Helgarpósturinn - 01.05.1981, Page 2

*"t*y «

A K/iVV'it&rfí,
fnys
■Fntméft

,{<*>’W'

SESA/
Þaö eru Jan Mayen hryggurinn
svonefndi sem er aö hluta til inn-
an isienskrar lögsögu, og þykkt
setlag útifyrir Eyjafiröi og
Skjálfanda.
En aöstæður til oliuleitar og
{ vinnslu eru mjög erfiðar á þess-
I um svæðum. Sjávardýpi er mik-
| ið, hætta á hafis og allra veðra
von. Þvi er jafnvel haldið fram,
aö með þeirri tækni sem nú er
þekkt sé olíuvinnsla þar óhugs-
andi. En olíuvinnsla á Norðursjó
var lika talin óhugsandi fyrir
aöeins 20 árum.
Iðnaðarráðuneytið og Orku-
stofnun halda þó vakandi hug-
myndinni um islenska oliuvinnslu
og fylgjast náið með öllum
rannsóknum þeirra visinda-
leiðangra, innlendra og erlendra,
sem stunda rannsóknir á hafinu
kringum tsland.
Viö ráöuneytið starfar nefnd,
sem hefur á sinni könnu „hagnýt-
ar hafsbotnsrannsóknir”. A
siðastliönu hausti skilaði hún til-
lögum um það hvernig Islensk
stjórnvöld skuli standa aö oliu-
rannsóknum. Þar var m.a. gert
ráð fyrir þvi, að i sumar yröi um
700 milljónum gkr. varið til slfkra
rannsókna. Af þvl fengust aðeins
20 milljónir (200 þús. nýkr.) inn á
fjárlög.
Slðast gerðist svo þaö, að
norsk/Islensk/bandarisk emb-
ættismannanefnd lagði fyrir
utanrlkisráöherra og utanrlkis-
málanefnd tillögur um sameigin-
legar rannsóknir Norðmanna og
íslendinga á Jan Mayen hryggn-
um, og slðar oliuvinnslu.
Samkvæmt landrekskenning-
unni svonefndu, þar sem myndun
eftir Þorgrim Gestsson
myndir: Jim Smart
nginn veit — en vísindamenn
loka ekki möguleikann *
ndirbúningur undir oliurannsólpifr
r þegar hafinn
meginlandanna er skýrð, var
Island ekki til fyrr en fyrir um tiu
milljónum ára. Þá hafði þaö, sem
nú heitir. Noregur og Grænland,
rekið I sundur á nokkrum tugum
milljónum ára, en tsland mynd-
ast við eldgos
miMi* m
grunniö er
og sþar sem
mestmegnis
að vænta I
fimftst olla.
Land-
hátt,
er
sjávarbotninum
Þessar
með timanum
áfram að
grafa þær
jaröskorpunni hitna
og talið er að oliumyndun
við 50—200 stiga hita. F
yfir ákveðin mörk ferjilían
breytast I gas.
Lengi vel var tatið. að berg-
grunnur Islands vJMif ungur til
aö þar gæti hugsanlega Jjndist
olla. En það var
áður en farið
var aðvinna
oliu úr sjó á þvi
dýpi sem nú
þekkist. Nú er
það ljóst, að
viða á
landgrunninu,
talsveröu dýpi,
er þó nokkuð um
setlög, sem eru
eitt af skilyrðum
þess, aö olia
sé til staöar.
— A siðari
árum hafa
komið
visbendingar
um, að þykkari
setlög séu nær
landinu en
áður var
haldiö.
En ég vil
mönnum
r .
að fara varlega i það að vera full-
ir bjartsýnigj grundvelli þessara
upplýsinjM, segir Guðmundur
PálmasráP fcuKtöðumaður jarö-
hitadeildar Orkusfofnunar, sem
jafnfrarat á sæti i þeirri nefnd
iðnai^^Pöui^^Pins sem fjallar
um nagnýtar hafsbotnsrann-
sóknir.
— Þessi setlög eru helst fyrir
norðan, vestan og sunnan landiö,
og þau gætu jafnvel verið meiri
en menn vita um nú. En þetta
segir okkur fyrst og fremst, að
það er þörf á frekari ^llSfóknum
til aö kanna þetj^ibetui% segir
Guðmundur
Enda þ^U éSöB.'ihafi ekífr fariö
fram rannsóknir. sem kalla mætti
hefur hafsbotn-
landið verið tals-
eins og fyrr
islenskra stofn-
fram all nákvæm-
á svæöum innan við
landi. Þær voru gerðar
frá Bandarikj-
en úrvinnsla gagna fór
hér. Þá hefur þýskum,
kum, breskum og
visindaleiðöngrum
veitt leyfi til rannsókna, en
Sovétmenn og Frakkar hafa
ínn
aö
f ' l i
... ‘i 5 «, ■jrfp/
V a l n *i ö k u í 1 ■

