Helgarpósturinn - 27.06.1980, Qupperneq 2

2
Föstudagur 27. júní 1980
he/garpósfurinn.
„Kerfiö” og „Skipulagið” viröast oft taka á sig býsna ópersónulega
mynd. Stundum viröist, sem þetta séu einhver fyrirbæri, sem stjórnast
af sjálfu sér, þar komi manneskjúr hvergi nálægt. Þetta hafa ibúar viö
Seljaveg f vesturbænum I Heykjavik fengiö aö reyna undanfarinn
aldarfjóröung. Hinumegin viö götuna reis fyrst kolsýruáfyliing, siöan
kolsýruframleiðsla. Útsýni frá nærliggjándi húsum er mestmegnis
háir stálturnar, ófrágengiö verksmiöjuhús og draslaralegt port þar
sem kolsýrukútar og annaö rusl liggur Ihaugum. Þessi verksmiöja hef-
ur aö þvi er viröist veriö án formlegra leyfa borgaryfirvalda og nú
stendur fyrir dyrum stækkun og endurnýjun.
Fyrir 35 árum voru grasi grón-
ar brekkur og nokkur lágreist
ibúðarhús sjávarmegin viö Selja-
veg. Sunnan götunnar stóö óslitin
röö þriggja hæöa húsa sem voru
reist á árunum i kringum 1930 og
standa þar enn, aö mestu óbreytt.
A skipulagsuppdrætti af Reykja-
vik sem var geröur áriö 1927 en
aldrei samþykktur af bæjaryfir-
völdum var gert ráö fyrir, aö
þarna yröi byggö tveggja hæöa
ibúöarhúsa*
En á timabilinu 1945-1953 uröu
miklar breytingar á þessu svæöi,
og ekki öllum jafnt aö skapi.
Fyrst reis stórhýsi Vita- og hafn-
armálastjórnar neöarlega viö
götuna. Siöan byggöi Pétur Snæ-
land sitt stórhýsi, kippkorn nær
sjónum, viö Ananaust. Loks var
Kolsýruhleöslunni sf. úthlutaö lóö
ofar viö Seljaveg, en starfsemi
hennar var fólgin i þvi aö flytja
inn kolsýru og fylla á kúta.
Bygging stórhýsanna vakti
þegar gremju ibúanna i hverfinu
en þeim þótti fyrst kasta tólfun-
um, þegar Kolsýruhleöslan hóf
framkvæmdir. Undirskriftum
sem stóö viö Mýrargötu 1, þar
sem Slippurinn er nú og flutti þaö
vestur á Seljaveg.
— Þetta var hinn snotrasti staö-
ur og mjög hentugur fyrir mig
eins og gefur aö skilja. En fyrr en
varöi reis þessi ófögnuöur hér á
næstu lóö, sagöi Þorlákur viö
Helgarpóstinn
Hann hefur komiö sér upp litl-
um en snortum garöi i kringum
húsiö, og meöal annars útbúiö sér
notalegan staö i skjóli fyrir norö-
anáttinni til aö njóta sólarinnar.
En verksmiöjan takmarkar mjög
notagildi sólbaösstaöarins.
— Þaö er kominn skuggi af
turnunum yfir mestallan garöinn
um fimmleytiö þegar fólk kemur
heim úr vinnu og ætti að geta sest
útisólina. Sólarlagsins getum viö
þó notiö, þá er sólin komin noröur
fyrir verksmiöjuna, sagöi
Þorlákur Helgason.
Stöðugur dynur
Viö þetta bætist svo, aö frá
verksmiöjunni er stööugur dynur,
sem Þorlákur segir þó aö hafi
Feðgarnir Heigi og Þorlákur hafa um árabil barist fyrir þvi aö verk-
smiöjan viö garövegg þeirra veröi flutt. Nú hefur fengist byggingar-
leyfi fyrir endurnýjun tankanna, en ýmsir innan borgarkerfisins eru þó
á þvi, aö verksmiöjan eigi ekki aö vera þarna til frambúöar.
íbúar við Seljaveg hafa barist við „Kerfið” i aldarfjórðung:
KOLSÝRUFRAMLEIÐSLA
VIÐ GARÐVEGGINN
var safnaö á mótmælaskjal þar
sem fbúar viö Seljaveg og næstu
götur lýstu andúö sinni á þvi, aö
verksmiöja skyldi reist í ibúöar-
hverfi og bentu jafnframt á, aö
börn heföu helgaö sér lóðina sem
leikpláss. Þeir fullyrtu lika aö
fyrir lægi kosningaloforö. um, aö
þar yröi geröur leikvöllur. Undir
mótmælaskjaliö skrifuöu 194
ibúar hverfisins.
