Úrval - 01.04.1983, Síða 52

50
ÚRVAL
Löngum hefur verið eftir því tekið
að hnúfubakarnir halda sig í pörum
og kvendýrið er stærra en karldýrið.
Þessir hvalir eru mjög umhyggjusamir
foreldrar og hugsa mjög vel um unga
sína allt frá fæðingu og þangað til
þeim eru vaxin skíði, mata þá og verja
fyrir ránfiskum. Kvendýrið lætur
kálfinn aldrei mæta hættum
einsamlan.
Þessir hvalir eru meðal hinna úr-
ræðabestu í spendýrafjölskyldunni.
Það er engin tilviljun að hvalveiði-
menn hafa sæmt þá titlinum „aca-
demican”. Hvenær sem hvalveiði-
menn sjá hnúfubaka, sama hve
laumulega skipið fer, skjóta hvalirnir
alltaf upp kollinum fyrir aftan skut
— einmitt þar sem ekki er hægt að ná
til þeirra með hvalabyssunni.
Við Alútaeyjar sýndi hnúfubakur
eitt sinn alveg sérstaka varkárni og
ráðsnilld. Við sigldum fram hjá í
grennd við stóran hval er var að
hringsóla í leit að fiski. Við ætluðum
ekkert að nálgast hann og breyttum
auk heldur lítillega um stefnu til þess
að trufla hann ekki. Dýrið hafði hins
vegar sínar eigin hugmyndir. Það fór í
gríðarstóran hring og skaut upp aftur-
undan og elti skipið I hálfa klukku-
stund. Við stöðvuðum vélarnar til
þess að gera vatnsfræðilegar
rannsóknir. Þetta ruglaði hvalinn.
Hann kom til skiptis upp á yfírborðið
vinstra megin eða hægra megin svo
nærri að hann nærri því snerti
skipshliðarnar og fór í alls konar
króka. Þegar honum skildist að
„óvinurinn” hreyfðist ekki þaut
hann burt eins hratt og hann komst.
Þetta atvik var nýr vitnisburður um
að hnúfubakur kemur upp aftan við
hvalveiðiskipið sem eltir hann og
lætur hávaðann frá skrúfu skipsins
leiðbeina sér.
Hnúfubakar og aðrir skrðishvaiir
eru einu spendýrin, fyrir utan mann-
inn, sem „syngja”, framleiða röð
endurtekinna hljóða. Stundum fer
slíkur einsöngvari með lagið sitt
klukkustundum saman samfleytt og
gerir aðeins hlé til þess að anda.
Vaðan breytir stöðugt „efnisskrá”
sinni. Hugsanlega er þessi „söngur”
einhvers konar fjarskipti milli
hvalanna. Að minnsta kosti fá allir
hvalir í torfunni með einhverjum
hætti góða vitneskju um hinar
minnstu breytingar á ástandinu.
Raunar er hnúfubakurinn alls ekki
með neinn hnúð. Hann hefur fengið
nafn sitt af þeim vana að sveigja bak-
ið upp úr vatninu áður en hann
stingur sér. Þetta vekur þá hugmynd
að hann sé með hnúð.
Hnúfubakurinn notar flókna að-
ferð við fiskveiðar. Hann gerir
loftbólur með öndunaropunum
sem mynda hólklaga „net” umhverf-
is fiskatorfuna. Fiskurinn getur ekki
brotist út úr „netinu” og hvalurinn
opnar skoltana, syndir í gegnum
torfuna og gleypir fiskinn í gildrunni.
Sú var tíðin að hnúfubakastofninn
I heiminum var áætlaður yfir 50 þús-
und dýr. Vegna mikilla hvalveiða var
stofninn þó kominn niður I um 7000