Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Síða 72

leiðbeiningar í þykkri bók
(Retail Tenant Design Criteria)
um innrétting-ar. Þar eru
jafnvel ókvœði um nöfn ó
fyrirtœkjum og letur-gerðir á
skiltum. Einnig er klásúla um
það að við endur-nýjun
leigusamnings skuli leigjendur
kosta endurbœtur á
húsnœðinu. Faneuii Hall
Marketplace eru um 150
fyrirtœki. Þau eru flest lítil þvl
reynslan sýnir að stœrri
verslanir eiga þar erfiðar
uppdráttar!
Hamborgarakeðjum o.þ.h.
bisness er haldið utan við
markaðinn. Ágúst, ' sem
almennt er rýrasti verslunar-
mánuðurinn, er besti tími
markaðarins. Það sýnir hversu
mikill hluti viðskiptanna er við
ferðamenn. Árlega sœkja
um 12 milljónir manna
markaðinn heim. Helmingur
þeirra eru ferðamenn, en
aðeins lítill hluti þeirra eru
útlendingar. Aðrir eru ýmist
starfandi 1 nágrenninu eða
nemendur hinna fjölmörgu
framhaldsskóla borgarinnar.
REYKJAVÍK. Ferðin til Banda-
ríkjanna var farin til að kynnast
því hvernig þarlend yfirvöld
leysa skipulagsverkefni af
svipuðum toga og borgar-
yfirvöld hér fást.við. Það sem
hér fer á eftir er ekki endanleg
upptalning á því sem af
ferðinni má lœra heidur
vangaveltur um miðbœ
Reykjavíkur í Ijósi þess sem fyrir
augu bar í Baltimore og
Boston. Reyndar er það svo
að í Reykjavík er ekki verið að
hefja skipulagsvinnu í
miðbœnum eða á hafnar-
svœðunum og raunar er
ýmislegt hér þegar í líkum farvegi og fyrir vestan. Þegar hefur
verið gert skipulag fyrir miðbœinn og Skúlagötusvœðið og um
pessar mundir er unnið að hverfaskipulagi fyrir Gamla bœinn.
Miðbcer Reykjavíkur er þar að auki ekki jafnilla staddur og mið-
bœir Boston og Baltimore voru þegar uppbyggingin þar hófst.
Það verður heldur ekki sagt að það sem á bjátar í miðbœ
Reykjavíkur verði leyst við Gömlu höfnina. Þar er ekki að finna
þau vannýttu hafnarsvœði sem eitt sinn mátti sjá í Baltimore og
Boston. í austurhöfninni eru Faxamarkaður, varðskipin, Haf-
rannsóknastofnun, smábátar, Akraborg og Rlkisskip.
Vesturhöfnin er fiskihöfn og þar er miðstöð skipaviðgerða, Þœr
breytingar sem fyrirsjáanlegar eru á höfninni munu að mörgu
leyti snúast um tilfœrslur innan hennar. Það má e.t.v. segja að
sú starfsemi sem eftir er 1 Gömlu höfninni eigi vel heima nálœgt
miðbœ og auðgi hann í sinni mynd að svo miklu leyti sem
vinnusvœði getur jafnframt verið útivistarsvœði.
Hins vegar er sjálfsagt að nýta þau tœkifœri sem starfsemin við
höfnina býður upp á. í þessu tilefni hefur verið bent á að koma
mœtti upp fiskmarkaði fyrir almenning í tengslum við Faxa-
markað. Það hefur einnig komið fram hugmynd um að byggja
glerþak yfir inngarð Hafnarhússins og flytja þangað
markaðinn sem nú er í Kolaportinu.
Hins vegar þarf meira til en tengsl við höfnina til að efla mið-
bœinn. Það þarf t.d. að greiða úr samgöngumálum bœði
þeirra sem eiga leið um miðbœinn og þeirra sem eiga erindi
þangað. Það hefur lengi verið á dagskrá að leggja Geirsgötu
eftir Miðbakka til að greiða fyrir umferð sem á leið í gegnum
miðbœinn. Nýlega voru kynntar tillögur þess efnis að setja
götuna í göng undir Miðbakka. Við það myndu tengslin milli
miðbœjarins og hafnarinnar batna til muna. Jafnframt eru
áform um að byggja bílageymsluhús í miðbœnum sem með
tímanum gœtu rúmað allt að 1200 bíla. Að auki verða um 140
stœði á hinu svokallaða Bakkastœði.
Skipulag miðbœjarins var staðfest af félagsmálaráðherra
áriðl988. Því hefur ekki veríð hrint í framkvœmd nema að litlu
leyti og ef að líkum lcetur á það eftir að breyta miðbcenum
töluvert á ncestu árum. Það sem m.a. snýr að borgaryfirvöldum
er að auka það svceði sem einkum er œtlað gangandi vegfar-
endum þannig að Austurstrceti, Hafnarstrceti og Pósthússtrœti
verði að mestu leyti göngugötur. Jafnframt er ráðgert að á
Hótel íslands planinu og Steindórsplaninu verði gert borgartorg
og að opið verði milli þess og Austurvallar um Vallarstrceti.
Notkun Utvegsbankahússins, Hótel Borgarog annarra slíkra húsa
hlýtur einnig að skipta máli fyrir miðbœinn. Þau skipta líklega
ekki sköpum ein og sér en til samans mynda þau fjölbreytta heild
sem gerir miðbceinn að lífvcenlegu athafnahverfi. Það er a.m.k.
mikilvcegt hvaða starfsemi verður á jarðhœð áðurnefndra
húsa og hvort hún tengist götulífinu að einhverju leyti.
