar, samþykkti
þann 3. mars 2023 að auglýsa lýsingu á nýju
deiliskipulagi fyrir skólasvæði Kleppjárnsreykja í
Borgarbyggð.
Ofangreind lýsing er aðgengileg á heimasíðu
Borgarbyggðar www.borgarbyggd.is frá 14. mars
til og með 28. mars 2023.
Hverjum þeim aðila sem telur sig eiga
hagsmuna að gæta er gefinn kostur á að koma
með ábendingar við auglýsta skipulagslýsingu og
er frestur til að skila inn ábendingum til 28. mars
2023. Ábendingum skal skila skriflega í Ráðhús
Borgarbyggðar, Digranesgötu 2, 310 Borgarnesi,
b.t. skipulagsfulltrúa eða á netfangið
skipulag@borgarbyggd.is.
Borgarbyggð, 14. mars 2023.
skipulagsfulltrúi Borgarbyggðar
Frá árinu 1996 hefur bönkum og
öðrum innlánsstofnunum verið
óheimilt að bjóða upp á verðtrygg-
ingu á innlánsreikningum nema
innstæðan sé bundin að lágmarki
til þriggja ára.
Verðbólga herjar á landsmenn.
Þeir sem vilja koma sparifé sínu
í verðtryggt skjól hafa ekki mátt
leggja það á verðtryggðan reikning
nema féð sé læst inni í þrjú ár.
Þessi regla felur í sér höft á við-
skipti og er til óþurftar. Reglan er
ekki náttúrulögmál eins og ég benti
á í grein á þessum stað í blaðinu
6.  október sl. og hvatti til að hún
yrði felld brott. Mun það hafa verið
í fyrsta sinn um alllangan tíma sem
hreyft var við þessu máli.
Seðlabankinn tilkynnti fyrr í
þessum mánuði að reglan falli niður
frá 1. júní.
Frá 1994 þurftu innstæður að
vera bundnar í eitt ár til að njóta
verðtryggingar. Í greinargerð með
frumvarpi til vaxtalaga 1995 segir
að ríkisstjórnin áformaði að vinna
að því að draga úr verðtryggingu í
áföngum. Var því Seðlabankanum
falið að lengja lágmarkstíma verð-
tryggðra innstæðna og lána.
Þarna er rótin: Til að draga úr vægi
verðtryggingar (sem er dulmál um
staðfastan ásetning um að gera ekki
neitt) fyrir tæpum þremur áratugum
var binditími verðtryggðra inn-
stæðna lengdur úr einu ári í þrjú ár.
Hefur þetta atriði leitt af sér
minna vægi verðtryggingar? Telja
má fullreynt eftir tæpa þrjá áratugi
að svo er ekki.
Aukin vernd fyrir neytendur?
Nei, þvert á móti. Heimilin hafa
mátt bera verstu ágalla verðtrygg-
ingar en ekki fengið að njóta hag-
ræðis af henni.
Bankarnir ættu að vera einfærir
um að sjá um eigin áhættustýringu.
Benedikt Gíslason bankastjóri
Arion fagnar breytingunni í viðtali
við Viðskiptablaðið.
Með því að fella brott þriggja ára
regluna er því látið af óþörfum ríkis-
afskiptum af frjálsum skiptum fólks
við viðskiptabanka sína.
Reglan er á valdi Seðlabanka
Íslands að fengnu samþykki ráð-
herra. Hana mátti fella brott með
einu pennastriki og sú hefur orðið
raunin. Vel gert. n
Mikilvægt afnám óþurftarreglu
Ólafur Ísleifsson
hagfræðingur og
fv. alþingismaður
FRÉTTABLAÐIÐ SKOÐUN 1314. MARS 2023
ÞRIÐJUDAGUR