Tölvuheimur - 01.08.2003, Page 24

sérstaklega fyrir íslenskan markað á síðustu
árum og hlaut styrk fyrr á þessu ári frá
Tungutæknisjóði, eru líklega þekktustu
dæmin um búnað af þessu tagi. Þá hefur
Háskóli Íslands boðið upp á meistaranám í
tungutækni frá haustinu 2002 og er von
manna að tungumálið leiki stærra hlutverk í
tölvu - og tæknibúnaði á komandi árum.
RAFRÆN SAMSKIPTI Á ÍSLENSKU
Hugbúnaður sem gerir notendum kleift að
eiga í gagnvirkum samskiptum við tölvur
hefur verið til um árabil erlendis. En svo hægt
verði að búa til áþekkan búnað hér á landi þarf
ekki aðeins að þýða allt notendaumhverfi tölv-
unnar á íslensku, byggja upp gagnagrunna og
smíða málreglur fyrir tölvur og tæki, heldur þarf
einnig talgervla og talgreina sem ráða fullkom-
lega við málið.
Undanfarinn áratug eða svo hefur verið á mark-
aðnum íslenskaður talgervill frá sænska fyrirtæk-
inu Infovox, en hann var gerður í samvinnu
Málvísindastofnunar Háskólans, verkfræðideildar
Háskólans og Öryrkjabandalags Íslands og hefur
hann nýst blindum ágætlega enda afmarkast
notkun hans að mestu leyti við lestur texta af skjá.
Tækni í þessum anda hefur hins vegar ekki verið
notuð að neinu marki og ekki fyrr en á seinni
árum sem yfirvöld og tengdir aðilar fóru að athuga
málið af fullri alvöru með það fyrir augum að
íslenska allt notendaumhverfi tölvusamfélagsins.
Talgervill gagnast ekki aðeins blindum heldur geta
símafyrirtæki notað hann meðal annars til að skila
sjálfvirkum símakveðjum og skilaboðum. Þá eiga
þeir að geta svarað sjálfvirkt í síma og lesið upp
tölvupóst sé hringt í þar til gert talhólf. Tækni sem
þessi er fyrir margt löngu orðin hluti af símkerfum
erlendis en hefur vart þekkst hér á landi nema í
mýflugumynd.
Þeir talgreinar sem nú eru til styðja nær ein-
ungis enska tungu. Einstaklingar hér á landi hafa
hins vegar litið til þessa hugbúnaðar með ljóma í
augum og hafa einhverjir gert tilraunir með
íslenska útgáfu hans en með misjöfnun árangri þar
sem erfitt er að þróa talgreini sem skilur íslenskt
mál fullkomlega. Þetta er vissulega flókið og viða-
mikið verkefni enda þarf hugbúnaðurinn að gera
greinarmun á tímabundnum raddblæ notenda,
sem eina stundina getur verið þvoglumæltur og
aðra með kvef. Þegar vinnu við talgreini verður
lokið að fullu er von manna að hann geti þjónað
margvíslegum tilgangi. Til dæmis eiga þeir sem
sitja fyrir framan tölvuna á skrifstofunni að geta
sagt: „Kveikja á tölvu, opna Wordskjal“ og „kveikja
á útvarpinu - velja stöð númer 3“ þegar út í bíl er
komið. Sé viðkomandi að aka bíl og hlusta á
útvarpið og kannski að borða súkkulaðistöng á
sama tíma en finnur hjá sér þörfina til að hringja
stutt samtal, ætti að vera nóg að segja: „Hringja í
Jón“ og síminn sér um afganginn.
ÍSLAND FRAMTÍÐAR
Ef heldur sem horfir verður íslenska ráðandi
mál í samskiptum notenda við tölvur og tæki
hér á landi á komandi árum. En þótt um þessar
mundir sé verið að leggja lokahönd á alla
grunnvinnu sem snýr að því að koma íslensku á
tölvutækt form, s.s. með villu- og beygingarfor-
riti Friðriks Skúlasonar, tölvutækri orðabók
Eddu - miðlunar, lýsingu á málfræðireglum og
gagnagrunn um talanda landans svo eitthvað sé
talið til, þá er ærinn starfi eftir í náinni framtíð.
Meðal annars líta þeir sem að verkefninu
koma til þess að auðvelda fyrirtækjum þýðingu
á fleiri útgáfum stýrikerfanna frá Microsoft og
allan meðfylgjandi hugbúnað. Vona menn að sú
vinna muni auka enn á notkun íslensku sem
fyrsta máls innan tölvusamfélagsins. Þá eru
ótalin önnur stýrikerfi og annar hugbúnaður
sem fólk notar í daglegu lífi, s.s. Unix, Linux og
tengdir vöndlar, bækur um tölvuefni og annað
eigi að takast að festa íslensku í sessi sem tungu-
mál 21. aldarinnar innan tölvusamfélagsins hér
á landi.
www.heimur.is24 Ágúst Tölvuheimur 2003
U P P L Ý S I N G AT Æ K N I
Talgreining er upptaka á
tali í hljóðnema sem
tengdur er við hljóðkort
tölvu. Hljóðneminn þarf
að vera góður og bak-
grunnshljóð lítið, en slíkt
getur í versta falli blandast
tali notandans og skaðað
upptökuna. Forritið bútar
talið í sundur og ber
saman við gagnasafn af
hljóðeiningum sem
geymdar eru í minni
tölvunnar. Með talgreini
er hægt að stjórna tölvum
og tækjum með skipunum.
Erlendis hefur hann verið
notaður til að lesa inn
texta á tölvu sem hefur
birt hann á stafrænu
formi, s.s. í ritvinnslu,
en með misjöfnum árangri
þar sem töluverðan tíma
tekur að „þjálfa“
talgreininn fyrir einstaka
rödd eins ákveðins
notanda. Mun flóknara
er að þjálfa hugbúnaðinn
fyrir notkun hóps.
Á heimasíðu tungutækniverkefnisins
(www.tungutaekni.is) er að finna margvís-
legan fróðleik um verkefnið og sögu þess.