Helgarpósturinn - 21.09.1979, Blaðsíða 19

19
—helgarpásturinn- Föstudag
ur 21. september 1979
VANÞAKKLÁTT STARF
„Ljóð má skilgreina sem þaB
semekkiséunnt aB þýBa” hefur
vitur maBur sagt. Skilgrdning
sem þessikemur aB visuekki aB
miklu haldi, en flestir sem til
hafa reynt munu þó hafa orBiB
aB reyna sannleiksgildi hennar.
Samt er alltaf til fólk sem berst
hetjulegri baráttu viB aB þyBa
ljóB, jafnvel islensk ljóB á a&rar
tungur. Þetta fólk fœr sjaldan
mikla umbun verka sinna, aB
maÐur tali nú ekki um verka-
laun.ÞaB vinnur fyrir gleBina
eina saman, fórnar tlma og
svita — oft til þess eins aB gera
smákvæ&i sem þaB hefur fengiB
ást á aBgengilegt fleirum.
Nýlega er komiB útá Schildts
forlag i Helsingfors safn ljóBa
eftir Stein Steinarr i þýBingu
Maj-Lis Holmberg. SafniB hefúr
fengiB heitiB Kanske har du
aldrig varit till og sótt þa& 1
ljóBlinu i túlkunina á t vor.
Þetta er ekki stór bók, en þó eru
þýBingarnar hartnær 60 blaB-
si&ur og greinargóBur eftirmáli
fylgir. Sumar þýBinganna hafa
reyndar áBur birst I sýnisbókum
sem Maj-Lis Holmberg hefur
unniB úr islenskum ntttf&arbók-
menntum.
Engum þarf a& detta I hug a&
ttrval sem þetta sé i eBli sinu
hafiB yfir gagnrýni. ABdáendur
Steins munu sakna þar ljóBa
sem þeir hefBu valiB fyrst aÖra
— þó óvist sé aB nokkrir tveir
sakni hins sama. Jafnframt
mun þeim finnast eitthvaB hafa
flotiB meB sem litil ástæBa væri
til.AB flestu leyti eru þó slikar
aBfinnslur marklitlar. ÞýBand-
inn ber sjálfur ábyrgB á vali
ljóBanna og hefur fullan rétt til
a& velja og hafna eftír eigin
mati. Mér sýnist ljóst a& Holín-
berg hefur hrifist meira af
heimspekilegum ljóBum Steins
en hvatskeyttum ádeilukvæBum
hans. Sjálf segir httn I eftirmála
aB httn hafi viljandi gengiB
framh já háBkvæ&unum fiestum,
þvi þar sé nau&synlegt aB hafa
meiri þekkingu á islenskum aB-
stæBum en gert verBi ráB fyrir
aB almennir sænskir eBa
sænsk-finnskir lesendur hafi.
Ég býst viB þetta sé laukrétt, en
vitanlega verOur þá útundan ein
hliO skáldsins Steins Steinars —
og httn ekki ómerk.
Engum þarf heldur aB detta i
hug a& þýBingar sem þessar geti
veriB hafnar yfir gagnrýni.
Hver þýBandi verBur ævinlega
aB gera upp viB sig margflótón
mál. Hann verBur aB taka af-
stöBu til þess hvaB má missa
sig, hverju má fórna, þvl aldrei
er hægt a& segja hlutina eins á
tveim málum. Oft ver&ur þetta
óleysanlegt val, tveir eru kostir
oghvorugur góBur eBa báBir ill-
ir. Hér skal a&eins nefnt eitt
dæmi — sem Holmberg vikur
einmitt aB sjálf.
I ljóBaúrvalinu eru öll ljóöin
úr siBustu gerB Timans og
vatnsins. Þar segist Holmberg
sem ella hafa lagt mesta á-
herslu á orBaval, enda sé þaB
sérkennilegast I þessum ljóöum
— eins og raunar módernisman-
um á fimmta áratugnum. En af
þessu lei&ir, segir þýöandinn,
aö ógerningur hefur veriö aB
taka tillit til hrynjandinnar og
rlmsins.
Þetta er sjálfsagt skynsam-
lega vaiiB, aB láta or&færi Tfm-
ans og vatnsins ráBa ferBinni.