Ibúunum var bent á, aö Kol-
sýruhleöslan heföi öll tilskilin
leyfi fyrir verksmiöjurekstrinum
og henni væri nauösynlegt aö
vera náiægt höfninni vegna þjón-
ustu sinnar viö skip.
Verksmiðjuturnar við
stofugluggann
Ariö 1966 uröu enn tiöindi viö
Seljaveg. Þá stofnaöi einn
eigenda Kolsýruhleöslunnar
Efnaverksmiöjuna Eimi sf. og
byrjaöi framleiðslu sina aö húsa-
baki hjá Kolsýruhleöslunni.
Næstu árin reis hver turninn af
öörum á lóö Kolsýruhleöslunnar
og voru þeir niu eöa tiu talsins,
þegar þeir voru flestir. Þótti
ibúunum i næsta nágrenni sem nú
heföi bæst grátt ofan á svart, þeg-
ar efnaverksmiðja var komin I
nágrenniö. Aö sögn þeirra ibúa
nærliggjandi húsa, sem Helgar-
pósturinn hefur haft tal af, hefur
umgengnin á lóö Kolsýru-
hleöslunnar alla tiö veriö meö
endemum slæm fyrir utan ónæöi
af umferö aö og frá fyrirtækinu og
hávaöa. Nú bættust viö háir stál-
turnar sem þeim finnst vægast
sagt ekki bæta útsýniö úr stofu- og
eldhúsgluggum.
Ekki var baö heldurtil aö bæta
úr skák, að eftir því sem næst var
komist hafa aldrei fengist formleg
leyfi fyrir rekstri kolsýruverk-
smiöjunnar og aöeins til aö reisa
einn af geymunum. Þaö leyfi var
gefiö út áriö 1972, meö skilyröi
um, aö hann yröi fjarlægöur
borginni aö kostnaöarlausu, þeg-
ar þess yröi krafist.
Þorlákur Helgason verk:-
fræöingur býr í húsinu númer tiu
viö Seljaveg, rétt undir verk-
smiöjuveggnum, en Kolsýru-
hleöslan og Eimur, eru á Selja-
vegi 12. Þorlákur vann alla slna
starfstlö hjá Vita- og hafnarmála-
stjórn. Ariö 1945, sama ár og hús
stofnunarinnar var reist viö
Seljaveg, keypti hann timburhús,
veriö mun meiri áöur fyrr. Verk-
smiðjan takmarkar þvi mjög
notagildi garösins, og útsýniö úr
stofugluggum er annar gafl húss
Kolsýruhleöslunnar og tankar
Eims, sem skaga nlu til tiu metra
upp I loftiö þeir sem eru hæstir.
— Eitt af þvl sem okkur hefur
sárnaö er, aö sterkar líkur benda
til þess, aö nálægö verksmiöjunn-
ar lækki verögildi húseigna I
nágrenninu. Þaö er þó erfitt aö
færa nokkrar sönnur á þaö, en þó
get ég nefnt einn litinn atburö,
sem bendir til þess, sagöi Þorlák-
— Fyrir allnokkrum árum kom
fasteignasali i heimsókn til min.
Hann skoöaöi húsiö og lýsti yfir
hrifningu sinni af þvl. Þótt ég
væri alls ekki aö hugsa um aö
selja barst taliö aö þvi hvaö ég
gæti fengiö fyrir þaö. Fasteigna-
salinn nefndi nokkrar tölur, en
skyndilega varö honum litiö út
um stofugluggann og sá verk-
smiöjuturnana. „Hvaö er nú
þetta?” varö honum aö oröi. SIÖ-
an bætti hann viö: „Ég er hrædd-
ur um, aö ég hafi nefnt allt of háar
tölur”.
Allt ófrágengið
— Upphaflega var þaö hug-
mynd þeirra hjá Kolsýru-
hleöslunni aö reisa þriggja hæöa
hús á lóðinni, en þeir hafa aldrei
fengiö leyfi fyrir meiru en einni
hæö og kjallara. Siöan stóö húsið
með öllu ófrágengiö allt fram til
ársins 1972, aö framhliö þess var
múruö og máluð. Annaö var ekki
gert, og enn standa steypu-
styrktarjárn upp úr þakinu, sem
til skamms tima var notaö sem
geysmlupláss undir allskonar
rusl, sagöi Helgi, sonur Þorláks,
enhann var einn þeirra sem stóöu
fyrir undirskriftasöfnun númer
tvö I mai I fyrra.
