Helgarpósturinn - 11.04.1979, Blaðsíða 23

Miðvikudagur 11. apríl 1979
23
AF VÍGVELLINUM
OFAN í SKOTGRAFIRNAR
FAIRhafa llklega orðiö fegnari
afgreiOslu efnahagsmálafrum-
varps forsætisráðherra og páska-
leyfi þingsins en ráðherrarnir
nfu. Meðan þrefað hefur verið
fram og aftur um frumvarpið
hafa fjallháir bunkar af óaf-
greiddum málum hlaðist upp á
borðum þeirra f ráðuneytunum,
svo að handagangur hefur verið
þar i öskjunni eftir að frumvarpið
var komið i gegnum þingið.
En hvernig skyldi andrúms-
loftið innan ríkisstjórnarinnar
vera eftir að þetta margþvælda
mál er nú loks frá. Eru menn
sáttfúsari en áður? Vilja ráð-
herrarnir eftirleiðis leitast við aö
leggja niður deilur sinar i kyrr-
þey eða hefur atgangurinn út af
efnahagsmálafrumvarpinu skilið
eftir sig sUk sár f samstarfi ráð-
herranna, aö þau verða ekki
grædd? Allt eru þetta spurningar,
sem koma upp I hugann nú eftir
afgreiðslu frumvarpsins.
Yfirleitt er það samdóma álit
þeirra ráðherra, sem ég hef haft
tal af og samverkamanna þeirra,
að innan rikisstjórnarinnar sé
eindreginn vilji í þá átt að menn
beini nú kröftum sinum aö þeim
margvislegu og erfiðu vanda-
málum og verkefnum, sem fyrir
rikisstjórninni liggja og legið
hafa I láginni meira og minna
undanfarnar vikur.
Rikisstjórnin fegin páskafriinu.
Ráðherrar i öllum þremur
flokkunum gefa i skyn að hjá
þeim öllum sé fullur hugur á þvi
að ná samstöðu um að koma
mikilvægustumálunum i höfn og
vinna aö framgangi þeirra af
fullri eindrægni. „Sá fram-
kvæmdabragursem var á þessari
rlkisstjórn um jólaleytið hefur
auðvitað algjörlega dottið niður i
öllu þessu þrefi, svo að menn
hljóta að vilja nota timann vel
sem nú gefet,” sagði einn Alþýöu-
bandalagsmaðurinn.
Af hálfu Alþýðuflokksmanna
eru þær grunsemdir uppi aö tölu-
verðrar beiskju kunni að gæta
en hinu er ekki að leyna að fram-
undan eru erfið mál, sem geta
sett strik I reikninginn”, sagöi
hann. „Það má til dæmis nefria
atkvæðagreiðsluna innan BSRB
og þá ekki siður flugmanna-
hækkunina, sem er slæmt og við-
kvæmt mál, þvi aö það kemur á
versta tima og ég er sannast
meðal Alþýðubandalagsráðherr-
anna og þeir muni eiga erfiðast
með að sætta sig við lyktir mála
— þeir hafi þurft að beygja mest
af, enda þótt enginn flokkurinn sé
fyllilega ánægður meðútkomuna.
Einn af ráðherrum Fram-
sóknarflokksins lét þau orð falla
að hann hefði veriö óánægður
með það hversu litlu rikisstjórnin
hefði komið i verk til þessa vegna
alls þess tima, sem i þras hefði
farið.Hins vegartaldi hann sig nú
sjá fram á bjartari tima. ,,Ég
held að þetta sé nokkuð almenn
skoðun meðal okkar ráðherranna
sagna ákaflega óhress með
hvernig þau mál hafa skipast”.
Svipaðhljóðvar i einum framá-
manni Alþýðubandalagsins, sem
kvaðst állta að friðvænlegra væri
framundan — fyrst fengju menn
nú tóm til aö hugsa sitt ráð i
páskahléinuen siðan væri stuttur
timitilþingloka. Hins vegar benti
hanná i rikisstjórninni væru erfið
mál sem biöu úrlausnar, skiptar
skoðanir væru milli stjórnar-
flokkanna hvernig taka bæri A,
t.d. I sjávarútvegsmálunum og
landbúnaðarmálunum.
Hann taldi einnig raunsætt aö
ætlaaðmeðhaustinudrægi til tið-
inda á vinnumarkaðinum með
vaxandi ókyrrö innan ASt, þar
sem heildarsamstaðan virtist
vera að rofna, bæði af fenginni
reynsluaf þeirrisamstöðu og eins
vegna þess að Snorri Jónsson for-
seti ASÍ hefði ekki þau tök sem
fyrirrennarar hans. Liklegt væri
þvi að það yrðu fremur iands-
samböndin hvert fyrir sig sem
hugsuðu sér til hreyfings, og þá
yrðu ráöherrar Alþýðubanda-
lagsins enn milli steins og
sleggju, en gætu ekki annað en
fylgt verkalýðshreyfingunni.
