Úrval - 01.05.1976, Page 86

84
URVAL
HERINN OG LÆKNAVÍSINDIN.
Hermanni, sem barðist í her Georges Washington árið 1776, stafaði
meiri hætta af sjúkdómum heldur en óvinunum. Þetta er niðurstaða
rannsókna doktorsjonathans Erlen, sem lagt hefur stund á læknasögu.
Hann telur, að fyrir hvern einn ameríkana, sem óvinunum tókst að
fella í „amerísku byltingunni,” hafi níu látist af sjúkdómum. Meðal
skæðustu sjúkdómanna má nefna blóðkreppusótt, taugaveiki,
skyrbjúg, kóleru og lungnabólgu.
Bresku herirnir voru svo sem ekki miklu hraustari. Eitt sinn voru um
það bil tveir þriðju hlutar hers Charles Cornwallis veikir samrímis.
Og þegar hermaður þessa tíma var orðinn krankur, voru
lækningarnar harla frumstæðar og haldlitlar. Ekki minni maður en
læknirinn Benjamin Rush, einn þeirra sem undirrituðu sjálfstæðis-
yfirlýsinguna, mælti með blóðtöku sem aðal lækningaaðferð. Blóðtaka
var, eins og nafnið bendir til, fólgin í því að vekja sjúklingunum blóð,
venjulega með því að skera á æð með bitjárni, svokölluðum bíld. Lyf
voru fábrotin og einkum brugguð af heimfengnum grösum, þar sem
stríð kom í veg fyrir innflutning á hinum hefðbundnu lækninga-
grösum frá Evrópu. Önnur lækningatæki voru líka frumstæð.
A einu sviði náði þá ameríski herinn langt, en það var í bólusetningu
gegn kúabólu, sem þá var á frumstigi. Washington lét bólusetja fimm
hundiuð sinna manna við kúabólu, og létust aðeins fjórir þeirra af
bólunni. Það er mjög lágt dánarhlutfall þegar annars vegar var
sjúkdómur jafn skæður og kúabólan var þá.
Herlæknar Washingtons voru yfirleitt illa menntaðir. Af 3500
læknum í nýlendunum vestan hafs voru aðeins 400 bærilega
menntaðir, að dómi Erlens. Á sjöunda áratug átjándu aldar höfðu að
vísu verið stofnaðir tveir læknaháskólar vestan hafs, en bestu læknarnir
höfðu hlotið menntun sína við Edinborgarháskóla á Skotlandi.
En þar sem lækningaleyfis var ekki krafist, töldu menn óþarfa að
leggja í slíkt umstang til að verða læknar. Flestir réðust sem
„lærlingar” til ,,lækna” og fengu vitnisburð hans að loknum
ákveðnum námstíma. Og lærlingurinn varð aldrei betri en læknirinn,
En Erlen telur jafnframt, að þetta hafi leitt til þess, að læknavísindin
tóku stórstígum framförum vestan hafs. Upp úr þessari kröm spratt
lyfjaiðnaðurinn, og slitin við breta leiddu til þess að amerískir
áhugamenn á sviði iæknavísinda sneru sér meira að frönskum
starfsbræðrum sínum, sem voru komnir lengra en bretar í þessum
vísindum.