Þaö sem fékk ibúana til aö
skrifa undir mótmæli gegn verk-
smiöjurekstrinum i þaö skiptiö
varumsóknEims um aö reisa tvo
nýja turna,nærri 13 metra háa,til
endurnýjunar á tveimur gömlum.
1 þetta skipti skrifuðu 180 Ibúar i
nágrenninu, og aörir sem þar
eiga hagsmuna aö gæta, undir
mótmæli til borgaryfirvalda gegn
þvi að þessi endurnýjun yröi
leyfö.
— I undirskriftaplagginu er
þess krafist, aö Eimi veröi fund-
inn annar og heppilegri staöur
fyrir starfsemi sina en inni i
miöju ibúöarhverfi.aö sjálfsögöu
meö hæfilegum umþóttunartima,
sagöi Helgi Þorláksson
— Auk þess dæmalausa sóöa-
skapar sem alltaf hefur viö-
gengist á lóö fyrirtækjanna og
þeirra umhverfislýta sem tank-
arnir valda óttumst viö nefnilega,
að hætta sé af verksmiðjunni. í
útblæstri hennar eru bæöi kol-
mónoxiö og brennisteinsoxiö, sem
hvorttveggja eru hættulegar loft-
tegundir. Kolsýran er siöan
geymd fljótandi undir þrýstingi,
og enda þótt ekki sé mikil eld-
hætta af henni, þar sem hún er
meðal annars notuö I slökkvitæki,
er viss sprengihætta. Og fari
tankur aö leka, til dæmis um helgi
þegar enginn er aö vinna I verk-
smiöjunni gæti skapast hættu-
ástand. Ekki slst fyrir börn, sem
kynnu aö vera inni á svæöinu.
„Þeir létu vist ekki
bjóða sér þetta”
Otsýniö úr eldhúsglugganum
hjá Astu Björnsdóttur og Lárusi
Lúövik Magnússyni sem búa á
annarri hæö hússins númer 17 viö
Seljaveg er ekki beint glæsilegt.
Hálfbyggt hús Kolsýruhleöslunn-
ar og efrfhluti turnanna biasa þar
viö.
— Portiö er ekki beint feguröar-
paradis, sagöi Ásta viö Helgar-
póstinn en hún hefur búiö þarna
allar götur frá 1931.
—Viöborgum eins mikla skatta
og hver annar, og gjöld af okkar
húsum. Þessvegna eigum viö
sama rétt á fallegu umhverfi eins
og eigendur verksmiöjunnar hafa
vestur á Nesi. Þeir létu sjálfsagt
ekki bjóöa sér annaö eins og
þetta, sagöi Lárus.
Þau Lárus og Asta minntust
llka á eiminn úr skorstein verk-
smiöjunnar og sögöust þess full-
viss, aö hann valdi mengun. Aö
minnsta kosti gættu þau þess vel
aö hafa alltaf lokaöa alla glugga á
nóttunni og þegar vindur stendur
upp á húsiö frá verksmiöjunni.
Ekki hætta
— Þaö er engin ástæöa til aö
óttast hættulega mengun frá
verksmiöjunni, sagöi Höröur
Þormar efnafræöingur hjá Iön-
tæknistofnun, þegar viö bárum
þetta undir hann.
-Útblásturinn er langt undir
þeim mörkum sem sett eru. Þó
getur hlutfall kolmonoxlös snar-
hækkaö ef óeölilega mikilli oliu er
brennt. Þegar ég geröi mælingar
á útblæstrinum reyndist lika vera
lltið af brennisteinsoxiöi i reykn-
um. Hann er leiddur um
karboratlausn, sem hreinsar
ur.
Þannig blasir verksmiöjulóöin viö úr stofuglugganum á þriöju hæö
hússins aö Vesturgötu 65a. Hús Þorláks lengst tii vinstri og húsalengjan
viö Seljaveg I baksýn. Bygging Vita- og hafnarmálastofnunarinnar er
hægra megin viö turna Eims.
hann. Sé ekki skipt nægilega oft
um hana er þó hætt viö, aö hlutfall
brennisteinsoxlösins geti aukist
um of, sagöi Höröur Þormar
efnafræöingur.
Aö sögn Eyjólfs Sæmundssonar
öryggismálastjóra hafa öryggis-
atriöi hjá Eimi og Kolsýru-
hleöslunni reynst vera I lagi, og
engin hætta ætti aö stafa frá
starfseminni. Jafnvel þótt
tankarnir gefi sig, til dæmis viö
náttiíruhamfarir, er lltil hætta á
feröum aö mati öryggismála-
stjóra. Kolsýran er þung og
mundi fljóta i átt til sjávar.