70
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
Fyrirhugaöar glerbyggingar við norðurhlið Austurstrœtis.
Arkitektar Dagný Helgadóttir og Guðni Pálsson.
Á Manhattan eru byggingaverktakar I sumum tilfellum
verðlaunaðir með auknu byggingarmagni ef jarðhceðir eru
opnar almenningi (sjá grein Ingibjargar R. Guðlaugsdóttur í
Arkitektúr og skipulagi, 2. tbl. 1989). I Danmörku hafa nokkrir
bceir gert það að skilyrði fyrir nýbyggingum banka eða
tryggingafélaga í miðbœjum að jarðhœðin sé að stœrstum
hluta opin fyrir fjölskrúðuga miðbœjarstarfsemi sem tengist
eðlilega nánasta umhverfi.
Ein hugmynd sem oft hefur verið hampað liggur nú fyrir í nýrri
útfcerslu sem rekja má til viðkynna af Faneuil Hall Marketplace
í Boston. í sumar voru kynntar hugmyndir arkitektanna Guðna
Pálssonar og Dagnýjar Helgadóttur um glerbyggingar við
norðurhlið Austurstrœtis og glerskyggni við húsin sunnan
götunnar. Glerhýsin yrðu fyrir smáverslanir, kaffihús, hljómlistar-
bari og aðra miðbœjarþjónustu og um leið gönguleið og
afdrep í slœmu veðri. Starfsemin þar þyrfti gjarnan að tengjast
þeirri starfsemi sem fram fceri á jarðhceð Útvegsbankahússins,
Austurstrœtis 17 og Pósthússins. Það er hins vegar sá stóri munur
á Austurstrœti og Quincy Market að margir eigendur eru að
húsunum í Austurstrœti en einn eigandi að Quincy Market.
Ennfremur eru húsin við Austurstrœti afar mismunandi að útliti og
því erfitt að finna ákjósanlega hceð fyrir samskeyti húsanna og
glerbygginganna.
En það má þó leysa eins og arkitektarnir hafa sýnt fram á.
Borgarráð hefur þegar samþykkt eina útfœrslu glerbygging-
anna fyrir sitt leyti. Borgin mun hins vegar aldrei geta framkvcemt
þessar hugmyndir upp á sitt eindcemi þar sem byggingarnar
sem um rœðir eru í einkaeign. Það er heldur ekki útkljáð hver
verði eigandi glerbygginganna eða á hvern hátt starfsemin þar
tengist starfsemi inni í húsunum. Hér þarf samstarf allra
hlutaðeigandi aðila sem vonandi verður vísir að einhverju meira
1 framtíðinni.
Hinn 21, septembers.i. samþykkti borgarstjórn tillögu Vilhjálms Þ.
Vilhjálmssonar og Júlíusar Hafstein um „að borgaryfirvöld beiti
sér fyrir því að stofnað verði þróunarfélag til að samrœma
hugmyndir og tillögur hagsmuna- og framkvœmdaaðila um
uppbyggingu mannvirkja og nauðsynlegrar þjónustu í gamla
miðbœnum og stuðla að framkvœmd þeirra. Þátttaka I
félaginu verði opin öllum hugmynda-, rekstrar- og
framkvœmdaaðilum á svceðinu samkvœmt nánari ákvörðun
borgarráðs."
Að endingu er rétt að víkja aftur að miðborgum Baltimore og
Boston og draga saman I stuttu máli inntakið í breytingunum
sem orðið hafa á þeim. Það er e.t.v. af þeim þáttum sem
mestan lœrdóm má draga en ekki endilega af einstökum
byggingum. Boston byggir sitt aðdráttarafl bœði á gömlum
„sjarma" og nýju framtaki. Meö batnandi stöðu miðborg-
arinnar var lagður grundvöllur fyrir ýmisskonar aðra starfsemi
þar. Þar var um að rœða framtak margra aðila, þar sem eitt
leiddi af öðru og vöxtur og viðgangur nú byggist á nálœgð við
svipaða starfsemi og aðra sem hefur aðdráttarafl fyrir
miðbœinn í heild.
í Baltimore er hins vegar samhent átak hagsmunaaðila og
yfirvalda á mjög breiðum grundvelli um markvissa vinnu við að
skapa nýjan miðbœ og gjörbreytta ímynd borgarinnar. Það
aðdráttarafl sem Baltimore hefur er 1 raun allt þessu átaki að
þakka og hlýtur að vera uppörvandi að sjá hverju 20. aldar
skipulag fœr áorkað ef vel er að því staðið.
Heimildir:
The Baltimore Harbor
Útg.: Baltimore City, Department of Planning.
Evaluation: Boston’s “Upper of Urbanity”
Grein eftir Robert Campbell í AIA Journal í júní 1981.
Baltimore: Frásögn Larry Reich, skipulagsstjóra, og Barböru
Bonnell, framkvœmdastjóra almannatengsla hjá Charles
Center/ Inner Harbor Management.
Boston: Frásögn Peter Johnson hjá Rouse Company í Faneuil
Hall Marketplace. ■
Ólafur Brynjar Halldórsson
!SS BORGARSKIPULAG
REYKJAVÍKUR
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
71