Alþýöubandalagsmaöurinn
taldi hins vegar meginspurning-
una á næstunni verða þá hvort
stjórnarflokkarnir héldu áfram
þessum opna samningaleik um
fjölmiðlanna ellegar hyrfu aftur
ofan I skotgrafirnar og semdu um
málin sin á milli áður en hlaupið
væri i blöðin. Taldi hann ekki
ótrúlegt að það yrði ofan á.
„Þessi opni fjölmiðlaleikur hefur
þann galla, að islensku blöðin eru
svo vanmáttug að það er ekki
siður um það að ræða að póli-
tikusarnir noti blöðin — að blaöa-
mennirnir veröi aðeins tæki i
taktisku spifi flokkanna”.
OtrDDr]
Eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
Eftir
Magnús
Torfa
ðlafsson
yfirsýn
STAÐAN EFTIR FRIÐAR-
SAMNING ÍSRAELS OG EGYPTALANDS
Friðarsamningur Egypta og
Israelsmanna er I höfn, en um
leið hefst innbyrðis barátta fyrr-
verandi bandamanna I röðum
arabarlkja. Atján arabariki hafa
fordæmt Egypta og boðað refsi-
aðgerðir á tiendur þeim. Að svo
komnu er um að ræða gagn-
kvæma heimkvaðningu sendi-
herra, en óljóst er hversu vlð-
tækar frekari ráðstafanir I við-
skiptum og f jármálum verða.
Það var þrekvirki af Iraks-
stjórn, sem hélt fund arabarlkja
til að ákveða viðbrögð viö friöar-
samningnum, að sameiginleg
niðurstaöa skyldi nást. Fyrstu
daga fundar utanrikisráðherra i
Bagdad voru helst horfur á að
fundurinn myndi leysast upp,
þegar fulltrúar Sýrlands,
Palestinu-araba og Libýu gengu
af fundi til að mótmæla afstöðu
Saudi-Arabiu og rikja á hennar
bandi. Niðurstaðan varð að beina
aðgerðum einvörðungu gegn
Egyptalandi, en láta hjá liða að
reyna aö klekkja á Bandarikj-
unum, stórveldinu sem stendur
að baki friðarsamningsgeröinni.
Þetta verður til þess að refsiað-
gerðir arabaríkja hljóta að
reynast léttvægar. Svo er mál
með vexti, að þeim er óhægt um
vik að láta Egyptaland finna
verulega fyrir vanþóknun sinni,
en þau hefðu getað gert Banda-
rikjunum verulega skráveifu.
Bann við oliuútflutningi frá
Arabalöndum til Bandarikjanna
hefði veriö afdrifarik ráðstöfun,
en slikt tók Saudi-Arabia ekki I
mál, og reyndarekki önnur helstu
oliuútflutningsrlki meðal araba-
landa, einsogKuwait, Sameinuðu
furstadæmin og Alsir. Bannið
hefði sér i lagi oröiö Saudi-Arabiu
enn þungbærara en nokkurn tima
Bandarikjunum, sett efnahag
Saudi-Araba á ringulreið og þar
með teflt völdum konungsættar-
innar i voöa.
Olíubann á Egypta er aftur á
mótisvjpaö og.að skvetta vatni á
gæs, þvi þeir eru sjálfum sér nóg-
ir um ollu, stunda nokkurn oliuút-
flutning nú þegar og verða enn
umsvifameiri á þvl sviöi, eftir að
þeir endurheimta oliulindirnar á
Sinaiskaga, sem Israel er nú
skuldbundið að skila.
Efnahagsaðstoð Saudi-Arabiu
og annarra auðugra arabarikja
við Egypta er ekki heldur eins
þýðingarmikil og af hefur verið
látið, ogsvo er að sjá aö fjárhæðir
sem þegar hefur veriö samið um
ráðstöfun á, þar á meöal 500
milljónir dollara til kaupa á her-
flugvélum frá Bandarikjunum,
verði látnar af hendi rakna. Aður
en f riðarsamningurinn var
gerður, var fjárstuöningur
Bandarikjanna við Egyptaland
oröinn mun riflegri en framlag
arabaþjóðaiil Egypta, og eftir
friðargerðii a er Bandarikja-
stjórn skuldb mdin til að auka þá
aðstoð verulega. Hætta sem að
stjórn Sadats i Egyptalandi
steðjar er ekki sú að hann komist
i kröggur vegna refsiaðgerða
araba, heldur að landsmenn
vænti of mikilla hagsbóta af
friöargeröinni, sér I lagi fjár-
straumi frá Bandarikjunum, og
fyllist vonbrigöum þegar frá lið-
ur.
