Jökull - 01.01.2017, Qupperneq 78

Society report
Upphaf Kröfluelda 1975
Halldór Ólafsson
Suðurbraut 2, 220 Hafnarfjörður, hallo@hi.is
Veturinn 1974 til 1975 var sett upp skjálftamælinet á
Norðurlandi og umsjón með uppsetningu þess höfðu
þeir Sveinbjörn Björnsson jarðeðlisfræðingur og Páll
Einarsson, sem þá var við nám hjá Lamont jarðfræði-
stofnuninni í New York. Þegar gögn frá þessum mæl-
um voru skoðuð kom í ljós, að upptök margra skjálft-
anna voru í námunda við væntanlega gufuaflsvirkjun
í Leirbotnum sunnan undir Kröflufjalli. Það varð því
að ráði sumarið 1975 að settir voru upp skjálftamæl-
ar við Reykjahlíð og við vinnubúðir Kröfluvirkjunar.
Um haustið var svo bætt við mæli í Gæsadal sunn-
an Gæsafjalla. Uppsetningu mælanna annaðist Egill
Hauksson eðlisverkfræðingur. Útskrift frá mælun-
um við Reykjahlíð og Kröflubúðir var komið fyrir í
Reynihlíð og hafði bóndinn þar, Jón Ármann Péturs-
son, eftirlit með síritunum til að byrja með enda voru
þeir í íbúð hans. Gögn úr mælinum í Gæsadal varð
að sækja annan hvern dag því ekkert símasamband
var þangað. Fljótlega eftir uppsetningu mælanna kom
í ljós að skjálftavirkni var óvenju há á Kröflusvæði
og fór vaxandi fram eftir hausti. Það kom því mönn-
um ekki mjög á óvart þegar eldgos hófst kl. 10:30
laugardaginn 20. desember 1975, á svipuðum stað og
Mývatnseldar áttu upptök á sínum tíma.
Þennan morgun var ég við jarðarför Kristjáns
Geirmundssonar hamskera sem látist hafði nokkru
áður. Er ég kom heim eftir jarðarförina biðu mín
skilaboð um að koma strax vestur í Jarðfræðahús því
gos væri hafið skammt norðan Leirhnjúks. Þegar ég
kom vestur eftir var búið að fá Landhelgisgæsluvél-
ina til að fljúga með jarðfræðingana Sigurð Þórarins-
son, Þorleif Einarsson og Kristján Sæmundsson yfir
gossvæðið og var hún komin í loftið kl. 12 á hádegi.
Eftir að vélin hafði flogið yfir umbrotasvæðið með
vísindamennina, lenti hún með þá á Aðaldalsflugvelli
þaðan sem þeir óku upp í Mývatnssveit.
Allt starfsfólk Norrænu eldfjallastöðvarinnar
hafði verið boðað um hádegi vestur í Jarðfræðahús
og var strax hafist handa við að undirbúa rannsókn-
arferð norður að eldstöðvunum. Við tæknimennirnir,
Sigurjón Sindrason og undirritaður, þurftum í mörg
horn að líta áður en hægt væri að keyra norður með
aðra vísindamenn og styrkþega. Smala varð saman
tækjum og tólum til gassýnatöku, pokum og köss-
um undir bergsýni, ásamt alls konar viðlegubúnaði,
svo sem svefnpokum, dýnum, bakpokum, tjöldum,
mataráhöldum, prímusum, gönguskíðum og mörgu
fleiru, því við vildum vera við öllu búnir er norð-
ur kæmi. Einnig þurftu leiðangursmenn eitthvað að
borða á leiðinni. Við lögðum því ekki af stað norður
fyrr en kl. 18:30 um kvöldið. Farartækin voru langur
Land Rover jeppi stofnunarinnar og annar stuttur sem
leigður var hjá útibúi Bílaleigu Akureyrar í Reykjavík.
Með mér í bíl stofnunarinnar voru forstöðumaðurinn
Guðmundur E. Sigvaldason, kona hans Ellen Sig-
mond, styrkþegarnir Páll Imsland og Jörgen G. Lar-
sen og Sigurjón Sindrason tæknifræðingur. Í leigu-
bílnum voru jarðfræðingarnir Guðrún Larsen, Gestur
Gíslason, Axel Björnsson og Karl Grönvold sem ók.
Ferðin norður gekk vel ef frá er talið að ég þurfti að
bæta vatni á vatnskassann á 100 km fresti því kæli-
vatnsdæla bílsins var míglek. Eftir tíðindalitla ferð
að öðru leyti renndum við í hlað hjá Hótel Reynihlíð
kl. 08 á sunnudagsmorgni, en á hótelinu beið okkar
góður morgunverður sem þeginn var með þökkum.
JÖKULL No. 67, 2017 73