En fy rir islenskan lesanda verB-
ur þýöingin um leiB ósambæri-
leg viöfrumtexta. Hrynjandi og
rim þessa ljóöaflokks er einmitt
svo gildur þáttur i galdraspun-
anum, aö án hans veröur seiB-
urinn máttlaus. Þetta er reynd-
ar þvi merkilegra sem Steinn
hefur jafnan veriB talinn ein-

Bókmenntir
eftir Heimi Pálsson

Norræn gestavinnustofa
að Staðarfelli í Dölum?
Gestavinnustofur er nýtt hug-
tak i norrænni samvinnu. Undan-
farna mánuOi hefur veriB unniO
aO þvi á vegum Norræna Menn-
ingarmálasjóOsins aö koma upp
einni slikri vinnustofu i hverju
NorOurlandanna. A islandi höfum
viO upp á aö bjóOa bestu aöstööu,
sem tttsendurum sjó&sins hefur
tekist aö finna til þessa, segir
Marten Berg, sænskur lögfræO-
ingur, sem var hér á landi fyrir
skömmu á vegum ráBherranefnd-
arinnar.
StaBirnir sem um er aB ræöa,
eru Kjarvalshtis á Seltjarnarnesi,
aöstaöa fyrir myndhöggvara aö
KorpttlfsstöBum I Mosfells-
sveit og húsmæöraskólinn aB
Sta&arfelli i Dölum. Kjarvalshús
er eina sérbyggöa húsiö fyrir
myndlistarmenn, sem opinberir
aöilar á Noröurlöndum hafa ráö
á. Sá hængur er þó á, aö þar er
rekinn skóli fyrir þroskaheft
börn, og nokkur ár munu li&a áö-
ur en unnt veröur aö finna annaö
httsnæöi fyrir hann. VinnuaBstaB-
an sem Myndhöggvarafélagiö
vinnur viö aö koma upp aö Korp-
úlfsstööum verBur besta aBstaöa
fyrir myndhöggvara sem býöst á
NorOurlöndunum, þegar httn
ver&ur full bttin, aB sögn Marten
Berg.
Byggingarnar aö StaBarfelli I
Dölum standa hinsvegar auöar og
yfirgefnar eins og þær hafa gert
si&an skólinn var lag&ur niBur ár-
iö 1975. Þar eru, auk skólahttss-
ins, þrjár kennaraibttöir sem
voru byggöar áriö 1972, og skóla-
stjórahús.
— Hér er ekkert aö vanbúnaöi.
ViB getum byrjaö strax á morg-
un, varö Marten Berg aB orBi,
þegar hann haf&i skoBaB húsnseö-
iB aö Staöarfelli. Hann fór þangaö
i fylgd meö Hákoni Torfasyni,
fulltrúa 1 menntamálaráöuneyt-
Sendinefndin fyrir framan húsin
aO Sta&arfelli, ásamt Sveini
Gestssyni, bónda á stabnum.
inu og Sigrúnu Guöjónsdóttur,
formanni Félags i'slenskra mynd-
listarmanna.
Ekki leist honum verr á sjálft
skólahúsiB, sem litur út fyrir aö
hafa veriö yfirgefiö i gær, og allt
sem skólanum tilheyrir skiliö eft-
ir. 1 kjallaranum standa meöal
annars vefstólar, sem biöa ein-
ungis eftir þvi aö norrænir textil-
listamenn hefjist handa.
Þegar Helgarpósturinn haf&i
CIMINO VID HIMINSHLIÐ
Michael Cimino vinnur nú aó
gerö þri&ju kvikmyndar sinnar,
Heaven’s Gate, i Kalispell I
norBurhluta Montanafylkis, rétt
viB landamæri Kanada. Eftir
hinar miklu vinsældir Hjartar-
banans, veitti United Artists
kvikmyndafélagiö honum
nokkuB frjáisar hendur meö
fjárhagshiiBina. Tölurnar sem
hafa veriö nefndar eru svimandi
háar, og er jafnvel talaö um aö
hann slái met Coppola, en mynd
hans Apocaiypse now hefur
slégiö öll kostnaöarmet fram aO
bessu.
