Þroskaþjálfinn - 2024, Side 15

28 29
Heimildir:
Manyika, J., Dean, J., Hassabis, D., Croak, M.
and Pichai, S. (2023, 16. janúar). Why we focus
on AI (and to what end). Google AI. https://
ai.google/why-ai/?_gl=1*17oqx61*_up*MQ..*_
ga*NTUxMzc1LjE2OTc1NTg4NDA.*_ga_KFG60X-
3H7K*MTY5NzU1ODg0MC4xLjAuMTY5NzU1ODg-
0MC4wLjAuMA
Europian Parliament News (e.d.). What is artificial
intelligence and how is it used? https://www.europarl.
europa.eu/topics/en/article/20200827STO85804/what-
is-artificial-intelligence-and-how-is-it-used
Zhang, C. og Lu, Y. (2021). Study on artificial intelli-
gence: The state of the art and future prospects.
Journal of Industrial Information Integration, 2021(23),
1-9. https://doi.org/10.1016/j.jii.2021.100224
Garg, S. og Sharma, S. (2020). Impact of Artificial
Intelligence in Special Need Education to Promote
Inclusive Pedagogy. International Journal of In-
formation and Education Technology, 10(7), 523-527.
http://www.ijiet.org/vol10/1418-ET004.pdf
Church of Greece (e.d.). Biographical Note. https://
www.churchofgreece.eu/en/the-office-director-en/
Berglindar Bergsveinsdóttur og
Vilborgar Jóhannsdóttur (2015)
um sérþekkingu, þróun í starfi
og viðhorf reyndra þroskaþjálfa
til nýrra áskorana lýsa því að
þroskaþjálfar eigi fullt erindi inn
á vettvang öldrunarþjónustu. Í
starfskenningu þroskaþjálfa seg-
ir að sérstaða stéttarinnar felist
meðal annars í því að þroska-
þjálfar geti starfað með fólki á
öllum aldri sem býr við skerðingu
(Þroskaþjálfafélag Íslands, 2007).
Hér er því hægt að túlka það
sem svo að menntun og reynsla
þroskaþjálfa gæti nýst vel á vett-
vangi öldrunarþjónustu.
Fræðilegur bakgrunnur og skilgreining
hugtaka
Fræðilegur bakgrunnur verkefnisins byggist á
fötlunarfræði en sú fræðigrein leggur áherslu
á félagsleg sjónarhorn á fötlun og hvernig um-
hverfi, samfélag og menning skapa og viðhalda
fötlun. Rannsóknarspurning verkefnisins snýr
að þeirri mannréttindamiðuðu nálgun sem
þroskaþjálfar starfa eftir og byggist á mann-
réttindasjónarhorninu á fötlun. Mannréttinda-
sjónarhornið leggur áherslu á skilning á fötlun
byggðan á mannréttindum og þróaðist út frá
réttindabaráttu fatlaðs fólks og fatlaðra aðgerða-
sinna. Ein mikilvægasta birtingarmynd þessa
sjónarhorns er samningur Sameinuðu þjóðanna
um réttindi fatlaðs fólks (2007).
Þegar hugtökin öldrun og fötlun eru skoðuð
í tengslum við mannréttindasamninga og lög
virðist réttindabarátta fatlaðs fólks talsvert
lengra komin en réttindabarátta eldri borgara.
Alþjóðasáttmáli sem tryggir réttindi fatlaðs
fólks er þegar til, samningur Sameinuðu þjóð-
börnin þurfi að hafa ákveðna grunnhæfni til að
geta notað vélmennin og að yfirfærsla af sam-
skiptum barna við vélmenni verður ekki sjálf-
krafa yfir á samskipti við mannfólk.
Til að gervigreindin beri sem bestan árangur
þarf að hafa fjármagn og þekkingu til að uppfæra
tækin og aðlaga að hverjum einstaklingi fyrir
sig í samráði við sérfræðinga og þá sem standa
barninu næst, oftast bæði foreldra, kennara og
meðferðaraðila.
Mikill ávinningur í framtíðinni
Að lokum ítrekar dr. Kavaliotis að í framtíð-
inni verði ávinningur af notkun gervigreind-
ar í vinnu með fólki með einhverfu mikill þar
sem allt bendi til þess að gervigreind geti bæði
leyst sérfræðinga af hólmi þegar kemur að því
að greina einhverfu og aðrar skyldar rask-
anir í gegnum fjarfundarbúnað á mun meiri
hraða og af meiri nákvæmni en sérfræðingar á
grein ingarstöðvum ráða við. Einnig sé hægt að
nota tæknina fyrir markvissa og árangursríka
snemmtæka íhlutun fyrir börn með einhverfu
sem felist meðal annars í þjálfun og kennslu með
aðstoð gervigreindar. Þannig megi bæði spara
samfélaginu í heild verðmætan tíma og mikla
fjármuni, að ekki sé talað um þá tilfinningalegu
og vitsmunalegu framför og auknu vellíðan og
öryggi sem snemmtæk íhlutun getur veitt börn-
um á einhverfurófi (Kavaliotis, munnleg heim-
ild, 23. október 2023).
Ég heiti Laufey Helga og er 23
ára verðandi þroskaþjálfi. Ég út-
skrif aðist með BA-gráðu í þroska-
þjálfafræðum vorið 2023 og klára
starfsréttindanám núna í vor,
2024. Ég tók þá ákvörðun að verða
þroskaþjálfi mjög ung að aldri og
hóf störf á sambýli fyrir eldri borg-
ara með þroskahömlun um leið
og ég hafði aldur til. Þar starfaði
ég samhliða þroskaþjálfanáminu
í rúmlega tvö ár og á þeim tíma
áttaði ég mig á því hve margt væri
líkt með aðstæðum eldri borgara
og fatlaðs fólks. Oft eru réttindi
beggja þessara hópa, fatlaðs fólks
og eldri borgara, ekki nægjan-
lega virt. Vegna þessa fannst mér
áhugavert að skoða hvort grundvöllur væri fyr-
ir þroskaþjálfa að starfa í öldrunarþjónustu og
hvort sú mannréttindamiðaða nálgun sem þeir
starfa eftir gæti nýst á þeim vettvangi.
Lokaverkefnið mitt fjallar um hvernig sú
mann réttindamiðaða nálgun sem þroskaþjálf-
ar starfa eftir gæti nýst í öldrunarþjónustu.
Verk efnið er fræðileg heimildaritgerð byggð á
fjölbreyttum heimildum, bæði íslenskum og
erlendum. Ritgerðin skiptist í þrjá kafla: Fræði-
legan bakgrunn, lagalegan ramma og starf
þroskaþjálfa. Rannsóknarspurning verkefnisins
er eftirfarandi: „Getur sú mannréttindanálgun
sem þroskaþjálfar starfa eftir nýst í öldrunar-
þjónustu?“ Mikilvægi þessa verkefnis felst fyrst
og fremst í því að draga athygli þroskaþjálfa og
þroskaþjálfanema að sístækkandi þjónustuhópi
og nýjum vettvangi.
Til þessa hefur lítið verið fjallað um öldrunar-
þjónustu á vettvangi þroskaþjálfa. Þó bendir
margt til þess að vettvangur þroskaþjálfa fari ört
stækkandi og að öldrunarþjónusta gæti verið
hluti af þeirri þróun. Viðmælendur rannsóknar
Mannréttindamiðuð nálgun
í öldrunarþjónustu
Laufey Helga
Ragnheiðardóttir
Laufey Helga Ragnheiðardóttir