Gripla - 2023, Blaðsíða 113

111GENESIS AND PROVENANCE OF THE OLDEST SOUL
Á G R I P
Uppruni og ferill elstu viðræðu sálar og líkama í norrænni hefð
Efnisorð: umfjallanir um tengsl sálar og líkama, Norska hómilíubókin, Reyni-
staðarbók, Flanders [Flæmingjaland], engilnormanskar bókmenntir, skrifstofur bene-
diktína, Un Samedi par nuit, norræn textafræði
Greinin fjallar um handrit, varðveislu og dreifingu textans Viðrǿða líkams ok sálar,
elstu umfjöllun um tengsl sálar og líkama sem varðveitt er í norrænni þýðingu. Um
er að ræða fremur nákvæma en þó samþjappaða þýðingu á engilnormönsku kvæði
sem gengur ýmist undir heitinu Desputisun de l’âme et du corps eða Un Samedi par
nuit. Norræni textinn er varðveittur í fjórum handritum: AM 619 4to (Norska
hómilíubókin), AM 696 XXXII 4to, AM 764 4to, og JS 405 8vo. Með því að bera
saman og kanna fjölda þeirra leshátta sem eru samhljóða staðfestir greinarhöfundur
og bætir við stemma (ættartré handrita) sem sett var fram af Ole Widding og Hans
Bekker-Nielsen árið 1959. Sú staðreynd að í norræna textanum eru leshættir sem
eru dæmigerðir fyrir það sem nýlega hefur verið skilgreint sem „meginlandshefð“
engilnormönsku handritanna bendir til þess að upphaflegt og nú glatað frumrit
textans hafi verið franskt skinnhandrit sem að öllum líkindum var gert í flæmsku
benediktínaklaustri (Picardy, í norðausturhluta Artois eða Hainaut) á síðari hluta
tólftu aldar. Síðar kann handritið að hafa borist frá Flanders (Flæmingjalandi) til
systurklausturs benediktína í Noregi – eins og Munkeliv í Björgvin – enda vel
þekkt og staðfest að ábatasamt tengslanet verslunar og klausturmenningar var á
milli skrifarastofa í klaustrum í Flanders og Noregi á tímabilinu frá tólftu til fjórt-
ándu aldar.
S U M M A R Y
Genesis and Provenance of the Oldest Soul-and-Body Debate in Old Norse
Tradition
Keywords: Soul-and-body debates, Old Norwegian Homily Book, Reynistaðarbók,
Flanders, Anglo-Norman literature, Benedictine scriptoria, Un Samedi par nuit,
Old Norse Philology
This article traces the manuscript filiation and the routes of textual transmission
of Viðrǿða líkams ok sálar, the first soul-and-body debate that is preserved in Old
Norse translation, a fairly faithful yet succinct translation of the Anglo-Norman
poem known alternatively as Desputisun de l’âme et du corps and Un Samedi par nuit.
The Norse text survives today in four manuscripts: AM 619 4to (Old Norwegian
Homily Book), AM 696 XXXII 4to, AM 764 4to, and JS 405 8vo. Through a