Arkitektúr og skipulag - 01.12.1989, Page 86

NATTURUEFNI
sem vinnur hratt á eftir áralanga lœgö
Það er stundum haft á oröi aö raunveruleg lífsgœði felist í því að
umhverfi okkar og það sem því tilheyrir höfði nœsta jafnt til
þriggja þátta mannlegrar tilveru: vitsmuna, trúar og tilfinninga.
Þeir sem hanna og þyggja húsnœði verða að hafa þessa
þrenningu I huga, ekki síður en aðrir. Hvort sem byggt er til
íbúðar, starfa eða leiks þarf byggingin að vera innan marka þess
sem á hverjum tíma telst skynsemi. Höfði hönnun og frágangur
hins vegartilkaldravitsmuna einna lítumviðekkivið afrakstrinum,
því okkur þykir þar tilfinningum okkar misboðið.
Jafn mikilvœgt er að tekið sé tillit til venja og hefða þeirra sem
flokkast undir hugtakið trú í sinni víðustu merkingu. Þótt gólfefni
tengist að jafnaði meir iljum okkar en öngstrcetum hugans lúta
þau svipuðum lögmálum og annað, Lögmálum sem stundum
eru nefnd lögmál markaðarins, þar sem auglýsendur hafa til-
einkað sér þau og nýtt. Gólfefni þurfa að höfða til okkar, þurfa
að falla að því lífsmynstri sem við leggjum okkur og þeirri ímynd
sem við höfum af sjálfum okkur.
Síðustu áratugi hefur lífsmynstur í vestrœnum samfélögum verið
háð örum breytingum og sjálfsmynd okkar hefur skoppað nœsta
stjórnlaust á ólgusjó hverfulleikans. Það hefur ekki verið létt verk
fyrir hönnuði og aðra sem þurfa að taka ákvarðanir um efnisval
til húsbygginga að fylgja þeim tískusveiflum sem orðið hafa.
Steinsteyþa - múrsteinn - viður, Tekk - palisander - fura. Nylon -
ull - vinyl - linoleum. Öli hafa þessi byggingarefni sannað gildi sift
að einhverju. Vinsœldir þeirra hafa hins vegar verið mjög
breytilegar og oft erfitt að ráða í hvað veldur.
Eitt þeirra efna sem hafa orðið að þola verulegar sveiflur í
þessum efnum er linoleum. Fljótlega eftir að framleiðsla efnisins
hófst að marki á síðustu öld varð það vinscelt og þá einkum á
gólf í byggingum þar sem nokkuð var borið í.
Notkun þess varð nokkuð almenn fyrstu áratugi þessarar aldar,
en síðar vék það fyrir öðrum efnum um sinn. Það var að vísu
einkum hlutur linoleums í íbúðarhúsnœði sem rýrnaði, því efnið
hélt sínu að mestu í atvinnuhúsnœði.
Linoleum var á gólfinu hjá afa og ömmu. Það var orðið gamal-
dags þegar týnda kynslóðin var að aiast upp, nœstum "púkó"
á valdatfma nylonteppa og vinylflísa. Um tíma þófti það hinn
versti ókostur á húsnœði að f þvf vœru linoleumgólf, Nú sœkir
linoleum fram að nýju, Hagkvœmni þess í innkaupum og
viðhaldi höfðar til skynsemi nútímamannsins. Trúin á gildi hins
náttúrlega og nauðsyn þess að nota náttúrleg efni umfram
gen/iefni styður notkun þess, Tilfinningaleg tengsl við fortíðina
fela hjá mörgum ísér minningabrottengd linoleum, auk þess að
það er hin þcegilegasta tilfinning að ganga á efninu, jafnvel
með berar tœr. í dag stendur því linoleum að nýju jafnfœtis
öðrum möguleikum þegar hugað er að gólfefnum. Arkitektar
sjá efnið í vaxandi mœli sem raunhœfan valkost og finna nýja
og nýja möguleika til beitingar þess. Þeir sem þurfa að reka
stórar byggingar, þar sem mikið mœðír á gólfum, hafa langa
reynslu af linoleum sem efni sem þarfnast lítils viðhalds og
auðvelt er að halda hreinu. Mesta breytingin felst í því að
einstaklingar hafa að nýju fengið augastað á efninu sem hluta
af nánasta umhverfi sínu. Orsaka þessarar uppsveiflu er að
mestu að leita I eiginleikum linoleumS.
NÁTTÚRUEFNI Linoleum ernáttúruefni. Að auki erefnið alþjóðlegt
í eðli sínu, því hráefnið er fengið frá fjórum heimsálfum. Línolía er
unnin úr hörfrcejum og er fengin frá Suður-Ameríku, Argentínu,
Norður-Ameríku og Kanada. Jútudúkur, sem er undirlag
linoleum-dúksins, er framleiddur úr basttrefjum og er fluttur til
framleiðslunnar frá Asíu, nánar tiltekið frá Indlandi og Bangla-
desh, Trésag er fengið frá Evrópuríkjum, til dœmis frá Þýskalandi
og Skandinavíulöndum. Hið sama er um náttúrleg litarefni að
segja. Portúgal er svo fengin trésterkja og börkur korkeikarinnar,
sem gefur linoleum mýkt og sveigjanleika. Við framleiðslu linole-
ums er fyrsta stigið gerð bindiefnis með blástri á súrefni gegnum
blöndu af línolíu og trésterkju við háan hita.
Bindiefnið er síðan blandað trésagi, korki, steinefnum og litar-
efnum. Efnið er að þessu loknu pressað á jútudúk í miklu
valsaverki. Fullgerter linoleum látið hanga nokkrarvikur við háan
hita. Þar nœr efnið "þroska". Slðasta framleiðslustigið er svo
hlífðarhúðun og þar með er linoleum tilbúið á markað.
84
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG