Helgarpósturinn - 21.09.1979, Blaðsíða 3

3
--he/garpOSturinrL- Föstudagur 21. september 1979
— Hvernig þeir túlka þetta er
algjörlega þeirra innanrikismál,
segir Bjarni viö Helgarpóstinn.
Um þaö sem geröist siöan segir
Björn Emilsson:
— Á stjórnarfundi i Scanhouse
Nigeria var ákveöiö aö Ginsberg
yröi ekki framkvæmdastjóri fyr-
irtækisins, og ráönir skyldu fram-
kvæmdastiórar frá islandi.
Skipulagsbreyting, eöa skipu-
lagsuppbygging, tekur langan
tima við svo erfiöar aöstæöur, og
þvi var engan veginn lokiö, þegar
aðstæöur breyttust, þannig aö is-
lesnku aöilunum þótti rétt aö
staldra viö.
Dxmið snerist við
Meö þvi á Björn viö, aö islend-
ingarnir drógu sig út úr fyrirtæk-
inu — ákváöu aö selja Nigeriu-
mönnum sinn hlut. Ástæöan var
einfaldlega sú, aö nigerisk stjórn-
völd höföu i hyggju aö breyta
eignarhlutföllum erlendra fyrir-
tækja i landinu þannig, aö inn-
lendir aöilar yröu aö vera i meiri-
hluta. Dæminu var semsé snúiö
viö: Nigeria 60%, Island 40%. Til
viöbótar þessu kröföust nigerisk
stjórnvöld þess, aö tslendingarnir
legöu fram tryggingar fyrir
hlutafénu. Hins vegar fóru stjórn-
völd fram á þaö, aö íslendingarn-
ir greiddu eftir sem áöur 60% af
hlutafénu. Mismuninn áttu þeir
aö fá endurgreiddan siöar. Þetta
geröist I júni 1978.
— Viö skildum vel þessi viö-
brögö stjórnvalda. Þetta voru
einfaldlega ráöstafanir til aö
stööva gjaldeyrisflóttann úr land
inu. En okkur þótti þaö litt fýsi-
legur kostur aö vera settir undir
Nigeriumenn, og i annan staö
heföu aldrei fengist tryggingar i
gegnum Landsbankann. En þaö
er algengt aö erlend verktakafyr-
irtæki, sem starfa i Nigeriu, fái
baktryggingu frá bönkum eða
Breiöholt h/f, sem átti um þetta
leyti i verulegum fjárhagserfiö-
leikum og átti ekki traust banka-
ams.
Þegar allt þetta lá fyrir þótti
Scanhúsmönnum róðurinn vera
farinn aö þyngjast talsvert. En
Nigeriumaöurinn Peter Appio,
eöa „chief Appio”, eins og hann
var kallaöur, frétti um erfiöleika
íslendinganna og lagöi til aö nig-
ersku hluthafarnir keyptu hlut Is-
lendinganna I fyrirtækinu áöur en
hinar nýju reglur kæmu I fram-
kvæmd. A fundi f London I júll
1978 var siöan gert samkomulag
um þessi kaup. Scahnouse Nig-
eria skyldi borga allan útlagöan
kostnaö Scanhús, vegna ferða-
laga, teikninga og annarrar und-
irbúningsvinnu, sem Islending-
arnir höföu lagt i.
I september sama ár fóru þeir
Björn Emilsson og Hafsteínn
Baldvinsson til Nfgeriu til að fá
málín gerö upp hjá Scanhouse
Nigeria.
Ginsberg
umturnaði öllu
— Þá var Ginsberg búinn aö
koma sér I mjúkinn hjá Nigeriu-
mönnum, og umturnaöi öllu sam-
komulaginu. Fundurinn fór i háa-
loft og vib fórum frá Nigeriu án
þess aö fá málin endanlega frá
gengin. Þaö var ekkert fyrir okk-
ur að gera en setja lögfræöing I
máliö, og þar er þaö nú, segir
Björn Emilsson.
Islensku starfsmennirnir héldu
áfram aö vinna hjá Scanhouse
Nigeria eftir aö islensku hluthaf-
arnir drógu sig til baka, en þaö
gekk alltaf illa aö fá greidd laun,
og allskyns óánægja kraumaöi
þeirra á meöal. Loks gáfust þeir
upp og fóru heim, og um slöustu
áramót héldu þeir meö sér fund
þar sem þeir ákváöu aö enginn
þeirra færi utan aftur.