Húsin varðveitt
Þegar Höröur Agdstsson og
Þorsteinn Gunnarsson geröu út-
tekt sina á gamla bænum i
Reykjavik fyrir nokkrum árum
lögöu þeir meöal annars til, aö
húsalengjan aö sunnanveröu viö
Seljaveg yröi varðveitt þar sem
hún sé mjög samstæð og endur-
spegli þróunarstig I bygginga-
sögöu borgarinnar.
Aö sögn Guörúnar Jónsdóttur
forstööumanns Borgarskipulags
hefur svæðiö ekki veriö tekiö til
meðferöar hjá skipulaginu né i
umhverfismálanefnd, þannig aö
ákvöröunin I aöalskipulaginu frá
1967 stendur óbreytt en þar er
gert ráö fyrir vörugeymslum og
iönaöarhúsnæöi noröan Seljaveg-
ar.
— En skipulagning þessa
svæðis verður sjálfsagt tekiö til
athugunar, þegar þar aö kemur,
sagöi Guörún.
Eitt aöal tromp ibúanna viö
Seljaveg og nágrenni er, aö Efna-
verksmiöjan Eimir viröist hafa
veriö reist upphaflega án tilskil-
inna leyfa frá borgaryfirvöldum.
Slðan halda þeir þvl fram aö ekk-
ert skriflegt leyfi hafi veriö feng-
iö fyrir byggingu mannvirkja á
lóðinni, nema einum geymslu-
geymi fyrir kolsýru. Viö bárum
þetta undir forstjóra Eimis, Hall-
grlm Steinarsson.
Munnlegt leyfi
— Frumleyfi til verksmiöjunn-
ar var veitt munnlega i samtali
viö þáverandi byggingafulltrúa
sem nú er látinn. Þarna var ekki
um aö ræöa neina stórkostlega
hluti, og þaö var heldur ekki am-
ast viö þessu. Eftir aö verksmiðj-
an haföi starfaö I sex ár var sótt
til borgarráös um leyfi fyrir
geymslutank, og þaö fékkst.
Tveimur árum siöar voru reistir
tveir tankar I óleyfi en þar var um
að ræöa endurnýjun á gömlum
tönkum, sem voru rifnir. Ég bjóst
ekki viö þvi I barnaskap mlnum,
aö leyfi þyrfti fyrir þeim. Þegar
ég uppgötvaöi aö þaö var nauö-
synlegt afsakaöi ég mig fyrir
borgaryfirvöldunum, sótti um
leyfiö og fékk þaö. Nú liggur fyrir
aö reisa tvo tanka viö hliö hinna
tveggja, sem slöast voru reistir,
og setja utan um þá stálgrindar-
hús aö neöanveröu. Þar meö ætti
þetta aö verða eins þokkalegt og
unnt er aö hafa þaö, og þeir Ibúar
viö Seljaveg sem horfa úr Ibúöum
sinum inn á lóöina ættu aö fá
fallegra útsýni.
„Seint um rassinn grip-
ið”
— Hvaö hefur þú um kvartanir
og aðgerðir ibúanna I nágrenninu
að segja?
— Ég vil fyrst segja, aö mér
finnst seint um rassinn gripiö aö
fara aö skrifa um þetta núna.
Málinu er lokiö,byggingarnefnd
og borgarráö hafa samþykkt
þessa tanka. Enþessi andstaöa er
aöallega komin frá einni fjöl-
skyldu, fyrst og fremst einum
manni, sem sjálfur er hámennt-
aöur verkfræöingur. Ég botna
ekki I aö hann skuli haga sér
svona. Hann ætti aö vita betur.
Aö ööru leyti höfum viö haft
gott samband viö Ibúana hérna,
þangaö til fyrir hálfu ööru ári.
Þá fór aö bera á andstööu fyrir
alvöru, og meöal annars gekk
undirskriftarlisti sem var ekki
alveg á hreinu. Mig grunar, aö
þar hafi gestir og gangandi skrif-
aö undir.
— Hafiö þiö hugleitt þann
möguleika aö flytja verksmiöj-
una?
— Viö höfum vissulega hugleitt
þaö, og núna væri kannski tæki-
færiö til þess, áöur en viö förum
út I þessa endurnýjun. Og þaö
væri kannski betra en aö standa I
deilum viö fólkiö I götunni. En ég