Ársrit um starfsendurhæfingu - 2022, Blaðsíða 90

VIRK
en í ljósi þess hve langur tími hefur liðið frá
veikindaleyfinu er varhugavert að geta sér
til um ástæðurnar. Þó að ein ástæðan geti
verið sú að starfið og/eða vinnustaðurinn
hafi ekki mætt þörfum viðkomandi
einstaklinga þá er einnig hugsanlegt að
svarendur hafi einfaldlega fengið ný og
betri tækifæri annars staðar. Líklegast er þó
að bæði tilvikin eigi við, þ.e. að sumir svar-
endur hafi ákveðið að hætta starfi á meðan
aðrir hafi misst starf á tímum farsóttar eða
fengið ný tækifæri annars staðar.
Veikindi eru sjaldnast af eða á fyrirbæri.
Hjá sumum kemur batinn hægt, hjá
öðrum skjótt á meðan einhverjir ná bata
tímabundið og veikjast aftur. Það er
því ekki alltaf útséð með endurkomu til
vinnu, þrátt fyrir veikindi og/eða erfiðar
aðstæður. Þátttakendur - sem voru ekki
starfandi þegar könnunin var lögð fyrir
(þ.e. voru í veikindum, í atvinnuleit eða
í námi) - voru spurðir að því hvort þeir
stefni á vinnumarkað síðar meir. Í ljós
kom að langtum hærra hlutfall svar-
enda stefnir á vinnumarkað, eða um
68%, á móti 32% sem sögðust vera
óvinnufærir. Þessar niðurstöður eru afar
áhugaverðar, sérstaklega frá sjónarhóli
starfsendurhæfingar. Í mörgum tilvikum
tekur batinn ef til vill lengri tíma en talið
er og ef einstaklingur telur sig ekki vera
óvinnufæran á einhverjum tímapunkti er
endurkoma á vinnumarkað alltaf í sjónmáli.
Líkt og svarendur sem voru starfandi
þegar könnunin var lögð fyrir voru þeir
sem ekki voru starfandi – en stefndu þó
á vinnumarkað síðar meir – spurðir að
því hvort gætu hugsað sér að snúa aftur í
starfið sem þeir voru í fyrir veikindaleyfið ef
þeim gæfist þess kostur. Niðurstöður má
sjá á mynd 13. Um 22% svara spurningunni
játandi, 65% svara henni neitandi á meðan
13% eru ekki vissir í sinni sök. Í raun svipar
svörum þeirra sem eru ekki komnir til vinnu,
nokkuð til hinna sem voru starfandi þegar
könnunin var lögð fyrir. Meirihluti í báðum
hópum hefur annað hvort skipt um – eða
misst – starf eða langað til að starfa annars
staðar en þeir gerðu fyrir veikindaleyfið.
Samantekt
Í þessari grein hefur verið stiklað á
stóru í fyrstu niðurstöðum stórrar rann-
sóknar á vegum VIRK og sjúkrasjóða
tíu stéttarfélaga. Forvarnasvið VIRK er
ábyrgðaraðili rannsóknarinnar en mark-
mið hennar voru m.a. þau að skoða
hugsanleg tengsl á milli heilsufars, líðan í
vinnu , aðstæðna í einkalífi og brotthvarfs
af vinnumarkaði. Gild svör fengust frá um
1.840 þátttakendum og var svarhlutfall
því um 31%. Lýsandi niðurstöður benda
til þess að flestir í þessum hópi hafi farið
aftur til starfa að loknu veikindaleyfi, a.m.k.
65%, þó endurkoman sé ekki endilega
varanleg. Líkt og fjallað er um í greininni er
vel hugsanlegt að fleiri einstaklingar - en
þeir sem voru starfandi þegar könnunin
var lögð fyrir - hafi komist til starfa að loknu
veikindaleyfi en annað hvort misst það
starf eða hætt í því á tímabilinu sem leið
frá því veikindaleyfi lauk og þar til könnunin
var lögð fyrir. Það er því nokkuð líklegt að
endurkoma til vinnu sé ferli en ekki einn
atburður, ef svo má að orði komast.
Vinnumarkaðsþátttaka ræðst nokkuð af
menntunarstigi og því hvort einstaklingar
séu með fjölveikindi (haki við a.m.k. tvo
sjúkdómaflokka) eða ekki. Sérstaklega
voru niðurstöðurnar athyglisverðar um
framtíðarhorfur þeirra sem voru ekki í
vinnu þegar könnunin var lögð fyrir. Um
68% þeirra segjast stefna á vinnumarkað
síðar meir jafnvel þó meirihluti hópsins hafi
verið í veikindum þegar könnuninni var
svarað. Af þessu má ráða að tækifærin
til endurhæfingar séu umtalsverð, þ.e. ef
einstaklingur telur sig ekki vera óvinnufæran
á einhverjum tímapunkti er endurkoma á
vinnumarkað alltaf í sjónmáli.