ÞEYKJAyí,
éétídfi
mrWP Æk:’ . "■■* v * fJ -
’-íMt »■**#& rlwi
' » ;; ; fé
Föstudagur i. maí 1981 holrjFérpn^fi irinn
gert athuganir á Jan Mayen
hryggnum.
„Oliusvæði númer eitt;’
Það er einmitt það svæði, á
mörkum yfirráðasvæða íslend-
inga og Norðmanna, sem talið er
„ollusvæöi númer eitt”. 1 fyrsta
lagi er vitað, að þar er talsvert
um setlög, og I öðru lagi er hrygg-
urinn leifar af meginlöndunum
sem eitt sinn sigu i sundur og urðu
að Noregi og Grænlandi,
samkvæmt landrekskenningunni.
En þessi flis af meginlandinu er
á talsverðu dýpi, auk þess sem
veður eru vægast sagt válynd á
þessum slóðum. Sem stendur eru
þvi tæknilegir örugleikar á þvi að
leita að ollu norður við Jan Mayen
þaö miklir, aö liklega er það
óhugsandi með þeirri tækni, sem
menn ráða yfir nú. En tækninni
fleygir ört fram, og olíuvinnsla á
þessum slóðum kann að verða
möguleg eftir fá ár.
Það má llka segja, að undir-
búningur sé að nokkru leyti haf-
inn. Hans G. Andersen hafréttar-
fræðingur og sendiherra var
einmitt staddur hér á landi fyrir
skömmu til að kynna utanrlkis-
ráðherra og utanrikismálanefnd
drög að samkomulagi um skipt-
ingu um 45 þúsund ferkllómetra
svæðis á Jan Mayen hryggnum
milli Islendinga og Norömanna,
sem hann, Jens Evensen haf-
réttarráðunautur norsku
stjórnarinnar og Elliot Richard-
son formaður bandarisku sendi-
nefndarinnar á hafréttarráö-
stefnunni, hafa orðið ásáttir um.
I stuttu máli er hugmynd þeirra
sú, að opinberir aöilar I Noregi
sjái um olluleit á þessu svæði, en
finnist olla verði oliufyrirtæki fal-
ið á ná henni upp. Fengi þaö þá
helming teknanna en Norðmenn
og Islendingar skiptu hinum
helmingnum jafnt meö sér.
Flatey borpallur
Landgrunnið fyrir Noröurlandi
hefur llka verið rannsakað tals-
vert, bæði af innlendum og
erlendum vísindamönnum.
Guðmundur Pálmason gerði 1974
svonefndar þyngdarmælingar úti
fyrir Skjálfanda á vegum jarö-
hitadeildar Orkustofnunar. Þær
sýndu m.a., að frá mynni
Skjálfanda að mynni Eyjafjaröar
virðist vera nokkuö þykkt set,
sem hefur myndast yfir sigdæld.
Þetta var staðfest með
jarðsveiflumælingum á vegum
Western Geophysical Co. árið
1978. Ein mælillna leiðangursins
lá yfir þann hluta setsins sem er
fyrir mynni Eyjafjarðar, og mæl-
ingarnar sýndu, að það geti veriö
allt að fjögurra kílómetra þykkt.
Kjartan Thors jarðfræðingur
hefur talsvert starfað við jarð-
fræðilegar athuganir á setlögum
undan ströndum landsins. Eins og
aðrir varar hann við óhóflegri
bjartsýni varöandi oliu undir
landgrunninu og segir aö enn
byggi menn allar hugmyndir um
sllkt á veikum grunni.
— Það kemur augljóslega út úr
þessum bandarlsku mælingum,
að setlagiö þarna fyrir norðan er
nægilega þykkt til að þar gæti
verið olía, segir hann samt.
— Þaö gæfi feiknarlega miklar
upplýsingar ef borað yröi t.d. i
gegnum Flatey á Skjálfanda.
Eyjan væri hagkvæmur „borpall-
ur” viö frumathuganir, en hún
liggur ofan á þessu þykka setlagi
norðanveröu. Raunar er talið, að
þaö sé þynnst þar, og litlar llkur á
að olla komi upp I Flatey. En það
væri mikils virði að fá upp sýnis-
horn af setinu til að sjá hvers eölis
þaö er. Þaö gæti nefnilega allt
eins veriö venjulegt jökulset, og
þá er þar enga oliu að finna. En
það er síöferðileg skylda okkar að
ganga úr skugga um þaö, segir
Kjartan Thors jarðfræðingur.
Hröð oliumyndun?
Einmitt á þessu svæði hafa
athuganir, byggðar á landreks-
kenningunni leitt I Ijós llkur á þvi,
að berggrunnurinn á þessum
slóðum sé um þriggja milljón ára
gamall.
— Þetta er nokkuð lágur aldur,
en þó eru til álika gamlar ollu-
lindir I heiminum. Og ef setið er
fjögurra km. þykkt ætti hita-
stigull jarðar aö skapa nógu mik-
inn hita til að mynda óliu i neðri
hlutu þess, segir Karl Gunnars-
son jarðeölisfræöingur hjá Orku-
stofnun.
En Karl bendir llka á, að vitað
Er oliu og gas að finna
einhversstaðar undir islenska
landgrunninu? Þetta er spurning,
sem margir vildu gjarnan fá
svarað. Jarðvisindamenn, sem
hafa unnið að rannsóknum á
landgrunninu eða fylgst með
rannsóknum annarra, vara menn
við allri bjartsýni á þvl að við
liggjum á oltuauði. En þeiir úti-
loka ekkert. Ekki fyrr en málið
hefur verið rannsakað ofan I kjöl-
inn. En það er dýrt. Svo dýrt, að
lslendingar ráða ekki við það ein-
ir.
Beinar ollurannsóknir hafa
heldur ekki farið fram á hafs-
botninum innan auðlindalögsögu
tslands. En jarðfræðilegar athug-
anir hafa farið fram mjög viða á
um hundrað kllómetra breiðu
beiti út frá landinu. Þær sýna
fyrst og fremst, aö setlagamynd-
anir, sem eru nauðsynleg for-
senda fyrir þvi að olia hafi orðið
til, er að finna viðar en hingað til
hefur veriö haldið. Og tveir staðir
eru llklegastir til, að þar finnist
olia, samkvæmt þessum mæling-
við íslaiid?