Arabarikin átján reyndust ekki
geta beitt olfuvopninu gegn
Bandarikjunum, og úr þvi svo er
megna þau ekki aö hagga þeim
grundvallarbreytingum sem
friðarsamningur Egyptalands og
tsraels felur i sér á hernaðarlegri
og pólitiskri stööu I löndunum
fyrir Miðjaröarhafsbotni. Þeim
er gersamlega um megn að ógna
Israel með hernaði, úr þvi
Egyptaland er horfið úr fylking-
unni. Hingað til hafa styrj-
aldirnar við Israel fyrst og fremst
mætt á Egyptum, og f hinni sið-
ustu var svo komið að egypski
herinn stóð þeim israelska á
sporöi I flestum greinum.
Ekki skiptir minna máli, að
Bandarikin hafa meö hlutdeild
sinni I samningsgeröinni skuld-
bundið sig til að skiljast ekki við
málið fyrren raunverulegur frið-
ur er i höfn. Carter er fyrsti
Bandarikjaforsetinn sem beitt
hefúr áhrifum Bandarlkjanna á
ísrael til aö þvinga það til eftir-
gjafar, og það af slikum þunga aö
meira að segja stjórn undir for-
ustu Menachems Begins varö aö
láta undan að nokkru marki.
Jafnskjóttog friöarsamningurinn
var i höfn hélt Carter forseti
ræðu, þar sem hann beindi máli
sinu sérstaklega til Palesttnu-
araba, ogkvað þeim vfsan stuðn-
ing Bandarikjanna til að fá fram-
gengt réttmætum kröfum sinum,
jafnskjótt og þeir viðurkenndu
skýlaust tilverurétt Israelsrikis.
Framkvæmd friðarsamnings-
ins milli Egyptalands og ísraels
tekur nokkur ár, og á þeim tima
getur ýmislegt breyst. Sjálfstjórn
Palestinumanna á Gaza-svæöinu
undir verndarvæng Egypta yrði
01 að mynda freistandi fordæmi,
fyrir Palestinumenn á vestur-
bakka Jórdansár og stjórn
Jórdans, aö nota sér ákvæöi
ffiðarsamningsins til aö koma á
svipuðu fyrirkomulagi á sinu
svæði. Og fari svo að konung-
bornir Saudi-Arabar fái tóm til aö
ná sér eftir skrekkinn sem aö
þeim setti við fall Iranskeisara,
fer eki hjá þvi aö hagsmunirnir
teyma þá á ný á sveif meö Banda-
ríkjunum og Egyptalandi.
Sovétstjórnin hefur látið I ljós
vanþóknun sina á friðargerðinni
og kveðst styöja Palestinuaraba
með ráðum og dáð, en viðbrögöin
af hennar hálfu bera i rauninni
vott varfærni. Sovétrikin hafa
ekki látið frumkvæði Bandarikja-
stjórnar við Miðjarðarhafsbotn
hafa minnstu áhrif á skipti sin við
Bandarikin á öörum sviöum.
Ljóst er að Sovétmenn biða
átekta. Þeir hafa dýrkeypta
reynslu af þvi að blanda sér of
náið i málefni Arabarfkja. Við-
leitni þeirra til að koma ár sinni
fyrir borö i Egyptalandi endaði
með illindum, brottrekstri og
auðmýkingu. Þóttekki hafi keyrt
svo um þverbak i skiptum þeirra
við Sýrland og írak, hefur á ýmsu
gengiö i sambúðinni við þau. So-
vétstjórnin virðist vænta þess, að
Bandarikin eigi eftir aö brenna
sig á svipuðu soði I löndunum fyr-
ir Miðjarðarhafsbotni, og vill þá
vera i aðstööu til að græöa á
hnekki sem bandarisk stefna
kann að biða.
Hernaöarlegt öryggi Israels
hefur stóraukist við friöar-
samninginn við Egyptaland, en
pólitiskur vandi er Israels-
mönnum á höndum, Meðan strið
blasti sifellt við á næsta leiti, var
tilveran tiltölulega einföld fyrir
þá. Nú eiga þeir kost friðar i
fyrsta skipti i þriggja áratuga
sögu rikisins. A viöbrögðum
Israelsmanna viö þeirri breyt-
ingu veltur öðru fremur, hver
framvindan verður eftir friðar-
gerðina i Washington.
Begin á Kairóflugvelli I hinni opinberu heimsókn sinni þangað á dögun-
um. Sadat tók ekki á móti honum þar sem hann hafði mikilvægari
störfum að gegna.