Islande-France - 01.10.1948, Blaðsíða 13

ISLANDE- FRANCE
11
arlaust á þá staðreynd, að hin feg-
ursta perla sé, þegar allt kemur til
alls, einungis afleiðing af sjúkdómi
skelfisksins. Þannig er, segir hann,
einnig skáldskapurinn skilgetið af-
kvæmi sorgarinnar. Það er skáld-
skapur fólginn í hinum þjáningar-
fullu játningum manns eins og
Kierkegaards. Eins og hin miklu
ljóðskáld, stynur hann í meðvitund
nm „einangrun“ sína, hina átakan-
legu einveru. Hann er einmana ein-
stæðingur í fjarstæðukenndri til-
veru. Hin eina vissa, sem liann á,
er sú að vera til (d’exister): „Ég
þjáist, þess vegna er ég til“. Er hann
virðir heiminn fyrir sér úr þessari
auðnarlegu hæð, sýnist honum hann
vera í samræmi við hina ægilegu
lýsingu Shakespeare’s, „saga i
munni fábjána, full af ógnargangi
og æði, án alls tilgangs“. —
Vissulega hafa menn þegar áður
cn orðið l’existentialisme (verund-
arspeki) varð til orðið varir við lífs-
leiða (taedium vitae, Weltschmerz),
þunglyndi og andstyggð á lífinu.
Fjöldi skáldsagnahöfunda, einkum
síðan Dostojevski leið, hafa lýst
fyrir oss mönnum, sem lotið hafa
í lægra haldi í lífinu, orðið áttavillt-
ir, kvíðafullir og ringlaðir í óskilj-
anlegum heimi. Já, einmitt þetta,
þetta liugarástand er upphaf ver-
undarspeki allra alda. „Verundar-
speki“ er þvi fyrst og fremst eitt
þeirra nafna, sem heimspekingarn-
ir hafa fundið upp til að tákna ugg
og ótta mannsandans andspænis
heiminum.
* *
*
Þó að tilfinningarnar í heild séu
hinar sömu, þá skiptast leiðir, þeg-
ar ályktanir skal draga af slíkri böl-
sýnisskoðun á heiminum. Segja
mætti, að sjálfsmorð væri sú lausn,
er fyrst lægi fyrir, og hún allrökrétt
En verundarspekin Ieitar annars
vegar trúrænnar lausnar, — það
var ávallt afstaða Kierkegaards, —
lúns vegar hallast hún að ókynnis-
stefnu (agnosticisme, þ. e. stefnu,
sem heldur því fram, að þekking
á hinum algilda sannleika sé mönn-
um ómöguleg). Er hin síðar nefnda
leið lausn sú, sem Jean-Paul Sartre
fylgir, enda er heimspeki hans
gegnsýrð efnishyggju.
Skal nú í örfáum orðum greint
frá manni jtessum, sem skipar mjög
áherandi sess í andlegu lífi samtíð-
arinnar.
Jean-Paul Sartre er fæddur i
París, 21. júní 1905. Faðir hans, sem
var sjúliði, andaðist í Indókína, er
sonur hans var enn á unga aldri.
Móðurfaðir hans var kennari við
æðri skóla i þýzku, enda hafði hann
lokið embættisprófi í þeirri grein.
Móðir lians giftist öðru sinni
skipaeigaiula. Settist fjölskyldan að
í la Rochclle. Ilóf Sartre nám við
menntaskólann i þeirri horg. A
stríðsárunum fyrri var hann nem-
andi við Ilinriks IV. menntaskólann
í París, þar sem afi hans var þýzku-
kennari. Sartre sóttist námið af-
hurðavel. Einkum lágu bókmenntir
opnar fyrir honum, enda hafði
hann mestu mætur á klassískum
fræðum. Orti hann þá þegar ljóð og
lék með leikflokki bekkjar síns.
Hinn kærsti vinur hans og skóla-