Hljóðabunga - 01.03.1975, Page 56

tjalds, innrásin í Tékkóslóvakíu o.fl. Svokallaðir
rússakommar eru orðnir fáir. Goðsögnin um
Bandaríkin varð hins vegar furðu lífseig meðal
íslendinga og virðast enn lifa góðu lífi, enda
haldið lifandi af valdamiklum mönnum og fjöl-
miðlum. Þó komu alvarlegar glufur í hana
meðan Vietnamstríðið var í hámarki. Þær glufur
hafa farið breikkandi í Ijósi síðustu atburða.
VI.
Þá er komið að því að meta líkindi þess að
Bandaríkin hafi beitt leyniþjónustunni CIA á
íslandi til að ná takmarki sínu þar. Fyrst af
öllu verður að skilgreina þetta takmark. Cordell
Hull, utanríkisráðherra Bandaríkjanna á stríðs-
árunum, fjallar um komu bandaríska hersins
til íslands árið 1941. Hann segir:
Við gerðum á Norður-Atlantshafi meirihátt-
ar ráðstöfun til verndar okkar með því að
senda hernámsliðið til íslands í byrjun júlí til
að taka við af breska herliðinu þar.
Þá vitum við það. Bandaríkjamenn ætluðu
ekki að verja ísland með því að senda hingað
her í fyrstunni, heldur voru þeir að hugsa um
eigin hernaðarhagsmuni. Og þessir hagsmunir
voru ekki bundnir við heimsstyrjöldina, heldur
litu þeir á ísland sem hlekk í framtíðarvarnar-
skipulagi sínu og það áður en rússagrýlan kom
til. Þegar bandaríkjamenn ákváðu að styðja
lýðveldisstofnunina 1944 vakti það fyrst og
fremst fyrir þeim að búa jarðveginn undir
þetta. Ungur sagnfræðingur, Þór Whitehead,
sem á undanförnum árum hefur dvalið í Banda-
ríkjunum til að rannsaka samskipti íslands og
Bandaríkjanna segir um þetta í grein í Skírni
1973:
í aprílmánuði 1944 lagði Cummings deildar-
stjóri til, að skipaður yrði sérstakur erind-
reki Bandaríkjaforseta við lýðveldisstofnunina.
Cummings greindi svo frá þeim hagsmunum
sem lágu að baki tillögunni:
Ég er þeirrar skoðunar, að núverandi sam-
skipti okkar við ísland, sem byggist á dvöl
hers okkar í landinu o.s.frv. auk hagsmuna
okkar eftir stríð, svo sem beiðni um flota- og
flugbækistöðvar í samræmi við áætlanir, sem
hlotið hafa samþykki yfirherráðsins og forset-
ans krefjist þess, að við látum sérstaklega
til okkar taka í tilefni þessa sögulega atburðar
í íslensku þjóðlífi.
7. júlí 1941. Bandarískur her gengur á land
í Reykjavík.
Herbraggar á stríðsárunum.
Betri hliðin á sambúð Bandaríkjanna og íslands.
Allt atferli bandaríkjamanna hér — m.a.
stuðningurinn við lýðveldisstofnunina — miðað-
ist við að ná hér varanlegum herstöðvum til
varnar landi sínu. Á íslandi þurfti því að koma
upp trúum og valdamiklum stuðningsmönnum
56
HLJÓÐABUNGA