Hljóðabunga - 01.03.1975, Page 24

íslenskan æskulýð, styrkja liann og
stæla”.
Þetta er úr ávarpi Skinfaxa til ung-
menningarfélag Islands 1909. Sá sem þetta
skrifar er Helgi Valtýsson, fyrsti ritstjóri
blaðsins. Hann ásamt Guðmundi Hjaltasyni
á stærstan heiður af fyrstu árgöngunum.
Þeir höfðu báðir verið á lýðskóla í Noregi
og skrifa þróttmiklar vakningargreinar til
íslenskrar æsku:
„Matthías Jochumsson sagði eitt sinn að
norsk alþýða væri þroskaðri að hjarta
en heila. — Gagnstætt held ég að megi
segja um þjóð vora. Og það er hennar
ólán og minnkun, þroskaleysi hjartans
elur t.d. af sér hugleysi og dugleysi í öllu,
elur efa og örvænting, leti og lydduskap,
ótryggð og óreiðu. — Og við erum sálar-
lega sjúkir af þessu”.
(G.H. í Skinfaxa 1911)
Eldhugarnir Jóhannes
Valtýsson.
„Ungmennafélagsstarfið er ekki í fyrstu
röð skynsemisstarf, það er hjartans og
æskunnar eldmóðshrifni, framkvæmd
með áhuga og æskufjöri, af fórnfúsum
vilja undir liandleiðslu viðkvæmrar
skynsemi, er stjórnar í fullu samræmi
við dýpstu og helgustu tilfinningar
vorar”.
(H.V. í Skinfaxa 1911)
Seinni hluta árs 1911 tók ritnefnd, kosin
af sambandsþingi, við útgáfu Skinfaxa, þá
varð ritstjóri hans maður sem átti eftir að
koma mikið við sögu íslenskrar stjórn-
málabaráttu: Jónas Jónsson frá Hriflu.
Næstu sex árin beitir hann penna sínum
vægðarlaust í blaðinu og kemur víða við.
Magnaðar greinar hans um æskulýðsmál,
samvinnumál, skólamál, listir, þjóðernis-
mál, auðvald og verkal>rð o.fl. gerðu Skin-
faxa að merkasta og best ritaða blaði lands-
ins á þessum tíma.
„Ungmennafélögin eru neyðaróp hrjáðr-
ar alþýðu, hróp um að nú hafi verið
beðið nógu lengi, nógu margar aldir,
vonandi eftir hjálp frá öðrum, yfirlýsing
um að nú vilji hún hjálpa sér sjálf, og
skeyti engu um bölbænir þeirra sem
hyggja upphefð sína á niðurlægingu
hennar”.
„Ef hin unga kynslóð vill ekki láta sér
það nægja að flétta sandreipi pappírs-
frelsisins þá verður að skipta um stefnu.
Glamrið dugar ekki, heimskan og sundur-
lyndið heldur ekki. Þjóðin verður að
snúa sér að lífvænlegum viðfangsefnum.
— Þeim sem úrslitavon er af. En þau
eru einkum tvö: Ræktun landsins og um-
bætur á uppeldi þjóðarinnar. — En þessar
umbætur eru svo nátengdar hvor annarri
að önnur fæst ekki til fulls án hinnar”.
(.T.J. i Skinfaxa 1913)
Samvinnuhreyfingin var Jónasi hugleikin,
ekki s’ður en ungmennafélögin. enda er
hugsjónaskyldleiki þessara lireyfinga aug-
Ijós:
„Samvinna getur ekki orðið happasæl
nema hún sé milli þroskaðra, vel upp-
ahnna manna. — Þess vegna verður hver
sú þjóð sem vill biarga sér með sam-
vinnu að gera upneldið að aðalvooni sínu
Án þess er samvinna andvana fædd lík-
legri til að verða til iUs en góðs”.
(J..T. í Skinfaxa 1912)
Hugmynd Jónasar er að ungmennafélögin
verði nokkurs konar „samvinnuskóli”, þeim
er æÞað að skila þroskuðu og vel upp-
öhlu fólki til að leiða þjóðina til bjartrar
framtíðar. (Þetta hefur komið fram í reynd
því Uestir af leiðandi mönnum samvinnu-
hreyfingarinnar hafa áður verið starfandi
ungmennafélagar, — ekki síst á þetta við
um samtímamenn Jónasar).
Jósepsson og Helgi
24
HLJOÐABUNGA