Launin fengust ekki, og eru enn
Tveir innfæddir Nlgeriumenn inni i einu af verkstæðum Scanhús I
Badagry.
einhverjum öörum stórfyrirtækj-
um. Þegar viö þurftum á þessu aö
halda setti Jónas Haralz okkur
hinsvegar stólinn fyrir dyrnar og
sagði aö Nlgerta væri of ótryggt
land til aö bankinn gæti komiö þar
nærri. Hann fullyrti llka, aö
Scandinavian bank, þar sem hann
ætti sæti I stjórn, vildi heldur ekki
veita aðstoö sina. Við fréttum
hinsvegar eftir öörum leiöum aö
þeir heföu samt sem áöur verið
reiöubúnir aö hjálpa.
Landsbankinn lokaður
Jónas Haralz, bankastjóri
Landsbankans hefur hinsvegar
aöra sögu aö segja:
— Fyrirtækinu Scanhús var
gert það algjörlega ljóst strax og
þeir hófu framkvæmdir slnar I
Nigeriu aö Landbankinn treysti
sér ekki til aö hafa þá I viöskipt-
um eða taka nokkra ábyrgö eða
skuldbindingar þeirra vegna.
Þetta var endurtekiö slöarmeir.
Og varöandi Scandinavian
bank:
— Málefni þessa fyrirtækis hafa
aldrei veriö til umræöu I stjórn
Scandinavian bank.
Jónas vildi ekkert meira um
þetta mál segja.
En eftir öörum leiöum hefur
blaöiö fregnaö aö ástæöan fyrir
þvi, aö Landsbankinn vildi ekkert
hafa meö Scanhús aö gera, séú
tengsl þeirra viö byggingafélagið
ógreidd. Islensku starfsmennirn-
ir skipuðu rukkunarnefnd, sem
skyldi reyna að fá þau inn, og aö
sögn eins þeirra er um að ræöa 70
milljón kr. fyrir um 30 starfs-
menn, eða 35-40% af heildar laun-
unum.
— Þaö eru deildar meiningar
um þaö okkar á meöal hver
skuldar þetta, en meirihlutinn á-
litur, aö þaö séu nigerlsku hlut-
hafarnir, segir einn af starfs-
mönnunum.
Engin von um uppgjör
Sá hinn sami starfsmaöur full-
yrðir, aö Nigeriumennirnir starfi
enn af fullum krafti viö fram-
kvæmdirnar, meö þýskum
starfsmönnum. Hann segir, aö
þeir sbu svo haröir á þvl aö fá
launin, aö greiöslur hermála-
ráöuneytisins geri ekki meir en
að nægja fyrir laununum. Þess-
vegna hafi hinir Islensku fyrrver-
andi starfsmennirnir litla sem
enga von, um aö þeir fái nokkurn-
timann endanlegt uppgjör. Þeir
geti ekki gengib aö Islensku hlut-
höfunum þar sem þeir hafi dregið
sig út úr Scanhouse fyrirtækinu.
Hinsvegar sagöist hann álita, aö
isiensku hluthafarnir hafi fengiö
einhvern ágóöa af framkvæmd-
unum, og því sé þaö sjálfsagt siö-
ferðisleg skylda þeirra aö nota
hann til aö gera upp launin.
Þeir Scanhúsmenn fullyröa
stórfyrirtækja frá vestrænum
iönrikjum I þróunarlöndum
þriðja heimsins. Þetta er ekki i
fyrsta sinn sem fyrirtæki frá
vesturlöndum verður aö draga
sig út úr framkvæmdum I þeim
heimshluta. Og yfirleitt er þvl um
kennt, aö illmögulegt sé aö stunda
atvinnurekstur þar. Ýmist
vegna ótryggs stjórnarfars, eöa
vegna þess aö innfæddir geti ekki
eöa vilji ekki vinna á þeim for-
sendum, sem stjórnendur fyrir-
tækjanna hafa gefiö sér.
