FLE blaðið - 01.01.2021, Side 21

21FLE BLAÐIÐ JANÚAR 2021
Fjárslitasamningur þarf að liggja fyrir sem og forsjá barna ef
þau eru til staðar.
Líkamsárás eða kynferðisbrot
Líkamsárás sbr. XXIII. kafla almennra hegningarlaga nr.
19/1940, eða kynferðisbrot skv. XXII. kafla sömu laga gegn
maka sínum eða barni sem býr hjá þeim, er fullgild ástæða til
að fá skilnað frá maka, án tafar. Hér er vísað til þess að ef maki
er beittur ofbeldi eða ef annar aðilinn beitir börn sem búa á
heimilinu ósæmilegu eða kynferðislegu ofbeldi. Hér miðast við
að líkamsáras sé nokkur eða mikil, en minni háttar líkamsárás
getur fallið utan marka ákvæðisins. Það spilar þó rullu hér að
ef talið er að ofbeldismaðurinn komi til með að halda þessu
áfram þá getur það leitt til skilnaðarástæðu strax. Þá er í greina-
gerð með lögunum bent á að hér er áskilinn ásetningur við
líkamsáras. Gáleysi getur því verið utan vébanda ákvæðisins.
Vegna kynferðisbrota er beinlínis vísað í kynferðisbrotakafla
hegningarlaganna þannig að þau ákvæði og dómaframkvæmd
sem þar hafa viðgengist eru hér undir líka. Í 2. mgr. 40. gr. hjú-
skaparlaga er bent á að ef atferli leiði til alvarlegs ótta á heimili,
getur það orðið skilnaðarástæða, en hér er um matsatriði að
ræða sem þarf að leggja fram. Sönnunarbyrði er á þeim sem
krefst skilnaðar.
Óvígð sambúð
Með óvígðri sambúð er átt við tvo einstaklinga sem hafa
ákveðið að búa saman, án þess að staðfesta sambúðina með
hjónabandi. Þessir aðilar gera þannig með sér samkomu-
lag sem geta verið bindandi fyrir þessa tvo einstaklinga, en
almennt eru réttindi hvors um sig sem einstaklings en ekki
sem sambúðarfólk. Þá eru ýmis réttindi og skyldur til staðar
hjá þeim sem búa saman í óvígðri sambúð. Þannig veita lög um
almannatryggingar fólki í óvígðri sambúð sama rétt og hjónum.
Við slit á óvígðri sambúð þar sem ósjálfráða börn eru til staðar
þurfa foreldrarnir að koma sér saman um forsjá og meðlag. Í
óvígðri sambúð gilda ekki takmarkanir 60. gr. hjúskaparlaga um
að maki verði að undirrita skjöl er varða sölu eða veðsetningu
fasteigna sem fjölskyldan býr í.
Við slit sambúðar þurfa einstaklingar því að fara yfir þau mál
sem varða fjárskiptin. Það er í engu tilviki einhver biðtími sem
krafist er, þannig að „skilnaðurinn“ getur gengið strax í gegn
og ákvörðun liggur fyrir. Það er nægjanlegt að annar aðili sam-
bandsins ákveði að yfirgefa hinn aðilann, eða vísa honum út úr
íbúð sinni ef þannig stendur á. Algengast er að vandamál koma
upp við skiptingu við fjárslit þar sem engin helmingaskiptaregla
er til staðar, líkt og er innbyggð í hjúskaparlög. Hér skiptir því
máli hver kom með hvað inn í sambandið, hver er skráður fyrir
t.d. íbúðinni eða bifreiðinni eða hvort verðmætin sem viðkom-
andi lagði til hins sameiginlega heimilis séu til staðar eða ekki.
Við andlát sambúðaraðila getur hitt ekki setið í óskiptu búi og
skiptir því máli hvort einhverjir erfingjar eru til staðar eða ekki,
eða hvort erfðaskrá hafi verið gerð um það hvernig fara skuli
með dánarbúið. Sambúðaraðilar geta gert erfðaskrá um að erfa
hvort annað um 1/3 af eignum sínum. Um aðrar eignir fer eftir
almennum reglum erfðaréttar.
Sambúðarfólk getur verið samskattað og notið þeirra réttinda
sem samsköttun hefur í för með sér, að skilyrðum uppfyllt-
um, sem eru að um einstaklingar í óvígðri sambúð eigi rétt
á að telja fram og vera skattlagðir sem hjón, sem samvist-
um eru, enda óski þeir þess báðir skriflega við skattyfirvöld.
Með óvígðri sambúð er átt við sambúð tveggja einstaklinga
sem skráð er eða skrá má í þjóðskrá skv. 3. mgr. 5. gr. laga
um lögheimili og aðsetur, enda eigi sambúðarfólk barn saman
eða von á barni saman eða hafi verið samvistum í samfellt eitt
ár hið skemmsta. Ríkisskattstjóra er heimilt að leita umsagn-
ar Þjóðskrár Íslands þyki leika vafi á um að skráningarskilyrði
séu uppfyllt. Undir þessum kringumstæðum nýtur parið þeirra
réttinda sem samsköttuð hjón og taka þannig ábyrgð á skött-
um hvors annars.
KAUPMÁLAR
Meginreglan er sú að eignir hjóna verða hjúskapareignir nema
ef um séreignir er að ræða samkvæmt öðrum reglum svo sem
við erfðir eða með kaupmála. Þessi meginregla á við jafnt um
eignir sem maki flytur í búið við hjúskaparstofnun eða eignast
síðar. Þannig verður arfur sem ekki er sérstaklega skilgreind-
ur sem séreign arftaka, hjúskapareign og kemur til skiptanna
við skilnað. Kaupmálar innihalda greiningu á séreignum hvors
aðila fyrir sig. Skráðar eignir annars makans verða þannig sér-
eign sem ekki kemur til skipta við skilnað og er haldið utan
fjárskiptasamnings. Sá sem heldur því fram að eign sé ekki
hjúskapareign hefur sönnunarbyrði fyrir því. Þannig verða gjafir
milli hjóna og hjónaefna ekki gildar nema með kaupmála.
Kaupmálar eru formlegt skjal, en formið er hér mjög mikil-
vægt til að geta kallast kaupmáli. Kaupmála er hægt að gera
hjá hjónaefnum eða hjónum.
Kaupmáli skal vera skriflegur í tvíriti og um skjalið gilda reglur
þinglýsingarlaga, enda skal kaupmálinn skráður hjá sýslumanni.
Þannig er ekki nægjanlegt að vera með munnlegt samkomulag
milli hjóna um tiltekin atriði. Undirritun hjóna eða hjónaefna skal
staðfest af lögbókanda, lögmanni eða tveimur vottum, sem
skulu vera lögráða og staðfestingarhæfir samkvæmt réttar-
farsreglum og vottun skal fara fram samhliða undirritun kaup-
málans. Þá skal skýrt tekið fram í skjalinu að verið sé að votta
kaupmála. Kaupmálar taka ekki gildi fyrr en við skráningu hjá
sýslumanni og um afturköllun gilda sömu reglur og um skrán-
ingu. Ef annað hjóna eða hjónaefna er ólögráða verður lögráða-
maður að staðfesta kaupmála.
Hægt er að tímabinda kaupmála, þannig að t.d. séreign verði
hjúskapareign ef hjúskap lýkur með andláti. Eignin kemur
þannig ekki til skipta við skilnað en við andlát færist hún úr sér-
eign hins látna til hjúskapareigna, en þá hefur makinn rétt til