ABalhlutverk i mynd-
inni eru I höndum Kris
Kristofferson, Christophers
Walken (en hann lék Nick i
Hjartarbananum) og frönsku
leikkonunnar Isabelle Huppert,
en httn er ein af skærustu st jörn-
unum Ifrönskum kvikmyndum i
dag.
Þvi er svipaö fariö meö vinn-
una viökvikmyndatökuna sjálfa
og kostnaöarhliöina, þetta er
oröiö heljarins mikiö fyrirtæki.
Isabelle Huppert mætti til vinnu
I april og fóru fyrstu þrir
mánuöirnir I þaB aö læra á
rúlluskauta. ViB upphaf vinn-
unnar geröu leikararnir aö
gamni sinu og spuröu hver
annan hvaö þeir vildu fá I jóla-
gjöf. Nú er svo komiB, aö menn
svara jólin ‘BO eöa %1?
Isabelle Huppert leikur for-
stööukonu vændishúss i mynd-
inni og til þess a& þa& mætti tak-
ast sem best, lét Cimino hana og
fleiri leikara dvelja í samskonar
húsi I bænum Wallace i Idaho.
Kvikmyndin gerist á þrjátlu
ára tímabili og byggir á sann-
sögulegum atburöum, þó staö-
hættir séu ekki þeir sömu.
Fyrsti hlutinn gerist áriB 1870,
þegar aöalsöguhetjan Averill
(Kris Kristofferson) tekur á
móti prófskirteini sinu frá
Harvard háskólanum.
Isabelle Huppert i hlutverki sinu I Heaven's Gate.
Annar hlutinn, og sá lang
stærsti, gerist áriö 1891 i
Wyoming. ÞaB ár reyndu
Vesturfarar aB hola sér niöur
meB öllum tiltækum ráBum, og
þurftu oft aB stela búfénaöi til
þess aö draga fram lifiö. Þeir
sem þegar höföu komiö sér fyrir
á landsvæBinu, stofnuöu
varnarsamtök og geröu lista yfir
tttflytjendur, sem þeir vildu
feiga. Til þess aö koma þeim
fyrir kattarnef, réöu þeir mála-
liöa.
Huppert leikur útflytjanda,
Ellu, sem eins og áöur segir,
rekur hóruhús og Iætur borga
sérmeöbúfénaBi. Averill er lög-
reglustjóri staBarins og vernd-
ari Ellu, sem jafnframt er ást-
kona hans. Christopher Walken
leikur málali&a, sem einnig er
elskhugi Ellu. Honum skilst aö
lokum, aB rétturinn er
tttflytjendanna megin, en of
seint. Hann týnir slöan lifinu i
bardaga, ásamt Ellu.
Þriöji og siöasti hlutinn gerist
áriö 1900, I Newport á austur-
ströndinni. Averill er oröinn
rikur maöur, en þessar nokkrar
vikur hafa orBiB til þess, aö
honum finnst hann hafa gert llf
sitt aö engu.
ViB fyrstu sýn, viröist þessi
mynd vera byggö upp á svip-
aöan hátt og Hjartarbaninn, en
spurningin er bara hvort Cimino
tekst betur til nú. Gullna hliöiö
er jú ekkert lamb aö leika viB,
eins og Jón bóndi og kerlingin
kannast manna best viö.
SJHNN SIHNARR
Kariske
hver mestur hatursmaöur
bundins máls á ljóöum — og
Timinn og vatniö jafnvel nefiit
sem dæmi.
Hitt er svo öldungis rétt, aB
þaö er alls ekki vist aö hrynj-
andi og rim hafi svipaö gDdi
fyrir innfædda sænska lesendur
einsogþaö heftir fyrir islenska.
En þaO er flóknara mál en svo
a& ég hætti mér I umræ&ur um
þa& i smágrein.
Þegará heildina er litiö sýnist
mér þýöingar Maj-Lis Holm-
bergs vera gerBar af mikilli ást
á viöfangsefninu og góBum
vilja. A hinn bóginn heldur
enginn vafi á a& henni hefur
reynst auBveldara ýmislegt þaö
sem hún hefur fengist viB áöur,
einkanlega ljóö Jóns úr Vör,
sem hún hefur þýtt meö ágæt-
um. Mörg ljóöa Steins eru ein-
faldlega svo fiókin og margræö
aö allar þýöingar hljóta aö
veröa vafasamar — og þetta
gildir vitaskuld ekki sist um
Tímann og vatniB.