Heimildir
1. Sjá m.a. ársskýrslur sjúkrasjóða Eflingar
og VR.
2. Sjá ársrit VIRK 2022.
3. Hagstofan, tölur um menntunarstig árið
2021.
4. Iris Szu-Szu Ho (2021). Examining
variation in the measurement of
multimorbidity in research: a systematic
review of 566 studies, The Lancet 6 (8).
5. Margrét Ólafía Tómasdóttir (2017).
Fjölveikindi meðal íbúa Norður-
Þrændalaga (HUNT-rannsóknin):
Faraldsfræðileg rannsókn með vísan
til streituþátta. Óbirt doktorsritgerð,
Háskóli Íslands og norski Vísinda- og
tækniháskólinn í Þrándheimi.
6. Steven S. Coughlin o.fl. (2021). A cross-
sectional study of financial distress in
persons with multimorbidity. Preventive
Medicine Report 23.
7. Amy Ronaldson o.fl. (2021). Physical
multimorbidity, depressive symptoms,
and social participation in adults over 50
years of age: findings from the English
Longitudinal Study of Ageing, Ageing &
Mental Health, 27 (1).
8. Sjá m.a. umfjöllun í ársriti VIRK 2022.
Hlutfall svarenda sem voru ekki starfandi
þegar könnunin var lögð fyrir
skipt eftir því hvort þeir stefni á vinnumarkað síðar meir eða ekki
Hlutfall sem stefnir á vinnumarkað
skipt eftir því hvort þeir vilji - eða vilji ekki - fara í sama starf og þeir voru í fyrir veikindaleyfið
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
13%
22%
65%Nei
Já
Er óviss
Mynd 13
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
68%
32%Nei, er óvinnufær
Já
Mynd 12
Ráðgjafinn minn hjá
VIRK er yndisleg og ég fann
það hvað hún vildi mikið
hjálpa mér. Mér leið aldrei
eins og hún væri bara þarna
til að sinna vinnunni sinni.
Þau úrræði sem ég nýtti mér
hjálpuðu mér öll.“
Hvað maður er gripinn
af fagfólki þegar maður
er gjörsamlega óhæfur og
fundnar lausnir að betri líðan
og hvernig hægt sé að komast
aftur á vinnumarkaðinn. Ég
hefði aldrei náð þessum bata
svona sjálf.“
Ég lærði margt, hvernig
ég get haft áhrif á veikindi
mín og hver veikindi mín voru.
Ég hef fengið mörg verkfæri
til að vinna með.“
Hafði frábæran ráðgjafa
sem sýndi mér skilning og gaf
mér þann tíma sem ég þurfti.“
Frábært, faglegt og
manneskjulegt starfsfólk
sem greip mann þegar manni
fannst allt vera að hrapa og
höfðu með blíðri ákveðni
vit fyrir manni að vinna í
því sem ekki var í lagi, til
að púsla manni saman og
forgangsraða hlutunum.
Ég er gríðarlega þakklát fyrir
VIRK og frábæra starfsfólkið
sem þar er.“
Ráðgjafinn minn var mjög
hress og hvetjandi fyrir mig.
Hún sýndi mér að það væri
dugnaður og þrautseigja
í mér og að ég væri mjög
hæfileikarík til að vinna og
finna hvaða skref ég gæti
tekið næst.“
Það að vera sett í forgang
og áherslan á mikilvægi þess
að gera mig sterkari til að fara
aftur á vinnumarkað.“
Ráðgjafi minn var
einstaklega skilningsrík,
þolinmóð og gaf mér þann
tíma sem ég þurfti til að
vinna úr mínum málum.
Núvitundarnámskeiðið sem
ég fór á var einstaklega gott
þó að það hafi verið erfitt og
einnig sálfræðingurinn. Og
svo líkamsræktarstyrkurinn
sem hjálpaði mikið til að
koma mér af stað.“
Gott viðmót og stuðningur
frá ráðgjafa, úrræðin sem
voru í boði hentuðu mér vel,
ég fékk að hafa töluvert um
það að segja hvernig var tekið
á málunum.“
Þjónustan. Hjálp við
að komast út úr streitunni.
Ráðgjafanum var greinilega
umhugað um mína velferð.
Að fá þessi bjargráð sem ég
hefði ekki fundið sjálf og að fá
þau endurgjaldslaust
skipti miklu.“
Svör við spurningunni
„Af hverju ánægja með þjónustu VIRK?“
UMMÆLI ÞJÓNUSTUÞEGA
ÚR ÞJÓNUSTUKÖNNUN VIRK 2022

90 91virk.is virk.is