Viö athugun á þessu máli höf-
um viö rekiö okkur á báðar þess-
ar skýringar. „Þaö er ógerlegt aö
starfa undir herforingjastjórninni
I Nigerlu,” og „Nlgeríumenn hafa
bæöi aöra viöskiptahætti en viö
erum vön á Vesturlöndum, og
vinna ööruvlsi”. M.a. höfum viö
fengiö aö heyra, aö um leiö og á
móti blási gefist Nigeriumennirn-
ir upp, i staö þess aö leysa vanda-
máliö.
Án þess ab viö hættum okkur út
I flóknar útskýringar eöa umræö
ur um þessar stæöhæfingar hér og
nú, leyfum við okkur aö visa til
þess, aö meðal þeirra sem hafa
með þróunaraöstoð I rikjum
þriöja heimsins að gera hefur
verið bent á, aö alrangt sé aö reka
venjulega vestræna iönaðar- og
verslunarpólitik I þessum rikjum.
Heillavænlegra sé að leggja meiri
áherslu á aö veita fjárhagsaöstoö
og tækniþekkingu.
Leitast viö aö gera þessi rlki
smám saman sjálfum sér nóg I
þessum málum og veita þeim
hlutdeild I þeim auöæfum heims-
ins sem við höfum notið i svo rlk-
um mæli. En meö þeim hraöa og
á þann hátt sem fólkið I landinu
sjálft óskar. Með þessu eiga vel-
ferbarríki hins vestræna heims aö
endurgjalda aldagamlar syndir
nýlendukúgunar i ríkjum þriöja
heimsins — bæöi þau sem eru
sek, og hin sem aöeins nutu góös
af eftir Þorgrim Gestsson
og Guðmund Áma Stefánsson
Innfæddir verkamenn vinna viö skolpræsagerö.
hinsvegar, að þeir hafi ekkert
haft upp úr krafsinu, „nema á-
nægjuna”, eins og Björn Emils-
son orðar það. Um þaö getur
verið erfitt aö dæma, en aö
minnsta kosti er ekki Scanhús hár
skattgreiöandi hér á landi. Sam-
kvæmt skattskrá þessa árs er
Scanhús h/f, Fellsmúla 26, gert
að greiða 2,6 milljónir króna I
tekjuskatt og 86 þúsund krónur I
eignarskatt.
Ekki lengur arðrán
Scanhouse ævintýrinu er þvi
lokiö aö mestu. Hinsvegar segir
Björn Emilsson, að hann hafi á-
kveðnar hugmyndir um, aö auð-
veldara væri að taka bátt i verk-
efni á borö viö þessi meö teikni-
og ráðgjafaþjónustu héöan aö
heiman, i samspili viö nlgerlsk
verktakafyrirtæki. Lagasetningin
um hlutafjáreign erlendra fyrir-
tækja hefur lika breytt aöstöðunni
I Nigeriu. Hún verður til þess, aö
starfsemi á borö viö þá, sem
Scanhouse rak er ekki lengur arö-
bær.
— Þaö verba annarskonar fyr-
irtæki, sem veröa I Nigeriu i
framtiöinni — þetta verður á
grundvelli ráögjafarþjónustu við
innlend fyrirtæki, I stað þess arö-
ráns, sem hefur viögengist til
þessa, segir hann, og dregur enga
dul á, aö gróöavonin hafi veriö
stór þáttur I að þeir fóru út I þetta
— „þótt okkur þyki aö sjálfsögðu
óskaplega gaman aö teikna
skrýtin hús”.
Gamlar syndir
Hvort sem menn vilja kalla
Scanhouse málið ævintýri eða
ekki er ljóst, aö þaö fellur undir
þann flokk vandamála, sem hafa
skapast vegna atvinnurekstrar
Lengsta handfang í heimi
HEITIR
en þad er sjáifvirkur opnari fyrir bílskúrshurdir.
í stað þess að berjast við hurðina styður þú á hnapp
inni í hlvjum bílnum, hurðin opnast sjálfkrafa og
kveikir Ijós. Þú ekur inn, styður á hnappinn og
hurðin lokast.
í tækinu er serstakur rafeindaminnislykill þannig
að ekkert annað tæki getur opnað þinn skúr — eða
þína vörugeymslu.
Það kostar ekkert að kynnast þessari tækni, sláðu á
þráðinn — við erum í síma ^2030
Ármúla 42
Fyrir
— fjölskylduna
— fyrirtæki
— fjölbýlishús
Frá U.S.A.
• Árs ábyrgð. • Fullkomin viðgerða- og varahlutaþjónusta