Ég vék á&an a& kjörum fólks
eins og Holmbergs. Mér er
kunnugt um aö aösta&an er oft
ekki betri en kjörin. ÞaB er
sama hve vel maöur hefur lært
erlend mál, alltaf er þörf á aö-
stoö þegar kemur aö þýöingum.
Ég veit aO þar hafa islensku
lektorarnir á NorBurlöndum og
viöar oft reynst mikil hjálpar-
hella, og Erlingur SigurBsson
sem setiB hefur I Helsingfors á
áreiöanlega skiliö þær þakkir
sem honum eru tjáöar i eftir-
mála þýöandans. En mér er lika
kunnugt um aö oftast hafa lekt-
orarnir meira en nóg aö starfa
og aideilis fráleitt a& gera ráö
fyrir aö þeir geti bætt á sig
endalausri vinnu. Þess vegna
get ég ekki stillt mig um a&
ljúka þessum pistli meö hug-
mynd sem ég hef reyndar viör-
aö áöur (og sjálfsagt margir
aörir lika): Er ekki timi til
kominn aö viB stöndum eins og
menn viB bakiö á þeim sem vilja
vinna þaO vanþakkláta starf aO
gera islenskar bókmenntir aB-
gengilegar öörum þjóöum? Er
ekki mál til komiö aö viö setjum
á fót „þýBingarmiöstöB” þar
sem unnt veröi aB veita góBum
þý&endum alla þá aöstoö sem
þeir þarfnast og stuöla þannig
aö þvi aö þeim sé a.m.k. af okk-
ar hendi goldinn hluti erfiöis-
ins? — Kannski veröur siöar
tóm til aO lýsa þessari hugmynd
nánar. HP
samband viB menntamálaráBu-
neytiö I vikunni haföi ekki veriö
tekin ákvöröun um þaö, hvort
Norræna menningarmálasjóön-
um veröur leigt httsnæöi htts-
mæöraskólans til þessarar starf-
semi. Veröi ákveöiö aö gera þaB
veltur þaö á hversu hárrar leigu
ráBuneytiB krefst, hvort sjóöurinn
telur sér fært aö taka húsnæöiö.
A& sögn Sveins Gestssonar bónda
á Sta&arfelli, sem hefur umsjón
meö byggingunum, kostar um
fjórar milljónir aö kynda þær i ár,
og öil nýting á þeim er af hinu
gó&a er hans álit. Þá er bara
spurningin, hversu mikiö um-
fram rekstrarkostnaö httsanna
ráöuneytiB hugsar sér aB taka.
1 Noregi hefur þegar veriö
komiöupp gestavinnustofu I Svol-
vær I Lofoten, og Finnlandi á
Sveaborg, sem jafnframt er
norræn listamiöstöö. Svium hefur
ekki tekist aö finna heppilegan
stab fyrir sina gestavinnustofu og
notast til aB byrja meö viö
HSsselbyhöll viB Stokkhólm. 1
Danmörku standa yfir samningar
um Hald Hovedgaard skammt
fyrir utan Kaupmannahöfn. -ÞG.
Ný bandarisk mynd byggö á
sönnum viBburöum úr lifi
frægrar konu bandarisks stjórn-
málamanns.
Httn var frægasta kona i heimi.
Hann var einn rikasti maBur i
heimi, þaö var fátt sem hann
gat ekki fengiö meö peningum.
Aöalhlutverk: Anthony Quinn
og Jacqueline Bisset.
Sýnd kl. 5—7—9og 11.
♦3*16-444
GRÁI ÖRN
lnl848he rode across the great plains —
One of the greatest
Cheyenne warriors
whoeverlived.
stjrring
BEN JOHNSON • IRON EYES CODY * LANA WOOD
JACK ELAM * PAUL FIX • JIMMY CLEM • JACOB DAIUIELS
CINDY BUTLER • CHARLES B. PIERCE ano ALEX CORD GRAYEAGli
Ný áhrifarík og spennandi indíánamynd i lit-
um og Panavision,gerð af Charles B. Piercs,
höfundi Winterhawk.
Bönnuð innan 14 ára
Sýnd kl. 5—7—9—11.
I