Úrval - 01.10.1968, Blaðsíða 94

92
ÚRVAL
leikið um þær og heldur áfram
ferð sinni.
Rafall sá, sem er aflvaki allrar
þessarar orku, er vindurinn. Strax
og smáöldur taka að skjóta upp
kollinum, tekur vindurinn að blása
utan á hliðar þeirra, ýtir þeim
hærra og hærra og dýpra og dýpra,
og um leið hleður hann þær sífellt
meiri orku.
Takið eftir orðum „dýpra og
dýpra“. Alda flytur helming orku
sinnar imdir yfirborði hafsins, helm-
ing þeirrar orku, sem vindurinn
gæddi hana. Þeir, sem kafa niður
á hafsbotn, geta raunverulega séð
þessa orku þjóta framhjá, er hún
sveiflar þanginu fram og aftur á
reglubundinn hátt á ferð sinni.
Risabylgjur á Ermasundi hafa skol-
að steinum, sem voru allt að eitt
pund á þyngd, í humragildrur á
180 feta dýpi. Og í hafdjúpunum úti
fyrir vesturströnd írlands hafa
langar yfirborðsöldur oft ýtt stór-
eflisbjörgum fram og aftur, björg-
um, sem hafa vegið mörg hundruð
pund. En samt er það hinn helm-
ingur ölduorkunnar, orkunnar, sem
leynist í ölduhryggnum, sem skotið
hefur sjómönnum skelk í bringu.
HVE HÁAR GETA ÖLDUR
VERIÐ?
Að áliti vísindamanna getur
vindurinn ekki blásið venjulegum
stormöldum hærra en 50 fet í loft
upp (sem er svipuð hæð og á 5
hæða byggingu). Fyrir ofan þá hæð
brotnar aldan annaðhvort vegna
brattans eða faldurinn feykist af
henni vegna hins hamslausa ofsa
vindsins.
En hvaða skýring fæst þá á hin-
um einstöku ,,drápsöldum“, sem
sjómenn skýra oft frá, öldum, sem
komast upp yfir þessa sjálfstak-
mörkuðu hæð? Fyrir tveim árum
var gufuskipið „Michelangelo“ á
leið yfir Atlantshafi í ofsastormi.
Öldurnar voru yfirleitt um 30 fet
á hæð. En þá sást skyndilega koma
ofboðsleg alda utan úr næturmyrkr-
inu. Hún var sem æðandi ófreskja.
Skipstjórinn áleit, að hún væri 60
fet á hæð. Hún skall á skipinu á
slíku ofboðslegu afli, að hún flatti
út þriggja þumlunga þykkar stál-
plötur nálægt stefninu, reif 30x60
feta stórt gat á brúna og lagði stál-
þil í káetum inni í skipinu næstum
alveg saman og drap þannig þrjá
menn.
f rauninni geta vísindamenn úfr
skýrt slíkar sérstakar risaöldur.
Þeir benda á, að yfirborð sjávarins
sé alfaraleið heilla „öldulesta", sem
orðið hafa til í ýmsum stormum.
Þeir segja, að sumar séu gamlar og
langt í burtu, en aðrar nýjar og ná-
lægar. Það er ómögulegt að segja
fyrir um, hvernig þessar öldur
teng'jast, þegar þær koma æðandi
hver á aðra úr ýmsum áttum. Oft
steypist öldutoppur einnar yfir dal
annarrar og fyllir hann, þannig að
þær eyða í rauninni hvor annarri
og mynda þannig sem snöggvast að
því er virðist risavaxinn, kyrran
blett inni á miðju stormásvæðinu.
En stundum tengjast einnig tveir,
þrír eða jafnvel fjórir öldufaldar
og „klifra“ hver upp eftir öðrum,
þangað til þeir hafa myndað risa-
vaxna „drápsöldu".
Stærsta aldan, sem áreiðanlegar